O pierwszych Słowianach pisze się często, że byli ludem osiadłym, i przeciwstawia się ich na przykład Węgrom, którzy we wczesnym okresie swej historii prowadzili koczowniczy tryb życia, przenosili się z miejsca na miejsce ze swoimi stadami owiec...
Tradycyjnie twierdzono, że gród na wzgórzu wawelskim został przekształcony w zamek – a więc w obwód obronny z wieżami oraz z murami zamiast wałów – za czasów Kazimierza Wielkiego, około połowy XIV stulecia. Nowocześniejsze prace wskazywały, że...
Wcześni Słowianie nie mieli własnego alfabetu i przez stulecia z powodzeniem radzili sobie bez pisma. Nie oznacza to jednak jeszcze, że w ogóle nie były im znane żadne pisane czy ryte znaki. Różnych symboli używano na Słowiańszczyźnie z wielkim...
Obalenie we wrześniu 476 roku ostatniego władcy zachodniego cesarstwa rzymskiego, Romulusa Augustulusa, uznaje się za symboliczny koniec epoki starożytnej w Europie. Przez kolejne 324 lata żaden zachodnioeuropejski władca nie tytułował się cesarzem...
Szacuje się, że we wczesnym średniowieczu Słowianie zajęli około jednej trzeciej całego obszaru Europy, jaki zasiedlali ludzie. Nie jest to jednak wiadomość ścisła. W rzeczywistości niemal całą środkową i wschodnią część kontynentu pokrywały nie...
Od połowy XI wieku na wzgórzu wawelskim w Krakowie wznosiła się kamienna rezydencja książąt, którą można nazywać albo pałacem Kazimierza Odnowiciela, albo salą o 12 słupach. 200 lat później, u schyłku rozbicia dzielnicowego, był to już dom bardzo...
Skąd się wzięli Kaszubi? Nieznana historia jednej z najbardziej niezrozumianych mniejszości w Polsce
W polskich podręcznikach do historii dzieje Kaszub i Kaszubów właściwie nie funkcjonują. O całym Pomorzu pisze się tak, jakby od zawsze było piastowskie i polskie. Jak jednak przypomina kaszubska reportażystka Stasia Budzisz, własne dzieje Kaszubów...
Wcześni Słowianie budowali zarówno wielkie, wieloczłonowe warownie o powierzchni przekraczającej dwadzieścia hektarów, jak i małe koliste gródki, w których mogło się zmieścić najwyżej kilka chat. Nie robili tego jednak od zawsze. Cechą...
Pismo Germanów zrodziło się w czasach starożytnych. Dawniej uważano je za niezależny wytwór tego ludu. Dzisiaj wiadomo już jednak, że runy powstały pod przynajmniej pośrednim wpływem antycznego Rzymu, prawdopodobnie w I wieku n.e. Najwcześniej...
Lato 1848 roku było na Podolu wyjątkowo upalne i suche. Poziom wody w rzece Zbrucz, wówczas wyznaczającej granicę między Galicją podporządkowaną Austrii a Imperium Rosyjskim, znacząco się obniżył, odsłaniając niespodziewane znalezisko. Dzisiaj jest...
Budowla w kształcie piramidy w pierwszej kolejności przywodzi na myśl starożytny Egipt, a zwłaszcza kompleks w Gizie z piramidą Cheopsa na czele. Ten sam kształt był jednak ceniony także przez inne kultury. Pozostałości po piramidach spotyka się w...
Na obszarze samej tylko Słowiańszczyzny Zachodniej odkryto ślady ponad 3000 grodów, w przytłaczającej większości pochodzących z epoki średniowiecznej. Były regiony, gdzie w ciągu kilku dekad wzniesiono setki warowni. Skutki procesu, który...
Wcześni Słowianie nie dysponowali jednym wspólnym kalendarzem. W różnych regionach używano odmiennych nazw miesięcy, łącznie były ich nawet nie dziesiątki, ale setki. Pewne określenia zdobywały jednak wyjątkową popularność. Przenoszono je z miejsca...
Dzisiaj wiadomo już z absolutną pewnością, że wcześni Słowianie nie posiadali własnego alfabetu, nie mieli rodzimego odpowiednika run. Dawniej robiono jednak bardzo wiele, by udowodnić, że rzeczywistość wyglądała inaczej – i że Słowianie, podobnie...
Pod koniec VIII wieku na południe od Karpat, w granicach obecnych Czech i Słowacji zamieszkujący tam Słowianie zaczęli wytwarzać podłużne żelazne sztabki o charakterystycznym kształcie. Jeden z ich końców był rozklepywany na płasko, tak że...
Wielu średniowiecznych autorów dokładało starań, by przedstawić Słowian jako społeczność zanarchizowaną, pozbawioną przywódców, niezdolną sobą kierować. Odpryski uprzedzonych wywodów sprzed przeszło 1000 lat są żywe nawet dzisiaj. Wciąż przecież nie...
Badania antropologiczne, a więc naukowe analizy kości, pozwalają ustalić nie tylko średni wzrost ludzi żyjących przed stuleciami i urazy jakim ulegali. Nowoczesne metody zdradzają znacznie więcej, zwłaszcza jeśli porówna się materiał z różnych...
Panuje powszechna opinia, że wioski wczesnych Słowian były zwykle nie tylko odizolowane czy wręcz zagubione wśród leśnych ostępów, lecz także bardzo niewielkie. Wyciągnięcie dalszych wniosków jest już jednak zadaniem niełatwym. Należy podkreślić...
Pierwsze informacje o społeczności określanej mianem Słowian pojawiły się wkrótce po upadku starożytnego Rzymu. O nieznanym wcześniej ludzie zaczęto pisać w okresie wielkiego kryzysu i zaburzeń. Opinie, jakie formułowali na jego temat autorzy z...
Mało który temat w polskiej nauce wzbudza tyle emocji, co kwestia pochodzenia Słowian. Problem próbowano wyjaśniać z użyciem metod historycznych, archeologicznych, genetycznych czy antropologicznych. Słowianie to jednak w pierwszej kolejności...
Wcześni Słowianie doskonale rozumieli upływ czasu i jego cykliczność. Potrafili obserwować zmiany faz księżyca i cykl słoneczny, ze zmienną długością dni oraz nocy. Nie interpretowali jednak wszystkich tych zjawisk tak samo, jak przedstawiciele...
Pierwsi królowie z dynastii Jagiellonów wprost obsesyjnie unikali zamku na Wawelu. Zarówno Władysław Jagiełło, jak i jego długowieczny syn Kazimierz Jagiellończyk zostali koronowani na krakowskim wzgórzu. Wcale nie chcieli tam jednak rezydować...
Podręczniki do historii średniowiecza niezmiennie podają, że pierwszym „królem” Słowian był przybysz z Zachodu, frankijski kupiec Samo. Pisze się też, że pierwsze państwo słowiańskie w całej historii powstało dopiero z jego inicjatywy. Oba te...
Zawisza Czarny herbu Sulima cieszył się sławą już za życia. Dopiero jednak po tym, jak odszedł, zaczęto pisać o nim, jako o idealnym średniowiecznym rycerzu. Taki obraz potęgowały jeszcze historie na temat końca, jaki spotkał człowieka, na którym...
Słowa „szlachta” i „szlachcic” przywodzą na myśl epokę nowożytną – czasy husarii i panów w kontuszach z przepasanymi szablami. O uprzywilejowanych mężczyznach wcześniejszego, średniowiecznego okresu myślimy z kolei raczej jako o „rycerzach”...
W średniowiecznej Europie słonie zdecydowanie należały do rzadkości. Stanowiły swego rodzaju kurioza, używane w trakcie widowisk, bądź wzbogacały menażerie potężnych władców – Karola Wielkiego, Fryderyka II Hohenstaufa czy papieża Leona X...
Normą wśród wczesnych Słowian były domy wkopane w ziemię, zagłębione, a więc ziemianki. Decydowali się na nie zwłaszcza mieszkańcy obszarów obecnej Ukrainy, Małopolski, Śląska, Słowacji czy Czech. Taka forma nie była przypadkowa. Choć już we...
Chodzący symbol rycerskiego etosu i honorowej postawy. Tak do dzisiaj, nawet po niemal 600 latach od swej śmierci, jest postrzegany Zawisza Czarny z Garbowa. Dla wielu osób to wręcz jedyny średniowieczny rycerz z polskiej historii, jakiego są w...
W bardzo wczesnym średniowieczu na Słowiańszczyźnie nikt nie wybijał metalowych monet. Już od schyłku VIII stulecia na ziemie Słowian zaczęły jednak docierać znaczne ilości srebrnych pieniędzy z innych obszarów. Wschodni kupcy kupowali za nie futra...
U schyłku średniowiecza nikt nie podważał roli krakowskiego wzgórza jako centrum władzy i najważniejszego punktu kraju. A jednak pozostaje faktem, że od śmierci Kazimierza Wielkiego w 1370 roku aż do samego kresu epoki żaden monarcha – nie licząc...