Legalne, oficjalne zdobycie szlachectwa w nowożytnej Polsce było niemal niemożliwe. W całej historii Rzeczpospolitej szlacheckiej, aż do wyniesienia na tron Stanisława Augusta Poniatowskiego, nobilitowano zaledwie około 1000 osób. Wielokrotnie...
Początki korpusu janczarów sięgają średniowiecza, konkretnie XIV wieku. Doborowa turecka piechota ostateczną strukturę organizacyjną i militarną osiągnęła jednak dopiero w epoce nowożytnej, w połowie XVII stulecia. O tym, jak wyglądały hierarchia i...
Pierwsi królowie z dynastii Jagiellonów wprost obsesyjnie unikali zamku na Wawelu. Zarówno Władysław Jagiełło, jak i jego długowieczny syn Kazimierz Jagiellończyk zostali koronowani na krakowskim wzgórzu. Wcale nie chcieli tam jednak rezydować...
Słowa „szlachta” i „szlachcic” przywodzą na myśl epokę nowożytną – czasy husarii i panów w kontuszach z przepasanymi szablami. O uprzywilejowanych mężczyznach wcześniejszego, średniowiecznego okresu myślimy z kolei raczej jako o „rycerzach”...
Zagrożenie ze strony Tatarów niemal nieustannie towarzyszyło Rzeczpospolitej. Wojska Chanatu Krymskiego regularnie najeżdżały Kresy, brały też udział w wyprawach wojennych organizowanych przez imperium osmańskie oraz powstaniach kozackich. Według...
Dźwięk dzwonów rozlegał się z wież kościoła katedralnego na Wawelu już od XI stulecia, wzywając wiernych na modlitwy i uświetniając uroczystości kościelne lub państwowe. Stołeczne wzgórze znało przeróżne dzwony. Ten najważniejszy – nazywany...
Rzeczpospolita szlachecka nie posiadała niemal żadnego aparatu państwowego ani lokalnej administracji podporządkowanej centrum. Niezależnie jakie wizje snuł król, albo nawet jakie decyzje zapadały na sejmie walnym, niczego nie dało się zrealizować...
Jakub II Stuart został królem Anglii w 1685 roku. Jako gorliwy katolik zdecydowanie nie przypadł do gustu większości protestanckich poddanych. Ponad 50-letni monarcha nie miał jednak męskiego następcy. Liczono, że po śmierci władcy na tronie zasiądą...
Stroje, fryzury i elementy rynsztunku właściwe dla szlachty z Rzeczpospolitej Obojga Narodów nazywano na zachodzie rzeczami typowo polskimi. Tak też zostały zapamiętane nad Wisłą – do dzisiaj chociażby komplet złożony z kontusza, żupana i pasa...
Warchoł – mówiono u schyłku średniowiecza o kłótni, swarze, awanturze. W wieku XVI wyraz nabrał szerszego znaczenia. Odnoszono go już nie tylko do zdarzeń, lecz także do ludzi, nieodmiennie szlachciców.
Kawaleria Kozaków zaporoskich prezentowała znacznie niższy poziom niż ich piechota. Dlatego jazda była wykorzystywana w czasie boju w ograniczony sposób. Nie znaczy to jednak, że nie odgrywała istotnej roli podczas działań zbrojnych prowadzonych...
Polscy chłopi pańszczyźniani posługiwali się językiem polskim i żyli w Polsce, często od niezliczonych pokoleń. Wielu z nich nie wiedziało nawet o istnieniu jakichkolwiek innych krajów. Mimo to w oczach szlachty żaden przedstawiciel chłopstwa nie...
Polscy chłopi z epoki nowożytnej mieli swoje obyczaje, przesądy i codzienne praktyki, których tradycja sięgała nawet setki lat wstecz. W opinii szlachty wszystko to były jednak zachowania niegodne, właściwe tylko plebejom. Ziemianin musiał znać...
Nie od razu Rzym zbudowano. I dokładnie to samo można by powiedzieć także o Wawelu. Wielka renesansowa przebudowa najsłynniejszej rezydencji polskich królów zajęła niemal pięćdziesiąt lat. W całości nie ukończono jej zresztą nigdy. Projekt...
Wiosną 1683 roku potężna osmańska armia ruszyła na wojnę z imperium Habsburgów. Zaledwie trzy miesiące później siły Kara Mustafy stanęły pod murami Wiednia. Oto jak doszło do słynnego oblężenia zakończonego odsieczą Jana III Sobieskiego.
Kozacka kawaleria z końca XVI i początku XVII wieku zdecydowanie ustępowała zaporoskiej piechocie. Odgrywała jednak istotną rolę podczas wypraw łupieżczych oraz bitew toczonych przez Kozaków. Oto jakim uzbrojeniem dysponowała.
Przez całą epokę nowożytną w gronie średniej szlachty nad Wisłą dominował model kobiety podporządkowanej, karnej, niemieszającej szyków mężowi. Jak słusznie podkreślał historyk Andrzej Wyrobisz, taki wzorzec kreowali „niemal wyłącznie mężczyźni i...
Opowieść zimowa to jedno z ostatnich dzieł, jakie wyszły spod ręki sławnego angielskiego dramaturga Williama Szekspira. Fatalne wydarzenia w nim przedstawione nie były czystą fikcją. Szekspir wzorował się na utworze innego autora z Wysp. A pośrednio...
Średniowieczni i nowożytni chłopi w Europie regularnie doświadczali wielkich klęsk głodu. Od drugiej połowy XVIII wieku sytuacja zaczęła się jednak zmieniać. Dzięki sprowadzonej z Ameryki roślinie miliony mieszkańców wsi na całym kontynencie...
Renesansowa przebudowa zamku królewskiego na Wawelu, podjęta przez Aleksandra Jagiellończyka i kontynuowana przez Zygmunta Starego, zajęła niemal pół wieku. Miała jednak trwać o wiele krócej. Plany zniweczyła nagła katastrofa, do jakiej doszło...
Legalne zdobycie szlachectwa było w Rzeczpospolitej Obojga Narodów niemal niemożliwe. Przez trzysta lat – od schyłku dynastii jagiellońskiej do śmierci Augusta III Sasa – nobilitowano niespełna 1400 osób. O wiele większa liczba zamożnych...
Do Henryka Walezego przylgnęły w Polsce jak najgorsze opinie. Do dzisiaj pisze się o nim jako o nieodpowiedzialnym, nawet śmiesznym fircyku, który w najmniejszym stopniu nie nadawał się na monarchę, a poza tym zupełnie nie rozumiał lokalnych...
Historia nowożytnej Polski zna wiele przypadków, gdy wolni ludzie zamieszkujący lub odwiedzający wieś decydowali się wyrzec swojej swobody. Rezygnowali z praw i przyjmowali poddaństwo. W ten sposób zostawali chłopami pańszczyźnianymi, zmuszanymi do...
Władcy Rzeczpospolitej Obojga Narodów wybierani w wolnych elekcjach mieli dalece ograniczoną władzę. Cały system polityczny Rzeczpospolitej szlacheckiej był poza tym obsesyjnie skupiony na strzeżeniu tradycji i unikaniu jakichkolwiek reform...
Zamek królewski na Wawelu ozdabiano w czasach renesansu na przeróżne sposoby. Nie tylko z użyciem sławnych dzisiaj arrasów, ale też złoconych stropów czy wreszcie ściennych malowideł, umieszczanych zwłaszcza bezpośrednio pod sufitami pomieszczeń...
Młynarze już od średniowiecza stanowili elitę polskiej wsi. Ich status prawny był zdecydowanie wyższy od pozostałych chłopów. Wielu z nich potrafiło czytać i pisać, na tle innych włościan wyróżniali się również zamożnością. O tym, jakie przywileje i...
W polskiej świadomości utrwalił się konkretny obraz garderoby właściwej szlachcicom i odróżniającej panów od chłopów. Pisze się, że tak zwany strój narodowy składał się z kontusza, żupana oraz wzorzystego, tkanego pasa, nazywanego często słuckim (od...
Wielki projekt Denisa Diderota nie był zupełnie nowatorski. Treść Wielkiej Encyklopedii Francuskiej niosła jednak ze sobą idee, które zachwiały kontynentem i wpłynęły na poglądy rzesz mieszczaństwa oraz inteligencji. Naukowy leksykon w 28 tomach...
W średniowieczu niewiele jeszcze dbano o czystość rzek i o to, by odpady nie mieszały się z wodą pitną. Wielkie arterie, przepływające przez główne miasta kontynentu, już w XIV czy XV wieku stanowiły w efekcie także wielkie ścieki, roznoszące fetor...
W nowożytnej Polsce każda prywatna wieś wraz z jej chłopskimi mieszkańcami była formalnie wyjęta spod władzy państwowej i jakiejkolwiek zewnętrznej kontroli. Szlachcice, zwłaszcza ci posiadający większą liczbę miejscowości, nie garnęli się jednak do...
