Setki lat podbojów pozwoliły starożytnym Rzymianom zbudować imperium, którego powierzchnia rozciągała się na ponad 4,5 miliona kilometrów kwadratowych. W szczytowym momencie obszar ten zamieszkiwało około 70 milionów ludzi. Sukcesy rzymskich legionów wiązały się jednak z katastrofalnymi skutkami dla tych, którzy stawiali opór najeźdźcy. Liczby mówią same za siebie.
W pierwszej połowie III wieku p.n.e. starożytni Rzymianie zakończyli podbój Italii. W 264 roku p.n.e. rozpoczęła się pierwsza z trzech wojen punickich.
Reklama
Zwycięstwo w tym konflikcie miało otworzyć mieszkańcom miasta nad Tybrem drogę do budowy największego imperium starożytności.
Setki tysięcy niewolników
Przez kolejne 200 lat rzymscy wodzowie mieli odbyć ponad 70 triumfalnych pochodów ulicami stolicy rosnącego z dekady na dekadę antycznego mocarstwa. Każdy z nich był zwieńczeniem udanej kampanii wojennej.
Ale jak trafnie zauważa profesor Christopher Kelly na kartach książki Cesarstwo rzymskie łatwo zapomnieć, że zwycięskie wojny oznaczały „pełnowymiarowy podbój z rzezią wielkich liczb żołnierzy i cywilów”.
Niezwykle boleśnie o realiach wojny w rzymskim stylu przekonali się mieszkańcy Sardynii, która została kolonią Republiki już w 227 roku p.n.e. W latach 70. II wieku p.n.e. doszło tam do serii rebelii lokalnych plemion, które Rzymianie utopili we krwi. Według antycznych źródeł miało zginąć ponad 100 tysięcy buntowników.
Reklama
Podobna liczba została pojmana, a następnie sprzedana jako niewolnicy. Skala zjawiska była tak wielka, że słowo Sardinian stało się synonimem taniego niewolnika. Z kolei, gdy w 167 roku p.n.e. Rzymianie podbili Epir w niewolę poszło 150 tysięcy Greków.
Szczególną bezwzględnością legiony wykazały się po zakończeniu w 146 roku p.n.e., trwającego trzy lata, oblężenia Kartaginy. W wielodniowej masakrze życie miało stracić ponad ćwierć miliona mieszkańców miasta. 50 tysięcy ocalałych trafiło z kolei na targi niewolników.
Skutki podboju Galii przez Cezara
Ta koszmarna statystyka blednie jednak przy okrucieństwie Juliusza Cezara. Zgodnie z tym, co pisze profesor Christopher Kelly wojska przyszłego grabarza republiki podczas walk w Galii „uśmierciły milion wrogich wojowników i zniewoliły kolejny milion”.
Pod względem humanitarnym i ekonomicznym podbojom Cezara w ich niszczycielskiej skali – nawet jeśli weźmiemy pod uwagę przesadę w jego własnych, samochwalczych opisach okrucieństwa podległej mu armii – dorównała dopiero hiszpańska inwazja na obie Ameryki.
Reklama
Ogromnym rozlewem krwi zakończył się również podbój Brytanii. Podczas kampanii wojennej z lat 40. I wieku n.e., a następnie tłumienia powstania Boudiki według bardzo rozbieżnych szacunków życie miało stracić od 100 do nawet 250 tysięcy mieszkańców wyspy.
Starożytny Rzym podbija Trację
Ostatnim z wielkich i krwawych podbojów starożytnego Rzymu były wojny trackie, toczone na początku II wieku n.e. przez cesarza Trajana. Tutaj trudno nawet pokusić się o podanie liczby zabitych po stronie obrońców. Były ich jednak zapewne dziesiątki, jak nie setki tysięcy. Antyczne źródła mówią za to, że do niewoli dostało się pół miliona ludzi.
Dla upamiętnienia swego sukcesu Trajan wystawił w Wiecznym Mieście kolumnę, którą zdobią 154 sceny. Jak podkreśla autor książki Cesarstwo Rzymskie przedstawieni tam „pokonani Dakowie korzą się, błagając o litościwość; część jest uwięziona, część torturowana”.
Wsie płoną, ich bezbronnych mieszkańców zarzyna się wraz z ich zwierzętami. Polujący na łupy rzymscy żołnierze pokazują ucięte głowy cesarzowi i jego otoczeniu. Na zakończenie kampanii lokalna ludność zostaje siłą przepędzona – ich ziemia należy odtąd do rzymskich osiedleńców.
Tłem opisanych scen jest z pewnością Dacja, ale podjęte tematy są uniwersalne: nieuniknioność rzymskiej hegemonii, bezcelowość oporu i regularna przemoc towarzysząca zajęciu nowych terytoriów. Jak publicznie i z dumą obwieszcza ikonografia kolumny, były to okrutne konsekwencje protestów przeciw narzuceniu rzymskiego panowania dla wszystkich wystarczająco lekkomyślnych, by się sprzeciwić.
Wszystko, co trzeba wiedzieć o cesarstwie rzymskim
Bibliografia
- An Economic survey of ancient Rome. Rome and Italy of the Republic, red. Frank Tenney, Johns Hopkins Press 1933.
- Classical Slavery, red. Moses I. Finley, Routledge 1987.
- Keith Hopkins, Conquerors and Slaves, Cambridge University Press 2010.
- Noel Mark Noël, Currencies and Cultures: The Impact of Culture on Economic Policies and the Foundations of Money, Cambridge Scholars Publishing 2019.
- Christophera Kelly, Cesarstwo Rzymskie, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2024.
