Bunty kozackie w pierwszej połowie XVII stulecia były częste i uciążliwe, nie upatrywano w nich jednak walnego zagrożenia dla Rzeczpospolitej. Król i szlachecki sejm obawiali się przede wszystkim międzynarodowych reperkusji. Kozacy, w większości...
W dawnej nauce panowała opinia, że u Słowian ustrojem prawdziwie pierwotnym i rodzimym było ludowładztwo. Decyzje miały być podejmowane przez całą wspólnotę, plemię, na walnych zgromadzenia nazywanych wiecami.
Wszystkie wzmianki z wczesnego średniowiecza na temat zadaszonych świątyń pogańskich z obszaru Słowiańszczyzny pochodzą z północnego Połabia. Wszystkie też odnoszą się do schyłkowego okresu tradycyjnych wierzeń, głównie do stuleci XI i XII. Łącznie...
Formalnie rzecz biorąc na polskich szlachcicach z epoki nowożytnej ciążył tylko jeden obowiązek. W zamian za wyjątkowe przywileje mieli bronić ojczyzny. Ta służba była realizowana w ramach pospolitego ruszenia: instytucji zmitologizowanej i sławnej...
Ogrody, a przynajmniej ogródki monarsze, istniały na Wawelu zapewne już w średniowieczu. Ich tradycję kontynuowano za czasów Zygmunta Starego, o czym doskonale świadczy list, jaki król wysłał do swojej pierwszej żony Barbary Zápolyi w roku 1515...
Dlaczego Jan Kochanowski nigdy nie skończył studiów? Jego przypadek wiele mówi nie tylko o nim samym
W nowożytnej Polsce wśród elity społeczeństwa dominował model edukacji domowej. Szlachcice zatrudniali dla swoich synów prywatnych tutorów, albo sami dbali o ich towarzyskie i kulturalne wyrobienie. Dopiero w czasach kontrreformacji, już po...
Dla współczesnej nauki jest rzeczą oczywistą, że Słowianie nie posiadali własnego alfabetu i w okresie przed chrystianizacją z powodzeniem radzili sobie bez dostępu do liter. Do niedawna nie było jednak wiadomo czy mieli oni we wczesnym...
Historykom – także tym patrzącym na dzieje Polski zupełnie trzeźwo – zdarza się pisać, że jeszcze w wieku XIV, za czasów Kazimierza Wielkiego, w państwie Piastów panowała „idylliczna” równowaga stanów, którą później zachwiały i wreszcie zburzyły...
Sercem renesansowego zamku na Wawelu był pałac królewski. Składał się on z kilku gmachów, spośród których szczególne znaczenie miał ten położony po stronie północnej. Skrzydło nazywano „domem króla”, bo właśnie w nim mieszkał monarcha, Zygmunt Stary...
W średniowieczu legenda o smoku wawelskim, w różnych, jeszcze nie uporządkowanych wersjach, była znana głównie w samym Krakowie, a więc w bezpośrednim sąsiedztwie Wawelu. Stopniowo zaczynano zdawać sobie z niej sprawę także w innych regionach kraju...
Cukierkowa i wciąż powielana przez podręczniki wizja wczesnych średniowiecznych państw jako owocu postępu i pokojowej konsolidacji niewiele ma wspólnego z rzeczywistością. Silne wodzostwa opierały się nie na współpracy, ale na przymusie i szantażu...
Obrady sejmu w Rzeczpospolitej Obojga Narodów odbywały się bez ścisłego regulaminu, wręcz „nurtem spontanicznym”, jak ujął to pewien znawca tematu. Ścisłych zasad było bardzo niewiele. Najważniejsza dotyczyła długości obrad. Właśnie ona sprawiła, że...
W średniowieczu, zwłaszcza tym wczesnym, najwyżej kilka procent całej ludności potrafiło czytać. Rzeczą niezwykle rzadką były też wówczas zadbane i utrzymywane trakty. Na słabo zaludnionych obszarach, a więc chociażby na niemal całej...
„Ozdobił [król Kazimierz] zamek krakowski podziwu godnymi domami, wieżami, rzeźbą, malowidłami, dachami wielkiej piękności” – twierdził kronikarz z końca XIV wieku. Człowiek anonimowy, ale tworzący prawdopodobnie na Wawelu i znający z bliska dwór...
Życie w ciasnej, zadymionej, zimnej i zawilgotniałej ziemiance, a więc w typowym słowiańskim domostwie sprzed ponad 1000 lat, nie mogło być zdrowe ani długie. Oczywiście pierwsi Słowianie byli bardziej zahartowani i odporni na kaprysy przyrody niż...
Wygaśnięcie każdej kolejnej dynastii dawało polskiej szlachcie okazję do pomnożenia wpływów i wyszarpania nowych przywilejów politycznych. Proces, tak wyraźny już po śmierci ostatniego koronowanego Piasta i ostatniego Andegawena, doszedł do...
Dla polskich uczonych i kronikarzy z późnego średniowiecza losy państwa pierwszych Piastów przedstawiały się jednoznacznie. Twierdzono, że silny i zjednoczony kraj rozpadł się na części, ponieważ król Bolesław Śmiały podniósł rękę na biskupa...
Jeszcze do niedawna archeolodzy nie dysponowali żadną prawdziwie precyzyjną metodą datowania przedmiotów pochodzących z epoki starożytnej lub średniowiecza. Dla określenia wieku reliktów kierowano się przede wszystkim wyglądem znajdowanej w pobliżu...
1000 lat temu Wawel wyglądał zupełnie inaczej. Człowiek średniowiecza nawet by go dzisiaj nie poznał
Wzgórze, na którym wznosi się najsłynniejszy polski zamek nie wyglądało w średniowieczu tak, jak obecnie. I nie chodzi nawet o jego zabudowę, zmieniającą się wraz z upływem stuleci, ale o sam teren. Pierwotnie Wawel nie stanowił nawet wzgórza, ale...
Nawet u samego schyłku średniowiecza przytłaczająca większość populacji Europy wciąż nie posługiwała się pismem. Nawet w miastach typowy przedstawiciel plebsu ani nie potrafił składać liter, ani nawet ich odczytywać. Do takiego stanu rzeczy...