W latach 1880–1914 poddani austro-węgierscy wciąż mocniej i ściślej wiązali swe codzienne życie z imperium. Szkoła, wybory lokalne, udział w corocznym rytuale poboru do armii i także dorocznych, obejmujących całe państwo obchodach urodzin władcy...
O matkach wielkich artystów pisze się o wiele rzadziej niż o nich samych. A jednak to one nieraz odpowiadały za ich sukcesy i ponosiły cenę ich drogi do sławy. Matka Witkacego nie tylko dała synowi pole do rozwoju, ale też łożyła na wiecznie...
Stanisław Witkiewicz miał 38 lat kiedy ożenił się z wnuczką Juliusza Kossaka, Jadwigą Unrug. Niewiele jednak zabrakło, a Witkacy stanąłby na ślubnym kobiercu już 10 lat wcześniej. Ostatecznie do małżeństwa z Anną Oderfeld nie doszło. O tym kim była...
W XIX stuleciu zamek na Wawelu służył między innymi za przytułek dla bezdomnych, kwaterę milicji, siedzibę dla szkółki muzycznej, a wreszcie, przez drugą połowę wieku, za koszary armii austriackiej, w których na potrzeby wojska wystawiono cały...
Mimo całej swojej potęgi i oszałamiających zysków masowy przemysł branży modowej jest stosunkowo świeżym zjawiskiem. Jeszcze nowszym jest próba stworzenia standardowej rozmiarówki. Aż do XIX wieku prawie wszystkie ubrania były produkowane ręcznie...
Pańszczyzna nie była charakterystyczna wyłącznie dla Polski. Nad Wisłą chłopów wyzyskiwano szczególnie bezwzględnie, ale podobny model zależności obowiązywał też w innych krajach środkowej Europy. Interesujące spojrzenie na los chłopów sprzed ponad...
O upadku Napoleona Bonaparte opowiada się zwykle z perspektywy Francji, którą rządził. Należy jednak pamiętać, że konflikt z cesarzem Francuzów odcisnął też głębokie piętno na krajach, których nigdy nie udało mu się podbić, w tym na opornej do końca...
Kobieca moda drugiej połowy XIX wieku nierozerwalnie kojarzy się nam z gorsetami. Był jednak inny element garderoby, który zdaniem Heather Radke stanowił wówczas „symbol kobiecej sylwetki”. Mowa o dzisiaj już niemal zupełnie zapomnianej turniurze.
Stanisław Szczęsny Potocki dysponował olbrzymim majątkiem. Budując dla siebie nową siedzibę wzorował ją na Wersalu Ludwika XIV. Efekt kilkuletnich prac budził podziw wszystkich, którzy mieli okazje zawitać do Tulczyna. Twierdzono nawet, że pałac był...
Rosa Bonheur zrobiła wielką międzynarodową karierę. Pracami malarki znad Sekwany zachwycano się zarówno w Europie, jak i za oceanem. Jej najsłynniejsze dzieło na prywatnym pokazie podziwiała sama królowa Wiktoria. Bonheur była również pierwszą...
Na XIX-wiecznej galicyjskiej wsi lekarze byli rzadkością. Gdy nawet jakiś mieszkał w pobliskim miasteczku, to chłopi wzywali medyków tylko w ostateczności. Zwykle stan pacjenta był już wtedy beznadziejny, więc niewiele dało się dla niego zrobić...
Władze austriackie doskonale rozumiały symboliczną rolę zamku na Wawelu. Bezpośrednio po rozbiorach, gdy Kraków, wraz ze sławną rezydencją królów, dostał się w ich ręce, zaczęto usuwać ślady jego dawnej roli i adaptować wzgórze do celów wojskowych...
Mocarstwa, które w 1814 roku zdołały wreszcie zmusić Napoleona Bonaparte do uznania, że poniósł klęskę, w pierwszym momencie nie narzuciły mu druzgoczących warunków. Cesarz stracił władzę we Francji, ale zachował tytuł i dostał na pocieszenie...
W dzisiejszych czasach bycie singlem jest czymś zupełnie normalnym. Obecnie nad Wisła jest ich 7,5 miliona. Na dawnej polskiej wsi sytuacja wyglądała jednak diametralnie inaczej. Przytłaczająca większość chłopów i chłopek wchodziła w związki...
Pierwsza abdykacja Napoleona Bonaparte nie oznaczała jego zupełnego upadku. Do niedawna najpotężniejszy człowiek świata został w 1814 roku zmuszony do zrezygnowania z tronu Francji. Zachował jednak tytuł cesarski i otrzymał nowe, choć tylko...
Wiele osób wyraża obecnie pogląd, że pańszczyzna nie była wcale formą wyzysku i niewolnictwa. Co jednak na ten temat myśleli XIX-wieczni chłopi z Galicji – a więc ludzie, którzy doskonale pamiętali czasy przed uwłaszczeniem i znali historie...
Na początku 1825 roku Adam Mickiewicz znalazł się w Odessie. Poznał tam Karolinę z Rzewuskich Sobańską, która całkowicie zawróciła mu w głowie. Mimo że arystokratka została partnerką młodego poety, to zdecydowanie nie miała o nim dobrego zdania. O...
Po III rozbiorze Prusy zyskały 43 tysiące kilometrów polskiego terytorium, które zamieszkiwało ponad milion ludzi. Wśród zdobyczy Hohenzollernów znalazła się również Warszawa. Wojny napoleońskie oraz kongres wiedeński sprawiły jednak, że Berlin...
Prymitywne metody uprawy roli oraz brak sprzętu rolniczego sprawiały, że dawni chłopi niemal cały czas mieli ręce pełne roboty. Nawet posiadacze niewielkich gospodarstw pracowali po kilkanaście godzin na dobę. Oto jak wyglądały w drugiej połowie XIX...
W ostatnich latach wielokrotnie prawdziwą sensacją stawały się doniesienia o odnajdywaniu kolejnych dzieł Jana Matejki. Większość przepadła już na początku XX wieku. Te, które wystawiono następnie na sprzedaż osiągały milionowe ceny. A to na pewno...
Przednówek był dla dawnych chłopów najtrudniejszym okresem w roku. Wygłodniali mieszkańcy wsi przez kilka miesięcy z utęsknieniem wyczekiwali momentu pojawienia się nowych zbiorów. Oto jak reagowali na chwilę, gdy „we wsi wszystko odżywało”.
W latach 1860–1914 około 10 mln mieszkańców ziem polskich, w przytłaczającej większości z warstwy chłopskiej, opuściło te tereny. Była to 1/3 całej populacji. Aż 3,6 mln nigdy nie powróciło do kraju. O emigracji zarobkowej polskich chłopów w drugiej...
Chłopska hierarchia na dawnej polskiej wsi. Te podziały były widoczne jeszcze kilkadziesiąt lat temu
Los chłopów w polskich dziejach najczęściej kojarzy się z batem, pańszczyzną i biedą. W istocie jednak byt włościan stale się zmieniał, a w skali kraju był zróżnicowany. Nawet w mikroskali, w konkretnej wsi, nie był do siebie podobny. O tym, jak...
Na galicyjskiej wsi w połowie XIX wieku chałupy pozbawione komina były normą. W kurnych chatach żyły miliony chłopów z zaboru austriackiego. Dopiero w kolejnych dekadach sytuacja powoli zaczęła się zmieniać. Dzisiaj nawet trudno wyobrazić sobie jak...
Galicja z drugiej połowie XIX wieku była dla Polaków z innych zaborów synonimem nędzy. Wszelkie statystyki jasno pokazywały, że jej mieszkańcom powodziło się znacznie gorzej niż ludności z Kongresówki, o Wielkopolsce i Pomorzu nie wspominając...
Plan typowej zagrody chłopskiej nie zmienił się zbytnio od stuleci. W małym gospodarstwie, produkującym głównie na własne potrzeby, wciąż wyróżniają się trzy podstawowe budynki: dom, stodoła i obora, często pełniąca jednocześnie funkcję chlewu. 150...
Obecnie dla wielu osób oczywiste wydaje się, że podstawę jadłospisu ubogich galicyjskich chłopów musiał stanowić chleb. W rzeczywistości jednak 130 lat temu dla około połowy mieszkańców wsi zaboru austriackiego nawet marnej jakości pieczywo...
Zapomniane Eldorado w sercu Afryki. Do tego posunęli się Belgowie, by zdobyć źródło „białego metalu”
Król Belgii Leopold II drogą sprytnych negocjacji zdobył od światowych potęg zgodę na założenie prywatnej kolonii w Środkowej Afryce. Pierwsze przyczółki w Kongu jego ludzie zdobyli właściwie bez walki. To było jednak dla Leopolda zbyt mało. Szybko...
Jedno z najbardziej niewdzięcznych zajęć chłopek na dawnej polskiej wsi. Musiały robić to co tydzień
Dawne chłopki od świtu do nocy miały ręce pełne roboty. W czasach, gdy na wsi nikt nawet nie myślał o bieżącej wodzie w chatach, jedną z najbardziej czasochłonnych prac domowych stanowiło pranie. Nieważne czy z nieba lał się żar czy panowały...
W XIX wieku w Polsce i nie tylko powszechna była opinia, że Słowianie już w czasach przedchrześcijańskich musieli posiadać własne pismo i rozwiniętą kulturę materialną. Takie przekonanie stało się pożywką dla sprytnych fałszerzy, produkujących...
