Nowożytność

Czy szlachcicowi wolno było uśmiercić własnego poddanego? Polscy ziemianie nigdy nie otrzymali przywileju wprost nadającego im wszystkim takie uprawnienie. Nie przyznali go też sobie drogą sejmowych konstytucji. Nie zachodziła taka potrzeba.

Władzę szlachcica nad chłopem ograniczały w Polsce tylko przyjęte obyczaje i zdrowy rozsądek. Często ani jedno ani drugie nie wystarczało, by ograniczyć sięgający absurdu wyzysk. Przecież jeśli nie było prawnych limitów, to nie było też żadnej...

Zygmunt August nie myślał. 27-letni, już koronowany, następca tronu dał się wmanewrować Radziwiłłom. Przyłapany na miłosnej schadzce z ich siostrą i świeżo uświadomiony, że ta zaszła w ciążę, zgodził się zawrzeć potajemny ślub. Żoną władcy została w...

Na pańszczyźnie obowiązki polskich chłopów wcale się nie kończyły. W XVIII wieku typowy gospodarz musiał zapewnić nawet powyżej 10 dni pracy tygodniowo. W okresie żniw panowie folwarczni stosowali też tak zwane „tłoki” czy też „gwałty”: „wszystkich...

Bona Sforza (1494-1557) nie tylko umarła w bólu i upokorzeniu, ale po śmierci została odarta z resztek ludzkiej godności. Papież ekskomunikował ją jako sojuszniczkę skłóconych z nim Habsburgów. Fakt, że ci sami Habsburgowie wynajęli człowieka, który...

Wciąż mamy w głowach o wiele zbyt szumne wyobrażenia o szlacheckich folwarkach. Ale przecież nie tylko gospodarstwa szlachty były mniejsze i skromniejsze niż się zwykle sądzi. Także nowożytne polskie wsie nie przypominały dzisiejszych ulicówek...

W toku amerykańskiej wojny o niepodległość obie strony starały się przekonać do współpracy rdzenne plemiona. Argumenty korony brytyjskiej przemówiły jednak do Indian dużo skuteczniej od zachęt zrewoltowanych kolonistów.

W systemie pańszczyźnianym szlachcic miał pełną władze nad chłopem. Mógł poddanego bić, torturować, skazać na śmierć, pozbawić domu. Ale nie był w stanie wymóc na nim efektywnej pracy. Niewolnicze realia sprawiły, że polscy chłopi – przodkowie...

Dla polskiego szlachcica największą wartością była siła robocza. Panu folwarcznemu nigdy nie opłacało się tracić poddanych, od których wymagał darmowej roboty. Dlatego też było rzeczą zwyczajną, że właściciel majątku – będący na prywatnej wsi...

Przed śmiercią Barbara Radziwiłłówna zdołała przekazać mężowi dwie ostatnie prośby. Pierwszej nie zdołał spełnić. Druga stała się więc dla niego najważniejszym celem.

Naoczny świadek twierdził, że 11 września 1777 roku „nieustraszona odwaga Pułaskiego ocaliła armię amerykańską w bitwie pod Brandywine od niechybnej zagłady”. Szarża improwizowanego oddziału dowodzonego przez Pułaskiego uratowała również samego...

O systemie wyzysku pańszczyźnianego pisze się zwykle tak, jakby obejmował wyłączenie mężczyzn. To wyobrażenie zupełnie fałszywe. Pańszczyzna spadała na całą rodzinę chłopską. Na rzecz pana harował gospodarz, ale też jego synowie, pachołkowie, a...

Dla młodego króla Zygmunta Augusta przyczyny śmierci jego żony nie stanowiły zagadki. Zacietrzewiony, paranoiczny monarcha szczerze wierzył, że Barbara została zgładzona przez swoją teściową i jego matkę – Bonę Sforzę.

Nie każda osada miała własny kościół; nie wszędzie też stały folwarki. Trudno jednak wyobrazić sobie miejscowość w nowożytnej Rzeczpospolitej, która byłaby pozbawiona karczmy: najważniejszej instytucji na dawnej wsi.

W Polsce szlacheckiej chłopi płacili więcej na Kościół niż na państwo. Każdy gospodarz miał obowiązek oddać 10% swoich zbiorów w ramach tak zwanej dziesięciny. Na tym jednak obciążenia się nie kończyły. Od wieśniaków oczekiwano też, że będą płacić...

Maria Antonina i Ludwik XVI pobrali się, gdy austriacka cesarzówna miała nieco pond czternaście lat, a przyszły król Francji niespełna szesnaście. Para jednak przez wiele lat nie doczekała się dzieci. Brak potomstwa bardzo niepokoił matkę młodej...