Europejczycy zdawali sobie sprawę z istnienia piramid w Gizie przez całą epokę nowożytną. Zwłaszcza piramida Cheopsa, najwyższa ze wszystkich, uchodziła za bezcenny symbol starożytnego porządku. Nawet sławny Isaac Newton odnosił się do niej w swoich pracach matematycznych z XVII stulecia. Naukowa fascynacja na punkcie tej konstrukcji rozgorzała jednak na dobre dopiero na przełomie XVIII i XIX wieku.
Niezwykłe wymiary piramidy Cheopsa od wieków intrygowały zachodnich badaczy. Podróżnicy z Europy podejmowali próby zmierzenia najwyższej konstrukcji czasów starożytnych, o czym wiadomo chociażby od wspomnianego Isaaca Newtona. Wszystkie te wczesne i prowizoryczne przedsięwzięcia były jednak dalece nieprecyzyjne.
Reklama
Sytuacja uległa zmianie dopiero u samego schyłku XVIII stulecia, po zajęciu Egiptu przez wojska Napoleona Bonaparte.
Początek naukowej fascynacji piramidami w Gizie
Jak wyjaśnia brytyjski egiptolog John Romer na kartach książki The Great Pyramid. Ancient Egypt Revisited, początki wielkiej naukowej fascynacji piramidami, która do dziś cechuje zachodnie środowiska akademickie, można datować ściśle na dzień 19 sierpnia 1798 roku.
To wówczas Napoleon, w towarzystwie pięćdziesięciu oficerów oraz grupy paryskich profesorów, udał się w rejon Gizy i popłynął Nilem bezpośrednio pod kompleks piramid.
Wbrew legendom przyszły cesarz Francuzów nie wyraził zachwytu cudami antycznej architektury. Tego dnia nie wspiął się na żadną z piramid, ani nie próbował zaglądać do ich wnętrz. Jego towarzysze byli jednak oniemiali.
Reklama
Projekt naukowy i nie tylko. Po co mierzono piramidy?
John Romer pisze, że w 1798 roku zaczęto prowadzić pomiary i badania piramid – łącznie z Wielką Piramidą Cheopsa – z precyzją i skrupulatnością, której nie widziano w Gizie od 4300 lat, gdy starożytni architekci przystąpili do wznoszenia monumentalnych grobowców.
W mniejszym lub większym stopniu nad tematem piramid pochylił się niemal każdy z łącznie 150 francuskich akademików, którzy wyprawili się do Egiptu wspólnie z Napoleonem.
Być może najwięcej uwagi ze wszystkich poświęcił im Edmé Francois Jomard, zaledwie dwudziestoletni student inżynierii z Paryża. W grudniu 1799 roku właśnie ten młodzieniec nadzorował pierwsze dokładne obmiary piramidy Cheopsa.
Projekt miał znaczenie naukowe, ale nie tylko. Napoleon zlecił badania w tym i innych punktach, aby ustalić jak głębokie wykopy byłyby konieczne dla wykonania kanału, łączącego Morze Czerwone z Morzem Śródziemnym.
Przełomowe rezultaty?
Aby zmierzyć Wielką Piramidę, Francuzi rozkopali teren przy jednym z jej narożników. Chodziło o znalezienie fundamentów konstrukcji i ocenę nie tylko jej zastanej, ale też pierwotnej wysokości.
Udało się dotrzeć do litej skały, skrytej pod piaskami pustyni. Edmé Francois Jomard przeanalizował materiał, przeliczył dane i… był przekonany, że dokonał prawdziwie epokowego odkrycia. Ogłosił, że w rzeczywistości piramida była wyraźnie wyższa, niż wcześniej sądzono. Miała pierwotnie liczyć aż 185 metrów!
Reklama
Wielkie wnioski i wielka pomyłka. Wysokość piramidy Cheopsa
To nie był zresztą wniosek najważniejszy. Jarmard z zaskoczeniem stwierdził, że rozmiar piramidy da się wyrazić w pełnych metrach, mimo że była to jednostka miary wprowadzona do szerokiego użytku zaledwie parę lat wcześniej, na fali rewolucji francuskiej.
Starożytni Egipcjanie rzecz jasna jej nie znali, ale i tak piramida Cheopsa miała równe 185 metrów. To zaś według Jarmarda potwierdzało uniwersalną, ponadczasową wartość systemu metrycznego. Miarę metra uzyskano z podziału obwodu ziemi. I młody inżynier wierzył, że podobnych obliczeń musieli dokonywać już budowniczowie piramid sprzed ponad czterech tysiącleci.
Według Jarmarda wysokość piramidy odpowiadała pełnym lub przynajmniej łatwo podzielnym jednostkom także w innych systemach mierniczych. Miała mierzyć jeden grecki stadion (600 stóp) lub 1/8 rzymskiej mili. Stanowiła więc, jak przekonywał… idealny punkt odniesienia dla całej matematyki.
Wszystko to jednak były wnioski zupełnie błędne. Już kolejne pomiary, z roku 1801, wykazały, że Jarmard ogromnie pomylił się w obliczeniach. Dzisiaj z kolei przyjmuje się powszechnie, że Wielka Piramida miała pierwotnie 146,6 metra wysokości.
Bibliografia
- Romer John, The Great Pyramid. Ancient Egypt Revisited, Cambridge University Press 2007.
