XIX wiek

W marcu 1912 roku brytyjską prasę obiegła informacja o tym, że wyprawa polarna kierowana przez Roberta Falcona Scotta zdobyła biegun południowy. Szybko okazało się jednak, że tak naprawdę laur pierwszeństwa przypadł Norwegowi Roaldowi Amundsenowi. O...

W XIX wieku sława nie oznaczała tego samego co dzisiaj. W każdym razie nie dla kobiet. Młode dziewczęta z dobrych domów, które marzyły o karierze scenicznej, musiały liczyć się z tym, że będą poniżane, wyśmiewane, a nawet stawiane w jednym rzędzie z...

W 1875 roku borykająca się z problemami zdrowotnymi 33-letnia Maria Konopnicka wyjechała do uzdrowiska w Szczawnicy. Nie towarzyszyli jej jednak mąż Jarosław i gromadka dzieci, ale dwaj amanci. Podczas pobytu w górach Konopnicka napisała cykl...

Małżeństwa polskich chłopów i chłopek przez stulecia nie miały nic wspólnego z miłością. Jeszcze 160 lat temu był to kontrakt między dwiema rodzinami. Przyszli państwo młodzi często wcześniej nawet się nie znali. Tak właśnie było w przypadku Jana...

Żony polarników często porównuje się do starożytnej, legendarnej Penelopy, małżonki Odyseusza, która – jak podaje Homer – wiernie czekała na jego powrót z wojny trojańskiej. Znoszenie długiej rozłąki i samotności było typowym losem kobiet, które...

Pod koniec października 1909 roku opinią publiczną wstrząsnęła wiadomość, że trzej paulini zbrukali klasztor na Jasnej Górze, okradając obraz Matki Boskiej z kosztowności i wotów. Śledczy szybko dotarli do złodziei. A potem było już tylko gorzej...

Higiena osobista mieszkańców polskiej wsi przez całe stulecia ograniczała się co najwyżej do obmycia twarzy i rąk. Kąpano się zaś tylko od wielkiego święta. Takie podejście do czystości miało bardzo przykre konsekwencje dla otoczenia. Zdecydowanie...

Robert Falcon Scott przez lata marzył o tym, że jako pierwszy człowiek zdobędzie biegun południowy. Już w 1901 roku dowodził najwcześniejszą oficjalną brytyjską wyprawą na Antarktydę. Dziewięć lat później podjął kolejną próbę. Co prawda w jej...

Brak higieny, wiedzy medycznej oraz odpowiedniej opieki sprawiały, że 150 lat temu nowo narodzone chłopskie dzieci były narażone na ciągłe niebezpieczeństwo. W efekcie na wsi powstało wiele mitów związanych z najwcześniejszym etapem życia. Oto...

Wiosną 1917 roku brytyjskie dowództwo obiecywało sobie bardzo wiele po ofensywie w rejonie Arras. Liczono, że trwające kilka miesięcy przygotowania pozwolą w końcu na przełamanie niemieckich pozycji. Aby zaskoczyć przeciwnika podjęto niespotykane do...

Zakrojone na ogromną skalę bitwy I wojny światowej potrafiły trwać wiele tygodni, a po każdej ze stron zaangażowane były setki tysięcy żołnierzy. Przygotowując się do ofensywy pod Arras, która miała rozpocząć się wiosną 1917 roku, Brytyjczycy po raz...

Pruski król Fryderyk Wilhelm IV twierdził, że Alexander von Humboldt był „największym człowiekiem od czasów potopu”. Z kolei Karol Darwin nazwał go „największym podróżującym uczonym, jaki kiedykolwiek żył”. Oto jak wyglądały ostatnie lata...

Życie osobiste Marii Konopnickiej trudno nazwać udanym. Po rozstaniu z mężem i przeprowadzce w 1876 roku do Warszawy poetka musiała samotnie wychowywać szóstkę dzieci. Kiedy gromadka dorosła, problemy wcale się jednak nie skończyły. Wręcz przeciwnie...

Począwszy od połowy XIX wieku aż do wybuchu I wojny światowej z Galicji za chlebem wyemigrowało ponad milion ludzi. Niemal połowę z nich stanowili Polacy wśród, których za ocean popłynęło aż 400 tysięcy chłopów. Przytłaczająca większość mieszkańców...

Przygotowując wielką wiosenną ofensywę pod Arras w 1917 roku Brytyjczycy zdobyli wiele cennych informacji o niemieckich pozycjach dzięki rozpoznaniu lotniczemu oraz nasłuchowi radiowemu. Nic nie przewyższało jednak zeznań jeńców i naocznego badania...

Bez względu na epokę i obowiązujący ustrój społeczny, poeci raczej nie mogli liczyć na utrzymanie się wyłącznie ze swojej twórczości. Najczęściej zarabiali na życie jako urzędnicy lub nauczyciele, czasami trudnili się dziennikarstwem. Byli też...

Jeszcze w XIX wieku galicyjscy chłopi „w wysokim stopniu potępiali” swobodę obyczajów. Na członków wiejskiej społeczności, którzy złamali szóste przykazanie czekały niezwykle surowe, czy wręcz bezduszne kary. Nowe podejście pojawiło się na wsi...

Po przegranej wojnie z VI koalicją antyfrancuską Napoleon został w kwietniu 1814 roku zmuszony do abdykacji, a następnie internowany na niewielkiej śródziemnomorskiej wyspie Elbie. Na przełomie lutego i marca następnego roku Bonaparte postanowił...

Codzienne zasiadanie całą rodziną do wspólnego posiłku odeszło już właściwie do przeszłości. Przez setki lat był to jednak standard. Pod koniec XIX wieku polscy chłopi nawet podczas najcięższych prac nie wyobrażali sobie samotnego spożywania...

W roku 1798, jeszcze zanim zdążył opaść kurz po ostatnim, trzecim rozbiorze Rzeczpospolitej, władze austriackie podjęły decyzję w sprawie Wawelu: niegdyś naczelnej rezydencji polskich królów, miejsca ich koronacji oraz pochówków. Pałac i wzgórze...

Bolesław Prus skrzętnie chronił szczegóły swego życia prywatnego. Tadeusz Boy-Żeleński twierdził nawet, że „Prus nie ma biografii”. Dlatego, gdy wreszcie ujawniono drażliwe szczegóły z życiorysu autora Lalki, rozgorzała burzliwa dyskusja. O tym, co...

Właściwie każdy aspekt życia dawnych chłopów wiązał się z jakimiś przesądami. Uprawa roli, hodowla zwierząt, a nawet wypiek chleba doczekały się własnych zabobonów. Nie inaczej było w przypadku zdrowia. To, w co jeszcze 150 lat temu wierzyli...

Życie rodzinne Marii Konopnickiej było dalekie od ideału. Rozstanie z mężem, samotne wychowywanie gromadki dzieci, a w końcu liczne problemy z dorosłym już potomstwem. Doszło nawet do tego, że słynna poetka nie pojawiła się na ślubie najmłodszego...

Alexander von Humboldt w pierwszej połowie XIX wieku był prawdziwą gwiazdą europejskiej nauki. Jego książki rozchodziły się w ogromnych nakładach, a na prowadzone przez niego w Berlinie wykłady przychodziło nawet 700 osób. Nie ma się zresztą czemu...

Powódź z 1813 roku należała w tysiącletnich dziejach Wisły do wydarzeń najbardziej dramatycznych w skutkach dla ludzi i środowiska naturalnego. Okazała się najpoważniejszym wyzwaniem, jakie rzeka dotychczas rzuciła człowiekowi. Zaznaczyła swoją...

Stefan Żeromski był miernym uczniem. Trzykrotnie powtarzał klasę, nie zdał też nigdy matury. Ale wbrew obiegowej opinii oblanie egzaminu dojrzałości wcale nie wynikało z nakazu rosyjskiego kuratora okręgu szkolnego Aleksandra Apuchtina, by „ścinać”...

Jednym z symboli insurekcji kościuszkowskiej stali się chłopscy kosynierzy szturmujący rosyjskie pozycje. Nawet wtedy zaangażowanie członków najniższej warstwy społeczeństwa w konflikt było dalece ograniczone. Podczas kolejnego zrywu, powstania...