Słowa „szlachta” i „szlachcic” przywodzą na myśl epokę nowożytną – czasy husarii i panów w kontuszach z przepasanymi szablami. O uprzywilejowanych mężczyznach wcześniejszego, średniowiecznego okresu myślimy z kolei raczej jako o „rycerzach”...
W średniowiecznej Europie słonie zdecydowanie należały do rzadkości. Stanowiły swego rodzaju kurioza, używane w trakcie widowisk, bądź wzbogacały menażerie potężnych władców – Karola Wielkiego, Fryderyka II Hohenstaufa czy papieża Leona X...
Normą wśród wczesnych Słowian były domy wkopane w ziemię, zagłębione, a więc ziemianki. Decydowali się na nie zwłaszcza mieszkańcy obszarów obecnej Ukrainy, Małopolski, Śląska, Słowacji czy Czech. Taka forma nie była przypadkowa. Choć już we...
Chodzący symbol rycerskiego etosu i honorowej postawy. Tak do dzisiaj, nawet po niemal 600 latach od swej śmierci, jest postrzegany Zawisza Czarny z Garbowa. Dla wielu osób to wręcz jedyny średniowieczny rycerz z polskiej historii, jakiego są w...
W bardzo wczesnym średniowieczu na Słowiańszczyźnie nikt nie wybijał metalowych monet. Już od schyłku VIII stulecia na ziemie Słowian zaczęły jednak docierać znaczne ilości srebrnych pieniędzy z innych obszarów. Wschodni kupcy kupowali za nie futra...
U schyłku średniowiecza nikt nie podważał roli krakowskiego wzgórza jako centrum władzy i najważniejszego punktu kraju. A jednak pozostaje faktem, że od śmierci Kazimierza Wielkiego w 1370 roku aż do samego kresu epoki żaden monarcha – nie licząc...
Z pozoru trudno wyobrazić sobie cokolwiek bardziej słowiańskiego od grodu. Archeolodzy zajmujący się wczesną Słowiańszczyzną skupiają gros swojej uwagi właśnie na poszukiwaniu grodów i badaniu śladów, jakie po nich pozostały. Pasjonaci odtwarzający...
Gdy upadało starożytne Cesarstwo Rzymskie na zachodzie, piramidy w Gizie, z wielką piramidą Cheopsa na czele, miały już jakieś 3000 lat. W średniowiecznej Europie niewielu było ludzi, którzy je widzieli lub o nich słyszeli. Fascynacja niezwykłymi...
W pierwszej dekadzie po tym, jak Władysław Jagiełło został królem Polski relacje z Zakonem Krzyżackim układały się nad wyraz osobliwie. Litwa znalazła się w stanie wojny z Krzyżakami, ale Korona, świeżo złączona z nią unią, nie zaangażowała się w...
W pierwszej połowie XI stulecia Kraków nie był jeszcze polską stolicą. Uchodził za ośrodek peryferyjny i bardzo świeżo znalazł się w granicach państwa Piastów. A jednak to właśnie w nim podjęto inicjatywę tak imponującą, że nie może się z nią równać...
Wikingowie przez cały IX wiek regularnie najeżdżali ziemie Franków. Ludzie Północy nie tylko plądrowali wybrzeża, ale zapuszczali się również daleko w głąb lądu. Nie ograniczali się poza tym do łupiestwa. Ich największa zdobycz nie była owocem...
Po kamiennych pałacach pierwszych Piastów – wznoszonych między innym w Poznaniu, na Ostrowie Lednickim i na Wawelu w Krakowie – pozostały tylko skąpe fragmenty murów i fundamentów. Nie da się zwiedzać książęcych i królewskich domów z wczesnego...
W cywilizacji chińskiej reguły wychowywania dzieci były szczegółowo opisywane już w czasach starożytnych i w średniowieczu. Zasady edukacji były surowe, a od dzieci oczekiwano bezwzględnego szacunku wobec starszych. Przygotowanie do przyszłego życia...
Małżeństwa wikingów. Ludzie Północy kierowali się kryteriami, które dzisiaj byłyby nie do pomyślenia
W świecie wikingów małżeństwo nie miało nic wspólnego z miłością. O tym, za kogo wyjdzie kobieta decydował jej ojciec lub opiekun. We wczesnym średniowieczu dla ludzi Północy ślub był po prostu kontraktem zawieranym przez dwie rodziny. Pan młody...
Spór, który rozgorzał w Krakowie w 1079 roku okazał się nie tylko najgłośniejszym, ale też najbardziej znaczącym konfliktem na szczytach władzy w dziejach średniowiecznej Polski. Król Bolesław Śmiały (czy też Szczodry) bezwzględnie rozprawił się z...
W 929 roku król Niemiec Henryk Ptasznik podjął wielką wyprawę przeciwko Słowianom z Połabia – obszarów na zachód od Odry. Podbój znacznej części regionu przyniósł dynastii Ludolfingów korzyści, o których rzadko się mówi. I nie chodziło tylko o łupy...
W dawnej nauce o działaniach Mieszka Pierwszego pisano, że było to „jednoczenie ziem polskich”. Określenie jest nie tylko mylące, ale też bliskie absurdu. Słowianie, których w drugiej połowie X wieku podbijał i podporządkowywał piastowski wódz z...
Wojny, surowy klimat, choroby oraz niski poziom wiedzy medycznej sprawiały, że niewielu wikingów dożywało naprawdę późnej starości. Co działo się jednak z tymi, którym udało się osiągnąć sędziwy wiek? Oto co mówią na ten temat znaleziska...
W 1420 roku, po trwającej ponad stulecie „niewoli awiniońskiej”, papieże powrócili do Rzymu. Wieczne Miasto znajdowało się wówczas w kryzysie, którego nie da się porównać z niczym, przynajmniej od czasów upadku starożytnego cesarstwa.
Opowieść zimowa to jedno z ostatnich dzieł, jakie wyszły spod ręki sławnego angielskiego dramaturga Williama Szekspira. Fatalne wydarzenia w nim przedstawione nie były czystą fikcją. Szekspir wzorował się na utworze innego autora z Wysp. A pośrednio...
Wczesne relacje dynastii Piastów z państwami wikingów są owiana tajemnicą. Źródła przekazały na ich temat tylko strzępy informacji, a historycy interpretują je na bardzo różne sposoby. Robert F. Barkowski opowiada się za wariantem maksimum. Autor...
Surowy klimat oraz stałe widmo głodu sprawiały, że we wczesnym średniowieczu dzieciństwo mieszkańców Skandynawii trwało bardzo krótko. Badania archeologiczne dowodzą też, że wikingowie diametralnie różnie traktowali swoich synów i córki. Oto jak...
Młynarze już od średniowiecza stanowili elitę polskiej wsi. Ich status prawny był zdecydowanie wyższy od pozostałych chłopów. Wielu z nich potrafiło czytać i pisać, na tle innych włościan wyróżniali się również zamożnością. O tym, jakie przywileje i...
W latach 20. X wieku nad ziemiami niemieckimi, podległymi władzy Henryka I Ptasznika, stale wisiało zagrożenie ze strony koczowniczych Węgrów. Z nowym przeciwnikiem udało się zawrzeć rozejm, ale jego ceną był sowity haracz, który trudno było zebrać...
W średniowieczu niewiele jeszcze dbano o czystość rzek i o to, by odpady nie mieszały się z wodą pitną. Wielkie arterie, przepływające przez główne miasta kontynentu, już w XIV czy XV wieku stanowiły w efekcie także wielkie ścieki, roznoszące fetor...
W połowie XI wieku książę Kazimierz Odnowiciel przeniósł główny ośrodek władzy z Wielkopolski, zrujnowanej niedawnym najazdem, do Krakowa. Zlecił także budowę nowego pałacu na Wawelu. Resztki ruin rezydencji odkryto przed stuleciem i od tego czasu...
Tajemnicze przedmioty wczesnych Słowian. Ślad po dawnych wierzeniach czy jednak coś zupełnie innego?
Na obszarach północno-zachodniej Słowiańszczyzny odnaleziono wiele obiektów z drewna, które badacze chętnie interpretują jako wyobrażenia bóstw lub szerzej przedmioty kultowe. Są one ostrożnie datowane na czasy, gdy na Połabiu i Pomorzu wciąż trwały...
Wikingowie budzą z reguły skojarzenia z bezwzględnymi, brodatymi wojownikami, których głównym zajęciem były wyprawy łupieżcze. Większość mieszkańców wczesnośredniowiecznej Skandynawii zajmowała się jednak nie rozbojem, lecz rolnictwem. Co można było...
Przez większość średniowiecza przedstawiciele elit nie mieli jeszcze tych wszystkich cech, które dzisiaj nieodłącznie kojarzą się z rycerstwem czy szlachectwem. Typowy polski „miles”, a więc właśnie rycerz, z roku 1100, 1200 albo nawet 1250 nie...
Na początku XV wieku Zakon Krzyżacki znalazł się u szczytu swej potęgi. Niewiele ponad stulecie później jego państwo nad Bałtykiem przestało jednak istnieć. Sławna bitwa pod Grunwaldem była tylko pierwszym krokiem na drodze do złamania siły zakonu...
