Znane i dziś powiedzenie „szlachcic na zagrodzie równy wojewodzie” tłumaczone jest powszechnie tym, że pomimo różnic majątkowych, szlachcic uważał się za równego nawet najwyższym urzędnikom państwowym i magnatom. Jednak czy dawniej też tak sądzono?
Wszyscy władcy elekcyjni Rzeczpospolitej Obojga Narodów borykali się z wiecznymi problemami finansowymi. Żaden z nich nie narobił jednak takich długów, jak Stanisław August Poniatowski. Suma zobowiązań monarchy w chwili jego abdykacji przyprawia o...
W Rzeczpospolitej Obojga Narodów wielką wagę przywiązywano do zachowania się przy stole, bo uczty i bankiety były jednym z ważniejszych elementów życia. Spotkania przyjaciół czy towarzyszy wojskowych bywały luźne i swawolne – jak biesiada Kmicicowej...
Jeszcze w XIX stuleciu wiejskie chaty miały zwykle tylko pojedyncze, a poza tym bardzo małe okienka. Te mierzyły najwyżej jakieś 50 centymetrów szerokości i może 60 wysokości, zawsze też były jednoskrzydłowe. Umieszczano je w samej izbie, głównym...
Po śmierci Zygmunta II Augusta pierwszym królem obranym podczas wolnej elekcji został Francuz Henryk Walezy. Jego panowanie w Rzeczypospolitej Obojga Narodów było bardzo krótkie, gdyż uciekł z niej w czerwcu 1574 roku, zaledwie po kilku miesiącach...
Kiedy 17 stycznia 1732 roku w Wołczynie przyszedł na świat czwarty syn wojewody mazowieckiego nikt nie mógł przypuszczać, że 32 lata później zasiądzie on na tronie Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Stanisław Antoni Poniatowski nie wywodził się bowiem...
Przez setki lat los dzieci polskich chłopów ulegał tylko niewielkim zmianom. Schyłek XVII wieku i stulecie XVIII przyniosły jednak znaczne pogorszenie doli najmłodszych mieszkańców wsi. Zachowane relacje nie pozostawiają wątpliwości co do tego jak...
Ludzie, którzy mają okazję po raz pierwszy, albo przynajmniej pierwszy w dorosłym życiu, odwiedzić zamek na Wawelu, bardzo różnie oceniają to doświadczenie. Oczywiście nie brakuje tych, którzy są po prostu zachwyceni. W końcu Wawel to nie zwyczajny...
Członkowie elit zachodniej i południowej Europy znali nowożytną Polskę głównie z opowieści, zresztą często zakłamywanych. Rzeczpospolitą ukazywano jako kraj osobliwy, nawet barbarzyński. Podróżnicy chętnie wyciągali na wierzch wady, nie zalety. A...
Niewielu ludzi w dziejach Rzeczpospolitej Obojga Narodów mogło poszczycić się takim awansem społecznym jak Adam Kotowski. Zaczynał dosłownie z niczym, a pod koniec życia zaliczał się do grona najzamożniejszych ludzi w kraju. Oto, jak wyglądała droga...
Gdańsk aż do połowy XVIII wieku stanowił najludniejsze i najbogatsze miasto Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Jednocześnie dysponował największą siłą militarną. O tym ostatnim, rzadko podnoszonym aspekcie pisze doktor Radosław Sikora w książce pt...
O historii państwa polskiego opowiada się zwykle tak, jakby jednocześnie była to też historia Polaków, konkretnego narodu, który właściwie od zawsze miał zamieszkiwać nad Wisłą. To jednak nie tylko uproszczenie, ale nawet nadużycie.
Obraza szlacheckiego honoru wymagała satysfakcji. Jeśli jednej ze stron nie wystarczyły solenne gwarancje, że wszystko było ledwie nieporozumieniem, chętnie decydowano się na pojedynek. Ten w czasach Rzeczpospolitej Obojga Narodów był często, jak...
Niezależnie od zamożności, pod względem prawnym szlachta Rzeczypospolitej była sobie równa. Nie istniały – jak to było w innych częściach Europy – wyższe i niższe poziomy szlachectwa. Mylił się jednak ten, kto sądzi, że wśród braci herbowej panowała...
Gdzie znajdowały się ziemie o kluczowym znaczeniu w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej? Jacek Komuda na kartach swojej nowej książki pisze o „rdzeniach” czy też „klejnotach” Korony i Litwy sprzed kilku stuleci. To były, w jego ocenie, prowincje...
W wieku XVIII i na początku stulecia XIX, u szczytu wyzysku, obciążenia pańszczyźniane składane na barki polskich chłopów były tak wielkie, że na ogół nie mieli oni szans poradzić sobie z nimi sami i z pomocą dzieci. Jeśli ktoś zaorywał choćby nieco...
Żaden inny rejon Rzeczpospolitej Obojga Narodów nie mógł się równać bogactwem z tą prowincją. Obszar diametralnie różnił się od pozostałej części kraju nie tylko zamożnością. O tym dlaczego tak się działo pisze doktor Radosław Sikora w książce pt...
Renesansowa rezydencja królów na Wawelu, którą do dzisiaj można podziwiać na szczycie sławnego wzgórza, nie została wzniesiona ani na raz ani od zera. Początkowo nie podjęto wcale jakiejś prawdziwie wielkiej inwestycji. Zadłużony król Aleksander...
Na początku XVIII wieku, w toku wielkiej wojny północnej, zajęty przez Szwedów zamek na Wawelu został strawiony przez pożar. Zachowały się wprawdzie mury – istniejące do teraz – ale wnętrza, stropy, okna czy dachy zostały w większości niemal...
„Państwo bez stosów” – pisze się powszechnie i z dumą na temat Rzeczpospolitej szlacheckiej. Określenie można znaleźć w niemal każdym podręczniku szkolnym do historii, używano go w kampaniach politycznych, cytował je nawet Jan Paweł II w kazaniu...
Niezwykła skuteczność husarskich zbroi. Oto przed czym potrafiły uratować skrzydlatych kawalerzystów
Husaria słynęła ze swej niezwykłej siły ofensywnej. Sukcesy odnoszone przez nią na nowożytnych polach bitew nie byłyby jednak możliwe bez odpowiedniej ochrony. O tym, jak sprawdzały się zbroje skrzydlatych kawalerzystów pisze Kuba Pokojski.
Wojna trzydziestoletnia była najbardziej niszczycielskim konfliktem w dziejach nowożytnej Europy. Konflikt, którego główną osią była rywalizacja Habsburgów z rządzoną przez Burbonów Francją odmienił oblicze kontynentu. O skutkach, jakie przyniosły...
Filip II Habsburg władał imperium, nad którym nigdy nie zachodziło słońce. Po tym jak w 1580 roku udało mu się zasiąść na portugalskim tronie, król Hiszpanii uznał, że przyszła pora na podbój Anglii. Przygotowania trwały wiele lat, a zgromadzona...
W późnym średniowieczu Reimerswaal było jednym z największych miast Zelandii, krainy położonej na południowym zachodzie Niderlandów. Po prężnie rozwijającym się ośrodku dzisiaj nie ma jednak śladu. Oto jak do tego doszło.
Ocenia się, że wzrost człowieka w mniej więcej 60–80% wynika z genów. Pewne populacje są bardziej rosłe, inne mniej, niezależnie od doraźnych czynników zewnętrznych. Nawet w 40% o posturze decydują jednak warunki życia: dostęp do żywności, jakość...
Na portalu północnych wrót gotyckiej katedry w Salamance znajduje się wyrzeźbiona postać… astronauty w skafandrze odpowiednim do spacerów w przestrzeni kosmicznej. Skąd taki ornament znalazł się na kilkusetletniej świątyni wznoszącej się w...
Co odróżniało Rzeczpospolitą Obojga Narodów od Rosji? Dystans „ustrojowy i mentalny” był gigantyczny
„Jacku, jaka jest i jaka była w XVII wieku różnica między nami a Moskalami?” – pyta Jacek Bartosiak, popularny publicysta znany przede wszystkim z komentarzy związanych ze strategią i geopolityką Jacka Komudę – historyka i pisarza. To wstęp do ich...
Obraz ze zbiorów Zamku Królewskiego w Warszawie z pozoru jest zwykły: dziewczyna w kapeluszu pozuje, wpatrując się w widza. Bogato odziana postać i nic więcej. A jednak… Jeden detal sprawia, że ten portret jest wyjątkowy na tle całej twórczości...
Pod koniec XVIII wieku aż 85 procent francuskiej populacji mieszkała na wsi, z czego dwie trzecie zajmowały się uprawą roli. Należy jednak podkreślić, że tylko niespełna połowa chłopów pracowała na ziemi, która należała do nich. O tym jak wyglądały...
Wizja unii polsko-kozackiej, asymilacja elit dawnej Rusi, kulisy powstania Chmielnickiego i obraz Kozaczyzny daleki od tego, co wyobrażał sobie Henryk Sienkiewicz. O tym wszystkim opowiada historyk i pisarz Jacek Komuda na kartach książki Rozmowy o...
