Każdy folwark szlachecki zaczynał się od dworu – domostwa, w którym zamieszkiwał ziemianin, zwykle posiadacz danej wioski, wraz ze swoją rodziną. Na tym jednak folwark nigdy się nie kończył. W skład swoistego „przedsiębiorstwa”, zapewniającego...
Jeden przedmiot stał się nad Wisłą w czasach Rzeczpospolitej szlacheckiej symbolem odwagi, nieustępliwości, honoru, umiłowania ojczyzny. Obowiązkowo musiał go posiadać każdy pan herbowy. I cenił go nawet bardziej niż własną rodzinę oraz...
Według części badaczy wielką piramidę w Gizie zbudowano około 2480 roku p.n.e. Zdaniem innych specjalistów – bliżej roku 2700. Podobna niepewność panuje w sprawie niemal wszystkich dat z historii starożytnego Egiptu. Winna jest rachuba lat, jaką...
Zamek królewski na Wawelu, gruntownie przerobiony i rozbudowany w pierwszej połowie XVI stulecia, składał się z wielu odrębnych mieszkań, przeznaczonych dla członków rodziny monarszej i jej otoczenia. Sam król, Zygmunt Stary, miał dwa apartamenty w...
Wciąż nie brakuje publicystów i historyków przekonujących, że życie chłopów pańszczyźnianych w Rzeczpospolitej wcale nie było pasmem udręk i wyzysku. Szczególnie chętnie podkreślają oni, że sytuacja wsi pogorszyła się radykalnie dopiero po potopie...
Polska tradycja zapamiętała Władysława Jagiełłę przede wszystkim jako zwycięzcę bitwy pod Grunwaldem. Triumf w wielkim starciu z Krzyżakami skutecznie przysłania ogólny obraz polityki prowadzonej przez króla przybyłego z Litwy. W efekcie mało kto...
Szlachectwo było w Polsce czymś więcej niż tylko statusem społecznym czy zbiorem uprawnień. Było całym systemem myślenia. Ziemianie postrzegali rzeczywistość zupełnie inaczej od plebejów – chłopów i mieszczan. W żadnym obszarze nie dawało to osobie...
W 1595 roku doszło do jednego z największych pożarów w dziejach zamku królewskiego na Wawelu. Popularna legenda mówi, że właśnie po nim król Zygmunt III Waza zdecydował się przenieść stolicę do Warszawy. W rzeczywistości jednak krakowska rezydencja...
Dzisiaj aż trudno sobie wyobrazić, że sama idea posługiwania się nazwiskiem zakiełkowała w Europie stosunkowo niedawno, a zadomowiła się na dobre przed zaledwie kilkoma pokoleniami. Do Polski ta innowacja dotarła z nawet większym opóźnieniem.
Wyobrażenia o dawnych szlachcicach jako dzielnych Sarmatach mają niezmiennie ogromną moc oddziaływania. Sarmacja kojarzy się z odwagą, triumfami zbrojnymi, szlachecką fantazją i zadziornością. Mało kto pamięta, że mit, za sprawą którego członkowie...
O Kazimierzu Wielkim pisano, że „ozdobił zamek krakowski podziwu godnymi domami, wieżami, rzeźbą, malowidłami, dachami wielkiej piękności”. Faktycznie na czasy sławnego króla przypadła spektakularna przebudowa Wawelu. I właśnie wówczas wzniesiono...
W szeroko przyjętej wizji dawnej religii słowiańskiej kapłani stanowią nieodłączny, wręcz obowiązkowy element. W rzeczywistości jednak niemal żadne źródła z wczesnego średniowiecza nie potwierdzają, że pogańscy Słowianie mieli swój kler i jakiś...
W wielu językach zachodniej Europy, z angielskim na czele, jest rzeczą zwyczajną, że nawet do ludzi obcych mówi się per „ty”. W Polsce to obyczaj, który wciąż budzi rezerwę. W większości środowisk i sytuacji niezmiennie oczekujemy, że człowiek...
Nie wszyscy lokatorzy dawnego Wawelu zapisali się w dziejach. O setkach ludzi, bez których zamek w ogóle nie mógłby funkcjonować, królowie nie myśleli ani nie doceniali ich starań. Także dzisiaj ich ciężkie życie i brudne obowiązki niemal nigdy nie...
Jak wyglądał typowy dworek szlachecki? Na myśl natychmiast nasuwają się okazałe, a jednocześnie stylowe wiejskie rezydencje z XVIII czy XIX wieku, których wciąż wiele można oglądać na polskiej prowincji. Niemal obowiązkowo mają ganki, schodki...
Szlachcice przez stulecia przekonywali, że różnią się od swoich poddanych pod każdym względem. Twierdzili, że należą do innego rodzaju ludzi i są obdarzeni wrodzoną „cnotą”, której chłopi pańszczyźniani rzecz jasna nie posiadali. W rzeczywistości...
Przez stulecia nic nie wiedziano o wawelskiej rezydencji polskich władców z wczesnego średniowiecza. Dopiero na początku XX wieku udało się odnaleźć jej namacalne ślady. To, co odkopali archeolodzy wciąż budzi konsternację.
Pisząc o kondycji chłopów w dawnej Polce łatwo ugrzęznąć w gąszczu liczb i pustych frazesów. Za faktem, że typowa wiejska rodzina musiała pracować dla Pana nawet przez ponad 10 dni w tygodniu kryją się jednak prawdziwe osobiste tragedie. Oto jak...
Zapomniana obsesja polskich szlachciców. Taki obyczaj panował tylko w Rzeczpospolitej Obojga Narodów
Zagraniczni podróżnicy, którym przyszło odwiedzić Rzeczpospolitą w XVII albo XVIII stuleciu, raz po raz przecierali oczy ze zdumienia. Obyczaje miejscowych elit bardzo bowiem różniły się od tych, które znano na Zachodzie. Inne też były obsesje ludzi...
Zachodnie skrzydło Wawelu istniało już w czasach średniowiecznych, być może wzniesiono je za czasów Kazimierza Wielkiego. Gmach, przez który przechodzi sień bramna prowadząca na dziedziniec pałacu został jednak gruntownie przebudowany na początku...
