Mitologia starożytnych Greków i Rzymian pełna jest niezwykłych stworzeń stanowiących hybrydy człowieka i różnych zwierząt. Bez wątpienia jednym z najbardziej rozpoznawalnych jest Minotaur. O tym dlaczego opowieść o synu królowej Pazyfae odcisnęła takie piętno na naszej cywilizacji pisze doktor Anna Jankowiak w książce Bestie antyku.
Legenda głosi, że zanim Minos został królem Krety, musiał rywalizować z braćmi i aby uzyskać przewagę, modlił się do boga mórz o znak legitymizujący jego władzę na wyspie.
Reklama
Posejdon wysłał mu z morza białego byka, który zaraz po objawieniu się miał zostać złożony mu w ofierze. Jednak król był tak zachwycony zwierzęciem, że postanowił zatrzymać je dla siebie.
Mit o Minotaurze
Oddał więc bogu podobne zwierzę, wierząc w to, że Posejdon nie zorientuje się w podstępie. (…) Oszukiwanie antycznych bogów nigdy nie było [jednak] dobrym pomysłem, a ich zemsta zawsze była bolesna.
Podczas gdy król walczył o utrzymanie szlaków handlowych, [jego żona] Pazyfae zaszła w ciążę z bykiem Posejdona i niedługo po tym narodził się Minotaur, potwór o ciele człowieka połączonym z głową i ogonem byka, który szybko stał się postrachem mieszkańców wyspy.
Aby uchronić się przed stworzeniem, zamknięto je w labiryncie i karmiono młodymi kobietami i mężczyznami przywożonymi jako danina i składanymi w ofierze. Mit ten opisał Apollodor w Bibliotece opowieści mitycznych (…)
Reklama
Bestia została ostatecznie zabita przez Tezeusza, ateńskiego bohatera. Przybył on na Kretę, gdzie miał zostać złożony jako ofiara, a dzięki pomocy Ariadny, od której otrzymał kłębek nici, mógł wyjść z labiryntu po tym, jak uśmiercił potwora.
Walka Tezeusza z Minotaurem była ważnym elementem greckiej mitologii, co potwierdza częste wykorzystywanie jej w sztuce. Opowieści przetrwały także w Imperium Rzymskim i znalazły swoje miejsce w poematach, a także na freskach i mozaikach.
Minotaur jako symbol
Minotaur jest jednym z ważniejszych symboli naszej cywilizacji. Jego postać interpretowana była między innymi jako wcielenie kreteńskiego boga słońca, a jego związek z Pazyfae jako kultowe zaślubiny królowej.
Inne interpretacje sugerują istnienie wcześniejszego kultu, który wymagał składania w ofierze ludzi. Minotaur znany był także pod imieniem Asterion, oznaczającym „gwiaździsty”, co sugeruje także jego potencjalne połączenie z kultem związanym z gwiazdami. Istnieje także bardziej przyziemna interpretacja mitu, która zakłada, że był on związany z warunkami naturalnymi Krety i stanowił wyjaśnienie występujących tam trzęsień ziemi, podczas których z ziemi wydobywał się złowieszczy „ryk”.
Wielkie historie co kilka dni w twojej skrzynce! Wpisz swój adres e-mail, by otrzymywać newsletter. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.
Joseph Campbell przywołał historię Minotaura w Bohaterze o tysiącu twarzy w kontekście króla Minosa i momentu przejścia pomiędzy cyklami życia. W psychologii, zwłaszcza Freuda i Junga, szczególny nacisk kładzie się na przejście z okresu dojrzewania do dorosłości i kryzysów, które są z tą granicą związane. Dla Minosa złożenie w ofierze białego byka miało być próbą i aktem przejścia od osoby prywatnej do publicznej.
Głównym zadaniem króla idealnego jest służba społeczności, bez względu na własne dobro. Zatrzymanie byka dla własnego zysku przepowiadało nadchodzącą tyranię jednostki, która przez akt zawłaszczenia sobie ofiary nie była już w stanie utrzymać jedności państwa.
Reklama
Mit o Minotaurze nie spowodował jednak potępienia króla. Za stworzenie potwora napiętnowana została królowa Pazyfae. Jest to niezwykle zastanawiające, zwłaszcza w kontekście faktu, że sam Minos narodził się z podobnego związku.
Jego matką była legendarna Europa, którą na Kretę uprowadził Zeus właśnie pod postacią byka, a z ich związku narodził się powszechnie szanowany król. Pazyfae nie mogła wiedzieć, że z jej działania powstanie potwór i że została wykorzystana przez Posejdona do dokonania zemsty na jej mężu.
Nie tylko Minotaur
Kreteński byk nie był jedynym niesamowitym zwierzęciem, które zostało sprowadzone na ziemię za sprawą boga mórz. W starożytności Posejdon związany był przede wszystkim z końmi, które Grecy składali mu w ofierze, modląc się o bezpieczną żeglugę. Ich szybkość łączona była z szybkością fal oceanu, a to połączenie do dziś obecne jest w naszej kulturze.
Powstającą na falach pianę nazywamy przecież grzywami, a porównanie to pojawia się także w kulturze popularnej, choćby w sześcioksięgu Władcy Pierścieni J.R.R. Tolkiena, gdzie właśnie sylwetki koni wyczarowane zostały przez Gandalfa na rzece, która dzięki mocy Elronda broniła Nazgulom wstępu do Rivendell.
Źródło
Tekst stanowi fragment książki Anny Jankowiak pt. Bestie antyku. Potwory i demony w starożytnym świecie Greków i Rzymian. Ukazała się ona w 2024 roku nakładem Wydawnictwa Poznańskiego.
Potwory i demony w starożytnym świecie Greków i Rzymian
