Szczyt rozwoju demograficznego i gospodarczego średniowiecznej Europy przypadł na początek XIV stulecia. Kontynent był już wówczas wyraźnie przeludniony, a przy ówczesnym poziomie rozwoju rolnictwa coraz trudniej było wyżywić jego mieszkańców. Sytuacja nie wszędzie jednak wyglądała tak samo. Różnice między regionami były w średniowieczu wprost kolosalne.
W roku 1300 Europa miała od około 73 do 93 milionów mieszkańców. Była to najwyższa wartość w całej epoce średniowiecza. Najgęściej zaludnione obszary kontynentu leżały wówczas wzdłuż linii biegnącej z Florencji w środkowej Italii do Londynu.
Reklama
Na Półwyspie Apenińskim żyło średnio około 30 osób na każdym kilometrze kwadratowym, natomiast we Francji 27,5. Najbardziej zatłoczony był jednak niewielki obszar odpowiadający dzisiejszej Belgii.
Najgęściej zaludniony region Europy w średniowieczu
W tym zurbanizowanym i rozwiniętym gospodarczo regionie gęstość zaludnienia sięgała przeszło 43,3 osoby na kilometr kwadratowy. To tyle samo, co dzisiaj – po przeszło siedmiu stuleciach – na Litwie i znacznie więcej niż w europejskiej części Rosji albo w Szwecji.
W Anglii z przełomu XIII i XIV wieku żyły około 23 osoby na kilometr kwadratowy, w krajach niemieckich 24, w Polsce poniżej 10, a dalej na wschód, na obszarach Wielkiego Księstwa Litewskiego oraz Rusi – mniej niż 3. Dla porównania obecna gęstość zaludnienia w Polsce to 123 osoby na kilometr kwadratowy, we Francji 118 osób, a w Zjednoczonym Królestwie 272.
W którym kraju średniowiecznej Europy mieszkało najwięcej ludzi?
O łącznej populacji z czasów średniowiecznych można mówić w kontekście regionów. Dużo trudniej natomiast przyporządkowywać ją do konkretnych władztw – których granice były niestałe, dyskusyjne, a często wprost niemożliwe do zrekonstruowania z perspektywy czasu.
Reklama
Nikt w każdym razie nie podważa, że najwięcej ludzi żyło na obszarze odpowiadającym w przybliżeniu dzisiejszej Francji. Norman Pounds podaje, że u schyłku średniowiecza było to zapewne 16–18 milionów.
Z innych ustaleń wynika, że wcześniej, przed nadejściem czarnej śmierci, same obszary podległe królom z dynastii Kapetyngów miały może 13,5 miliona mieszkańców.
W połowie XV stulecia ogół ziem niemieckich w najszerszym rozumieniu, wraz z Czechami czy Austrią, mogło zamieszkiwać od 10 do 12 milionów osób. W Italii, wprawdzie gęsto zaludnionej, ale wyraźnie mniejszej, żyło od 7 do 9 milionów ludzi.
Na Półwyspie Pirenejskim, a więc obszarze odpowiadającym dzisiejszej Hiszpanii oraz Portugalii – od 5 do 7 milionów. Na Węgrzech, bez przyległości, mieszkały może 4 miliony, na całych Bałkanach – od 4 do 6 milionów.
Reklama
Skandynawia mogła pochwalić się liczbą od 1 do 2 milionów mieszkańców, a Szwajcaria – około 600 000.
W odniesieniu do Polski szacunki nie są jednoznaczne. Za panowania Kazimierza Wielkiego główne prowincje kraju, Wielkopolska i Małopolska, wraz z lennym Mazowszem miały prawdopodobnie około 1,2 mln mieszkańców lub mniej.
Historia średniowiecza, jakiej jeszcze nie było
Powyższy artykuł powstał na podstawie najnowszej książki Kamila Janickiego pt. Średniowiecze w liczbach. Pozycja już dostępna w księgarniach. Dowiedz się więcej na Empik.com.
