Pracy w zagrodzie chłopskiej zawsze było aż po pachy. Córki pomagały matkom w przy lnie i przędzeniu, pieliły warzywa, zamiatały oraz uprzątały izbę. Chłopcy, odkąd tylko byli w stanie dźwigać cepy, obowiązkowo brali udział w młocce, oddzielaniu...
Wincenty Witos jak mało kto znał mentalność galicyjskich chłopów. Sam w końcu był synem biednego rolnika spod Tarnowa. Słynny działacz ludowy i trzykrotny premier II Rzeczpospolitej miał bardzo krytyczne zdanie na temat dawnych włościan ze swej...
Na polskiej wsi higiena w dzisiejszym rozumieniu jeszcze do niedawna była zjawiskiem niemal niespotykanym. Chłopi na co dzień płukali twarz i przecierali ręce, ale niewiele poza tym. Pełne kąpiele były prawie niespotykane. Zjawisko miało oczywiście...
Po wybuchu powstania styczniowego na łamach należącej do braci Dostojewskich rosyjskiej gazety „Wriemia” ukazał się artykuł Fatalna kwestia (ros. Rokowoj wopros) Nikołaja Strachowa. Autor zastanawiał się nad przyczynami polskiego buntu przeciwko...
Pierwsi polscy etnografowie oraz zamożni chłopscy pamiętnikarze podkreślali, że na galicyjskiej wsi relacje między bogatymi kmieciami, a pracującymi u nich parobkami były „przyjacielskie” czy wręcz „familijne”. Zapewne nie brakowało takich...
Kołtun przez stulecia należał do najczęstszych, najbardziej powszechnych przypadłości, jakie trapiły polskich chłopów. Pod tą nazwą kryła się kępa zlepionych, brudnych i skrajnie zatłuszczonych włosów, które stopniowo, po wielu miesiącach...
Wśród głośnych pisarzy i poetów carskiej Rosji postawą dość typową był wyraźny sprzeciw wobec Polski oraz polskiej tożsamości. W takim nurcie lokował się także Fiodor Dostojewski – sławny autor Zbrodni i kary oraz Braci Karamazow. Co konkretnie...
Aleksander Gierymski zaliczany jest do najważniejszych przedstawicieli realizmu w polskim malarstwie drugiej połowy XIX wieku. Wśród dzieł artysty znalazło się również kilka pokazujących niedolę zwykłych mieszkańców Warszawy przełomu lat 70. i 80...
Dlaczego chaty polskich chłopów nigdy nie miały fundamentów? (i jakie niosło to z sobą konsekwencje)
Typowe domy polskich chłopów z XVIII czy XIX stulecia miały kilka niemal powszechnych cech. Prawie bez wyjątku stawiono je z drewna, nie zaś murowano. Były kryte strzechą, a tylko z rzadka gontem. Do tego dochodziło trzecie obowiązkowe rozwiązanie...
Zarówno w XIX stuleciu, jak i jeszcze w latach międzywojnia w niemal każdej chacie polskich chłopów była kołyska. Właściwie zaś kolebka – by użyć starszego i istotnie wiejskiego określenia na mebel przeznaczony dla najmłodszego dziecka w...
Druga połowa XIX wieku przyniosła szybki wzrost ludności Galicji. Na wsi wiązało się to z coraz większym rozdrobnieniem gospodarstw, które nie były w stanie wyżywić wielodzietnych rodzin. Dzieci biednych chłopów musiały w tej sytuacji szukać zajęcia...
Na dawnej wsi niewielu ludzi zaznawało starości. Nic dziwnego – chociażby w zaborze rosyjskim średnia przewidywana długość życia człowieka w chwili narodzin wynosiła w roku 1880… zaledwie 28 lat! Dla porównania, Niemcy żyli wówczas przeciętnie o 10...
Przez stulecia polscy chłopi radzili sobie w domach najczęściej bez jakichkolwiek świec czy lamp. Te pierwsze zapalano co najwyżej przy łożu ciężko chorego domownika, albo w obliczu burzy, aby poświęcone odpędzały pioruny. Światło zapewniały jednak...
Wigilia Bożego Narodzenia stanowiła dla galicyjskich chłopów jeden z najważniejszych dni w roku. Wiązało się z nią wiele obyczajów, które miały rzekomo wpływać na to, co będzie się działo przez kolejne 12 miesięcy. Oto jak wyglądały wigilijne...
Różni wiejscy pamiętnikarze, tworzący na początku XX stulecia, podkreślali, że polscy chłopi wstawali z łóżek, wyrek, czy innych posłań bardzo wcześnie. Zwykle byli na nogach już o czwartej nad ranem. Jak jednak to robili, jeśli dawna wieś nie znała...
Ocenia się, że wzrost człowieka w mniej więcej 60–80% wynika z genów. Pewne populacje są bardziej rosłe, inne mniej, niezależnie od doraźnych czynników zewnętrznych. Nawet w 40% o posturze decydują jednak warunki życia: dostęp do żywności, jakość...
Pisząc o studenckich latach Adama Mickiewicza autorzy szkolnych podręczników często podkreślają, że późniejszy autor Pana Tadeusza był zaangażowany w antycarską konspirację. Gdy zaś tajna policja wpadła na trop spiskowców zostali oni surowo ukarani...
Tradycyjne chaty polskich chłopów nie miały oczywiście takich elewacji, jakie pokrywają ściany współczesnych domów. Nie znano styropianu, tynku ani farb. Poza tym zaś kwestia wyglądu zewnętrznego budynku wiązała się nie tylko z termiką, ale i z...
Obraz ze zbiorów Zamku Królewskiego w Warszawie z pozoru jest zwykły: dziewczyna w kapeluszu pozuje, wpatrując się w widza. Bogato odziana postać i nic więcej. A jednak… Jeden detal sprawia, że ten portret jest wyjątkowy na tle całej twórczości...
Na temat chłopskiej higieny, zwłaszcza osobistej komentatorzy sprzed 100 czy 150 lat wypowiadali się na ogół krótko i niemal zawsze dosadnie. Twierdzono, że takowa zasadniczo nie istniała. Chociażby Jan Bystroń, jeden z prekursorów polskiej...
Kwestia polskiej niepodległości była bardzo istotnym tematem w młodym ruchu socjalistycznym. Rozpalała oczywiście emocje polskich działaczy i teoretyków. Zajmowali się nią jednak od samego początku również najważniejsi europejscy członkowie...
Jacek Malczewski – największy symbolista wśród malarzy, czy malarz, który stał się symbolem? Można się zastanawiać czy do roli symbolu Malczewski nie był przeznaczony już… na długo przed urodzeniem. Cały poczet jego przodków zmierzał w tym...
Jednym z symboli bajecznego bogactwa Radziwiłłów był zamek w Nieświeżu. Rezydencja budziła podziw nie tylko swymi rozmiarami, ale również ogromną kolekcją dzieł sztuki oraz bogatą biblioteką i bezcennymi zbiorami archiwalnymi. Pod koniec 1812 roku...
Przez niemal całą historię łóżko z prawdziwego zdarzenia, podobne do tych, na których sypiamy dzisiaj, było na polskiej wsi widokiem niemal niespotykanym. Nawet u schyłku XVIII wieku, a więc tylko nieco ponad 200 lat temu, łóżka trafiały głównie do...
Róża Luksemburg była na początku XX wieku jedną z najbardziej znanych Polek w Europie. Jako pierwsza kobieta z naszego kraju otrzymała doktorat z ekonomii. Stała się też ikoną całego ruchu politycznego, ale dzisiaj próżno szukać jej „fanów” nad...
Odwiedzając różne polskie skanseny można odnieść wrażenie, że dawni chłopi żyli na ogół w bardzo przestronnych, wielopokojowych chatach, zapewniających bez porównania więcej przestrzeni niż typowe mieszkania w bloku w XXI wieku. To jednak osąd...
Z powodu okoliczności swojej śmierci Róża Luksemburg stała się dla komunistów nie tylko ikoną, ale wręcz męczennicą. Mimo że za życia wygłaszała poglądy, z którymi na ogół nie zgadzali się ani bolszewicy ani socjaliści, to po śmierci zaczęto...
Na dawnej wsi świece były przedmiotami kosztownymi i otoczonymi masą przesądów, zniechęcających do używania ich na co dzień, w zwyczajnych warunkach. Polscy chłopi bardzo rzadko sięgali też po lampki olejne, kaganki. Jak zatem radzili sobie do...
Muzea etnograficzne i skanseny ugruntowały wyobrażenie, zgodnie z którym dawni polscy chłopi nosili piękne, wielobarwne i często niezwykle złożone stroje. Garderoba, którą można podziwiać na wystawach lub na rycinach w książkach wcale jednak nie...
Do typowej wiejskiej chaty sprzed 100 czy 200 lat prowadziły niskie drzwi, pod którymi znajdował z kolei bardzo masywny i wysoki próg, który często trudno było przekroczyć. Takie rozwiązanie nie miało zbyt wielu uzasadnień praktycznych. W wielkich...