Niemiecki obóz Auschwitz-Birkenau był największą fabryką śmierci w historii. Ilu ludzi w nim pracowało? Skąd pochodzili oraz ilu z nich spotkała zasłużona kara? Oto podstawowe dane na temat załogi Auschwitz-Birkenau.
Decyzję o utworzeniu KL Auschwitz wydał 27 kwietnia 1940 roku sam Reichsführer-SS Heinrich Himmler. Już trzy miesiące później do obozu trafił pierwszy transport polskich więźniów (więcej na ten przeczytasz w tym artykule).
Reklama
W kolejnych miesiącach następował szybki wzrost liczby osadzonych, a co za tym idzie potrzebnych było coraz więcej strażników oraz pracowników administracji. Liczby mówią zresztą same za siebie.
7000 esesmanów i esesmanek
W 1940 roku do Auschwitz oddelegowano niespełna 500 esesmanów. Rok później było ich już około 700. W 1942 roku, kiedy Auschwitz II Birkenau stał się miejscem masowej eksterminacji ludności żydowskiej z niemal całej Europy, liczba ta wzrosła do 2000.
W sierpniu 1944 roku w obozie pracowało z kolei 3342 członków zbrodniczego „zakonu” Himmlera (część z nich przeniesiono z Majdanka i Płaszowa).
Tuż przed ewakuacją obozu 15 stycznia 1945 roku załogę stanowiło zaś 4 481 esesmanów oraz 71 esesmanek. Według obliczeń profesora Aleksandra Lasika w latach 1940-1945 przez obóz przewinęło się łącznie około 6800 esesmanów i 200 esesmanek.
Przytłaczająca większość z nich, bo aż 70% dosłużyła się co najwyżej stopnia Rottenführera (starszego kaprala). 26% miało wyższe stopnie podoficerskie, a zaledwie 4% załogi Auschwitz stanowili oficerowie.
Reklama
Wiek esesmanów z Auschwitz
Dzięki zachowanym teczkom personalnym około 85% załogi obozu wiemy, że największą grupę stanowiły osoby urodzone w latach 1907-1913 (niemal 1100) oraz 1919-1924 (ponad 500). Działalność fabryki śmierci nadzorowali więc przede wszystkim dwudziesto- i trzydziestolatkowie.
Różnica wieku pomiędzy najmłodszym a najstarszym esesmanem służącym w Auschwitz wynosiła aż 49 lat.
Warto przy tym zauważyć, że po 1943 roku do obozu trafiało coraz więcej starszych esesmanów. W efekcie w 1944 roku blisko 25% z nich stanowili ludzie przynajmniej czterdziestosiedmioletni.
Rzecz jasna miało to związek z pogarszającą się dla Niemców sytuacją na froncie (kliknij i zobacz galerię zdjęć z walk o Stalingrad). Na pierwszą linię odsyłano młodych i sprawnych, do obozów kierowano zaś starszych i tych, którzy w wyniku odniesionych ran nie byli zdolni do walki
Wielkie historie co kilka dni w twojej skrzynce! Wpisz swój adres e-mail, by otrzymywać newsletter. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.
Zawód i wykształcenie
Zachowane kartoteki pozwalają również na ustalenie tego, co przed wstąpieniem do SS robiło 1209 członków załogi obozu. Aż dwie trzecie było rolnikami, robotnikami, rzemieślnikami, kelnerami lub imało się innych zajęć nie wymagających specjalistycznego wykształcenia.
Dalsze 20% zajmowało się handlem lub pracowało w urzędach. Reszta, czyli niespełna 14%, wywodziła się z inteligencji. Taka struktura w pełni odpowiadała potrzebom obozu.
Reklama
Jeżeli chodzi o wykształcenie esesmanów to zachowało się niewiele informacji na ten temat, jednak profesor Lasik szacuje, że 73% posiadało wykształcenie podstawowe, 21,5% średnie, a jedynie 5,5% wyższe.
Narodowość esesmanów
W przypadku kraju urodzenia załogi badacze również dysponują mocno niekompletnymi danymi. Co więcej zachowane materiały nie rozróżniają Niemców i Austriaków. Da się natomiast stwierdzić, że w Auschwitz-Birkenau znaczny odsetek załogi stanowili, pochodzący z różnych rejonów Europy, folksdojcze.
O ile w 1940 roku było ich nieco ponad 15%, to dwa lata później liczba ta wzrosła do niemal 48%. W kolejnych latach ich udział nieco spadł, ale i tak w styczniu 1945 roku etniczni Niemcy mieszkający przed wojną poza granicami Rzeszy stanowili 41,9% załogi.
Najwięcej z nich wywodziło się z Jugosławii (12,8%), Rumunii 10,1% oraz okupowanej Polski (7,8%).
<strong>Przeczytaj też:</strong> Świadkowie Jehowy w Auschwitz-Birkenau. Dlaczego esesmani uważali te kobiety za najlepszych więźniów?Tylko 11% odpowiedziało za swoje zbrodnie
Na koniec warto jeszcze poruszyć kwestię powojennej odpowiedzialności karnej członków załogi Auschwitz-Birkenau. Przed oblicze sprawiedliwości trafiło 789 esesmanów i esesmanek.
Stanowiło to zaledwie nieco ponad 11% wszystkich pracowników fabryki śmierci. Przytłaczająca większość oskarżonych, bo 673 stanęła przed polskimi sądami. Resztę sądzono na Zachodzie.
Reklama
Na śmierć skazano między innymi wieloletniego komendanta Auschwitz Rudolfa Hössa, komendanta Birkenau Josefa Kramera czy sadystyczną strażniczkę Irmę Grese. Większość zbrodniarzy, na czele z osławionym doktorem Josefem Mengele, uniknęła jednak jakiejkolwiek kary.
Inspiracja
Tekst został zainspirowany książką Dwie twarze. Życie prywatne morderców z Auschwitz, która w zbeletryzowany sposób opisuje życie codzienne strażników z Auschwitz-Birkenau. Publikacja autorstwa Niny Majewskiej-Brown ukazała się nakładem wydawnictwa Bellona.
Sprawdź
Bibliografia
- Auschwitz. Nazistowski obóz śmierci, red. Franciszek Piper, Teresa Świebocka, Wydawn. Państwowego Muzeum Oświęcim-Brzezinka, 1993.
- Aleksander Lasik, Historical-Sociological Profile of the SS [w:] Anatomy of the Auschwitz Death Camp, red. Yisrael Gutman i Michael Berenbaum, Indiana University Press 1994.
- Laurence Rees, Auschwitz. Naziści i Ostateczne Rozwiązanie, Prószyński i S-ka 2009.
3 komentarze