Betty Pack. Kobieta, która wykradła Polakom tajemnicę Enigmy

Zaangażowano ją do tego zadania, wiedząc, że metody jej działania są – co tu dużo mówić – niekonwencjonalne. Okazała się piorunująco skuteczna. Już wkrótce nieświadomy niczego pracownik polskiego ministerstwa spraw zagranicznych przekazywał jej kluczowe informacje, dotyczące prac nad Enigmą. I jeszcze się z tego cieszył!

„W 1938 roku armia polska nie była jeszcze gotowa podzielić się swoimi sekretami dotyczącymi Enigmy z brytyjskimi kryptologami” – piszą Gordon Thomas i Greg Lewis w książce Walczyły w cieniu mężczyzn. Kobiety wojowniczki II wojny światowej. Co z tego, jeśli Zjednoczone Królestwo dysponowało idealnie umiejscowionym agentem w Warszawie.

Była nim Amerykanka Amy Elizabeth Pack, zwana Betty. Żona brytyjskiego dyplomaty Arthura Packa, zrekrutowana do Tajnej Służby Wywiadowczej i MI6 w czasie wojny domowej w Hiszpanii. Poniżej jej historia, tak jak opisali ją autorzy wspominanej już książki.

Reklama

Betty nad Wisłą

Małżeństwo Betty Pack i brytyjskiego dyplomaty Arthura Packa doznało poważnego uszczerbku, gdy przeniesiono go do Warszawy. Arthur Pack winą obarczał coś, co postrzegał jako osobistą i polityczną niedyskrecję żony w Hiszpanii.

Nie miał pojęcia, że Betty nie tylko miała serię romansów, ale także pracowała dla brytyjskiego wywiadu marynarki. Ponadto przykuła już uwagę SIS i przeniesienie Arthura do Warszawy mogło równie dobrze być wymówką dla przeniesienia jej w ten obszar Europy, który w lecie 1937 roku szybko stawał się miejscem na tyle ważnym, by mieć w nim opanowanego i skutecznego szpiega.

Betty miała dwadzieścia siedem lat, gdy we wrześniu 1937 roku przybyła do Warszawy, była młoda, pełna życia i miała opinię osoby rozrywkowej. Jej łatwość w kontaktach z mężczyznami budziła niechęć konserwatywnych dyplomatów i pań domu, z którymi spotykała się w Warszawie, lecz czyniła z niej niezwykle cenną agentkę SIS [Secret Intelligence Service, tajnej brytyjskiej agencji wywiadowczej]. Jej praca w stolicy Polski miała mieć faktyczny wpływ na wynik wojny.

W sylwestrowy wieczór 1937 roku jej mąż doznał udaru. Betty pielęgnowała go troskliwie i w lutym 1938 roku wybrali się do Anglii, gdzie Arthur pozostał na rekonwalescencję. Betty wróciła do Warszawy sama i w ciągu kilku tygodni jej podwójne życie seksualnych i międzynarodowych intryg zyskało nowy bieg.

Pierwsze kroki w świecie polskiej dyplomacji

Naprzeciwko mieszkania Packów w dzielnicy dyplomatycznej mieszkał młody przystojny dyplomata Edward Kulikowski, który pracował dla polskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Podczas kolacji z kawiorem, pikników nad Wisłą i nocy pełnych namiętności w małym mieszkanku Kulikowskiego Pack delikatnie wypytywała kochanka o szczegóły polityki zagranicznej Polski w stosunku do niemieckiego sąsiada.

Pewnej nocy Kulikowskiemu wymknęła się informacja o planowanej umowie polsko-niemieckiej, na mocy której Warszawa miała otrzymać niewielkie terytorium Czechosłowacji znane jako Cieszyn, w zamian za przyzwolenie na planowane przez Hitlera zajęcie Kraju Sudeckiego.

Następnego ranka Pack streściła rozmowę oficerowi kontroli paszportowej brytyjskiej ambasady, Jackowi Shelleyowi, który uznał informację za fascynującą i poinstruował ją, by natychmiast dowiedziała się więcej. Pułkownik Shelley był najstarszym oficerem SIS w Polsce. Od tej pory Pack miała otrzymywać miesięczne wynagrodzenie z funduszy Służby.

Podejrzewając, iż bezbronna Polska może poszukiwać kolejnych możliwości układów z Hitlerem, Shelley poprosił Betty o nasilenie kontaktów z wyższymi polskimi dyplomatami i politykami. Bardzo szybko zawarła znajomość o kluczowym znaczeniu dla ambasady amerykańskiej, gdy na wystawnej kolacji posadzono ją obok hrabiego Michała Łubieńskiego, najwyższego rangą doradcy polskiego ministra spraw zagranicznych.

Niedyskretne rozmowy o Enigmie

Gdy goście przeszli z jadalni do błyszczącej sali balowej, Pack, zdawszy sobie sprawę, iż hrabia ma dostęp do najtajniejszych dokumentów, obdarowała go swą niepodzielną uwagą. On był podobnie oczarowany i następnego poranka przesłał do jej mieszkania bukiet róż. Tej nocy Pack kochała się z żonatym hrabią.

W miarę narastania zażyłości zaczęła delikatnie wypytywać go o pracę. Jak później powiedziała, zawsze zaskakiwało ją, jak łatwo „najdyskretniejsi patrioci zdradzali sekrety w łóżku”.

W trakcie romansu z Łubieńskim gromadziła informacje dotyczące Enigmy. Polacy pozyskali wczesną, handlową wersję Enigmy i do tej pory byli już bardzo zawansowani w rozumieniu zasad jej działania. SIS wiedziała, że Niemcy planują uczynić z Enigmy główny sposób przekazywania wiadomości i że w obliczu zbliżającego się konfliktu złamanie jej kodu ma najwyższy priorytet.

Reklama

Szef Łubieńskiego, minister spraw zagranicznych Józef Beck, otrzymywał na bieżąco informacje o postępach w pracach nad Enigmą, a sam Łubieński miał wgląd do tych tajnych raportów. Dzięki namiętnemu związkowi z nim Pack mogła dostarczyć Shelleyowi potwierdzenia, że Polacy byli w stanie odczytywać niektóre wiadomości Enigmy, szczegółów na temat zespołu polskich kryptoanalityków i tego, że Polacy potrafili wyprodukować niektóre z maszyn.

Pack wyczuwała, jak niezwykle ważna była dla polskich kryptoanalityków możliwość przechwytywania tajnych wiadomości od niemieckiego naczelnego do­wództwa do generałów, którzy zaczęli koncentrację oddziałów nad polską granicą. Przekazała Shelleyowi informację uzyskaną od kochanka, że polscy kryptoanalitycy dowiedzieli się, iż Wehrmacht posiada maszynę zwaną radiotelegrafem, która mogła kodować i wysyłać drogą radiową wypisywane na niej informacje, dekodowane przez maszynę odbierającą meldunek.

W swoim raporcie dla Londynu Shelley napisał: „To oznacza większy ruch w eterze i więcej kodów dla was do złamania”. Z Wielkiej Brytanii, gdzie planowano stworzenie centrum dekryptażowego w dworze Bletchley Park w Buckinghamshire, przyszła natychmiastowa odpowiedź: „Przyślij więcej”.

Informacje od Pack dotarły do Londynu na miesiące przed tym, jak polski wywiad oficjalnie podzielił się swoją wiedzą z Brytyjczykami. Podczas gdy brytyjscy kryptoanalitycy zaczęli rozważać informacje na temat Enigmy uzyskane przez Pack i inne źródła wywiadowcze, Shelley polecił ją uwadze Colina Gubbinsa. Ten z kolei wspomniał o niej Williamowi Stephensonowi, który szybko zdał sobie sprawę, że miał skutecznego, choć nieszablonowego agenta w samym sercu zdarzeń rozgrywających się w Europie.

Koniec misji

Poinstruowana, by trzymać się jak najbliżej Łubieńskiego, Pack nawet pojechała z nim do Berlina, w oficjalną podróż służbową we wrześniu 1938 roku. Łubieński otrzymał z Warszawy rozkaz wyjazdu do Norymbergi, gdzie miał reprezentować Polskę na zjeździe partii nazistowskiej. Pack pożegnała się z nim w Berlinie; otrzymała własne tajne rozkazy.

Wydarzenia międzynarodowe nabrały gwałtownego przyspieszenia, gdy Hitler zaczął domagać się włączenia czechosłowackiego Kraju Sudeckiego do Niemiec, a przywódcy Wielkiej Brytanii i Francji doradzali Czechom ustąpienie przed żądaniami nazistów. SIS pilnie potrzebowała informacji, jak daleko w swych planach wobec Czechosłowacji zamierzają posunąć się Niemcy.

Jednym ze źródeł było biuro Konrada Henleina z Partii Niemców Sudeckich, której polityczna dominacja w tym regionie stała częściowo za pragnieniem Wielkiej Brytanii i Francji, by Praga zaakceptowała swoją stratę.

Henlein spotkał się z Hitlerem 1 września, by podsumować plany niemieckiej aneksji Kraju Sudeckiego, zaś 14 września – gdy Łubieński siedział pod gołym niebem na wiecu w Monachium – poinstruował swoich ludzi, by przeprowadzili serię zamachów terrorystycznych. SIS wydała rozkaz lokalnemu agentowi w Pradze, by włamał się do biura Henleina i przekazał Pack dokumenty do skopiowania, co też uczyniła.

29 września Niemcy, Włochy, Francja i Wielka Brytania podpisały układ monachijski, w którym prze-handlowano Kraj Sudecki za pokój. Czechów nie zapytano o zdanie. Niemiecka okupacja tego terenu rozpoczęła się 10 października. Ostatecznie, tak jak przewidział to poprzedni kochanek Pack, Kulikowski, w czasie romantycznych spacerów nad Wisłą, Niemcy uwzględnili polskie pretensje do Cieszyna, gdy w początkach 1939 roku zajęli resztę Czechosłowacji.

Reklama

Napięcie narastało, a większość brytyjskich dyplomatów opuściła Polskę. Pack pragnęła zostać, ale Beck dowiedział się o jej romansie z Łubieńskim. Z pewnością byłaby zagrożona, gdyby minister spraw zagranicznych zaczął podejrzewać, że szef jego gabinetu dzielił się z nią sekretami.

Nadszedł czas, by Betty Pack ruszyła w drogę. Rozstanie z Łubieńskim zraniło ją, lecz, jak później zapisała, był to „koniec mojego pierwszego zadania w tajnej służbie”.

Szalone, odważne, bezwzględnie lojalne. Poznaj losy kobiet wojowniczek z okresu II wojny światowej!

Polecamy

Źródło

Tekst stanowi fragment książki Gordona Thomasa i Grega Lewisa Walczyły w cieniu mężczyzn. Kobiety wojowniczki II wojny światowej, wydanej nakładem wydawnictwa Bellona (2019). Książkę znajdziesz w atrakcyjnej cenie na stronie Wydawcy.

Tytuł, lead, śródtytuły i teksty w nawiasach kwadratowych pochodzą od redakcji. W celu zachowania jednolitości tekstu usunięto przypisy, znajdujące się w wersji książkowej. Tekst został poddany obróbce redakcyjnej w celu wprowadzenia większej liczby akapitów.

Ilustracja tytułowa: amerykański plakat propagandowy z drugiej wojny światowej (domena publiczna).