To pytanie, nad którym historycy głowią się od całych pokoleń. Jak państwo, które jeszcze w pierwszej połowie XVII stulecia uchodziło za jedno z największych mocarstw na kontynencie już wiek później stało się popychadłem sąsiadów, by następnie...
Popularne zdanie na temat dawnych polskich chłopów. Dobitnie pokazuje, jak mało wiemy o historii wsi
Jak krótko i dosadnie wytknąć komuś, że pochodzi ze wsi i ma chłopskie obyczaje? Język polski wytworzył taki zwrot. Tyle, że nie ma on właściwie nic wspólnego z historyczną rzeczywistością i prawdziwymi obyczajami chłopów w dawnej Rzeczpospolitej.
Każdy folwark szlachecki zaczynał się od dworu – domostwa, w którym zamieszkiwał ziemianin, zwykle posiadacz danej wioski, wraz ze swoją rodziną. Na tym jednak folwark nigdy się nie kończył. W skład swoistego „przedsiębiorstwa”, zapewniającego...
Kiedy na początku stycznia 1540 roku Henryk VIII Tudor po raz pierwszy spotkał swoją narzeczoną, księżniczkę Annę Kliwijską, był ogromnie zawiedziony. Po tym, co zobaczył za wszelką cenę chciał uniknąć stanięcia przed ołtarzem. Ostatecznie musiał to...
Od XII stulecia rządca parafii był nazywany plebanem. Swój urząd często zawdzięczał właścicielowi okolicznych dóbr, zależał więc nie tylko od biskupa, ale też pana folwarcznego. Dla chłopów pańszczyźnianych mógł być kolejnym reprezentantem wiejskiej...
„Przez cały czas jako królowa nie miałam jednego dnia, który mogłabym nazwać szczęśliwym” – wyznała na łożu śmierci żona Ludwika XIV, Maria Teresa hiszpańska. Podobne słowa mogłyby paść także z ust innych królowych Francji, jej poprzedniczek oraz...
Jeden przedmiot stał się nad Wisłą w czasach Rzeczpospolitej szlacheckiej symbolem odwagi, nieustępliwości, honoru, umiłowania ojczyzny. Obowiązkowo musiał go posiadać każdy pan herbowy. I cenił go nawet bardziej niż własną rodzinę oraz...
Przez cały okres istnienia Kozaczyzny najważniejszym rodzajem jej wojsk była piechota. To właśnie na niej spoczywał główny ciężar walki w licznych bitwach toczonych przez Zaporożców. O tym, jakim uzbrojeniem dysponowała kozacka piechota pisze Jacek...
Zamek królewski na Wawelu, gruntownie przerobiony i rozbudowany w pierwszej połowie XVI stulecia, składał się z wielu odrębnych mieszkań, przeznaczonych dla członków rodziny monarszej i jej otoczenia. Sam król, Zygmunt Stary, miał dwa apartamenty w...
Elżbieta I Tudor przez całe swoje długie panowanie prawie nigdy nie mogła liczyć na prawdziwe chwile prywatności. Jej życie podlegało ścisłym normom. Publiczne ceremonie, spotkania na gruncie prywatnym – wszystko było zorganizowane w...
Wciąż nie brakuje publicystów i historyków przekonujących, że życie chłopów pańszczyźnianych w Rzeczpospolitej wcale nie było pasmem udręk i wyzysku. Szczególnie chętnie podkreślają oni, że sytuacja wsi pogorszyła się radykalnie dopiero po potopie...
Katarzyna Aragońska była żoną Henryka VIII Tudora oraz angielską królową przez 24 lata. Zanim jednak stanęła u boku sławnego monarchy, poślubiła jego starszego brata – księcia Walii Artura Tudora. Para spędziła razem zaledwie kilka miesięcy, a...
Szlachectwo było w Polsce czymś więcej niż tylko statusem społecznym czy zbiorem uprawnień. Było całym systemem myślenia. Ziemianie postrzegali rzeczywistość zupełnie inaczej od plebejów – chłopów i mieszczan. W żadnym obszarze nie dawało to osobie...
W 1595 roku doszło do jednego z największych pożarów w dziejach zamku królewskiego na Wawelu. Popularna legenda mówi, że właśnie po nim król Zygmunt III Waza zdecydował się przenieść stolicę do Warszawy. W rzeczywistości jednak krakowska rezydencja...
Dzisiaj aż trudno sobie wyobrazić, że sama idea posługiwania się nazwiskiem zakiełkowała w Europie stosunkowo niedawno, a zadomowiła się na dobre przed zaledwie kilkoma pokoleniami. Do Polski ta innowacja dotarła z nawet większym opóźnieniem.
Wyobrażenia o dawnych szlachcicach jako dzielnych Sarmatach mają niezmiennie ogromną moc oddziaływania. Sarmacja kojarzy się z odwagą, triumfami zbrojnymi, szlachecką fantazją i zadziornością. Mało kto pamięta, że mit, za sprawą którego członkowie...
Kiedy Anna Boleyn, druga żona Henryka VIII, zaszła w ciążę król z niecierpliwością wypatrywał narodzin dziecka. Uczeni dworzanie przekonywali monarchę, że ten doczeka się w końcu męskiego potomka. Gdy jednak Anna powiła dziewczynkę, której nadano...
W wielu językach zachodniej Europy, z angielskim na czele, jest rzeczą zwyczajną, że nawet do ludzi obcych mówi się per „ty”. W Polsce to obyczaj, który wciąż budzi rezerwę. W większości środowisk i sytuacji niezmiennie oczekujemy, że człowiek...
Nie wszyscy lokatorzy dawnego Wawelu zapisali się w dziejach. O setkach ludzi, bez których zamek w ogóle nie mógłby funkcjonować, królowie nie myśleli ani nie doceniali ich starań. Także dzisiaj ich ciężkie życie i brudne obowiązki niemal nigdy nie...
Elżbieta I Tudor rządziła Anglią przez ponad 44 lata. O jej panowaniu mówi się, że był to złoty wiek elżbietański, kiedy rozkwitały teatr, literatura, sztuka, a w kraju panował dobrobyt. To właśnie w tym okresie Anglia rozpoczęła swoją ofensywę...
Jak wyglądał typowy dworek szlachecki? Na myśl natychmiast nasuwają się okazałe, a jednocześnie stylowe wiejskie rezydencje z XVIII czy XIX wieku, których wciąż wiele można oglądać na polskiej prowincji. Niemal obowiązkowo mają ganki, schodki...
W pierwszej połowie XVII stulecia Rzeczpospolita uchodziła za mocarstwo rozdające karty w środkowej i wschodniej części Europy. Zaledwie sto lat temu była już tylko smutnym wrakiem państwa, pozbawionym podmiotowości i uzależnionym od sąsiadów. O...
Szlachcice przez stulecia przekonywali, że różnią się od swoich poddanych pod każdym względem. Twierdzili, że należą do innego rodzaju ludzi i są obdarzeni wrodzoną „cnotą”, której chłopi pańszczyźniani rzecz jasna nie posiadali. W rzeczywistości...
Pisząc o kondycji chłopów w dawnej Polce łatwo ugrzęznąć w gąszczu liczb i pustych frazesów. Za faktem, że typowa wiejska rodzina musiała pracować dla Pana nawet przez ponad 10 dni w tygodniu kryją się jednak prawdziwe osobiste tragedie. Oto jak...
Zapomniana obsesja polskich szlachciców. Taki obyczaj panował tylko w Rzeczpospolitej Obojga Narodów
Zagraniczni podróżnicy, którym przyszło odwiedzić Rzeczpospolitą w XVII albo XVIII stuleciu, raz po raz przecierali oczy ze zdumienia. Obyczaje miejscowych elit bardzo bowiem różniły się od tych, które znano na Zachodzie. Inne też były obsesje ludzi...
Zachodnie skrzydło Wawelu istniało już w czasach średniowiecznych, być może wzniesiono je za czasów Kazimierza Wielkiego. Gmach, przez który przechodzi sień bramna prowadząca na dziedziniec pałacu został jednak gruntownie przebudowany na początku...
Polscy szlachcice przez stulecia starali się udowadniać, że nie są takimi samymi ludźmi, co chłopi, których spychali w stan niewolnictwa. Twierdzili, że należą do odrębnego narodu, a nawet do lepszego „rodzaju” czy „gatunku”. Ataki były przepojone...
Znamienitych gości, przybywających na wzgórze wawelskie w dawnych wiekach zachwycały nie tylko budowle i splendor monarszego dworu. Ogromne wrażenie robiły także szczególne atrakcje siedziby monarszej. O jednej z nich źródła przechowały sporo...
Często można spotkać się z twierdzeniem, że gdy na Zachodzie masowo urządzono polowania na czarownice Polska była państwem bez stosów. To rzecz jasna mit. Badania dowodzą, że w samej Koronie od XV do XVIII wieku przed sądem postawiono ponad 1300...
W nowożytnej Polsce do władzy była dopuszczona tylko jedna warstwa społeczeństwa. Wszystkie ważne urzędy znajdowały się w rękach szlachty. Poza tym tylko szlachcicom wolno było kupować ziemię i wyłącznie oni wybierali władców oraz członków...
