Przywódca Mongołów Czyngis-Chan stworzył największe lądowe imperium w dziejach świata. Potęga, którą zapoczątkował, ostatecznie opanowała niemal 18% powierzchni Ziemi, łącznie jakieś 24 miliony kilometrów kwadratowych. O śmierci protoplasty tak potężnego tworu wiadomo jednak zadziwiająco niewiele.
W 1227 roku Czyngis-Chan, pierwotnie znany jako Temudżyn, był mężczyzną mniej więcej 65-letnim. W jego otoczeniu na pewno myślano już o tym, że nieuchronnie nadciąga koniec trwających ponad dwie dekady rządów nad stepowym imperium. Nie przewidywano jednak raczej, że moment jest już naprawdę bliski.
Reklama
Syn, który nie zdradził
Przełom 1226 i 1227 roku był zdominowany nabrzmiewającym konfliktem między Czyngis-Chanem a jednym z jego synów, Dżoczim, którego postępowanie już od pewnego czasu sprawiało zawód ojcu. Ostatnio odmówił pościgu za Kipczakami, mimo jasnego rozkazu, jaki mu wydano.
Teraz, gdy dostał ostre polecenie, by przybyć do Mongolii i wytłumaczył się z nadużyć, nie zrobił tego, wysyłając tylko informację, że nie czuje się wystarczająco dobrze.
„Człowiek, który w czasie, gdy miało się odbyć spotkanie w Mongolii, był w pobliżu namiotów Dżocziego, doniósł, że przebywał on na polowaniu. Ostatecznie zimą na przełomie lat 1226/1227 Czyngis-chan wyruszył (…), aby osobiście wezwać do siebie Dżocziego” – pisze Marie Favereau na kartach książki Orda. Jak Mongołowie zmienili świat.
Przywódca spodziewał się chyba wielkiej politycznej intrygi. Zanim jednak dotarł do celu… doniesiono mu, że Dżoczi, złożony ciężką chorobą, wyzionął ducha. Okazało się, że donos na syna Czyngis-Chana był kompletnie fałszywy. Był przykuty do posłania już wtedy, gdy rzekomo miał się bawić na łowach.
Reklama
Podobno Czyngis-Chan był „złamany poczuciem winy”, zwłaszcza, że sam uległ oczywistej manipulacji. Nie miał jednak wiele czasu, by odbyć żałobę po synu. Wkrótce sam bowiem do niego dołączył.
„Nie odejdą i nie zabiorą swych miast otoczonych wałami”
Gdy wyprawa, mająca na celu zdyscyplinowanie Dżocziego została odwołana, Czyngis-Chan powrócił do trwającej od niedawna wojny z Tangutami – ludem, który wbrew złożonym zobowiązaniom nie przysłał posiłków do walki z północnochińską dynastią Jin.
To miała być prosta kampania, w celu stłumienia niesubordynacji słabego, zależnego ludu. Czyngis-Chan wyruszył na nią jednak w złym zdrowiu: odnowiła mu się bowiem rana nogi, którą odniósł prawdopodobnie jakieś dwa lata wcześniej.
„Jego synowie oraz dowódcy optowali za tymczasowym wycofaniem się, nie widząc powodów do pośpiechu” – wyjaśnia Marie Favereau w książce Orda. Jak Mongołowie zmienili świat. Argumentowano, że wrogowie „Nie odejdą i nie zabiorą swych miast otoczonych wałami”. Czyngs-chan nie dał się jednak przekonać i nie zamierzał odwlekać pomsty. Nakazał kontynuować atak i zginął w jego trakcie.
Reklama
Zapłacili za jego śmierć
Do śmierci przywódcy Imperium Mongolskiego doszło 18 lub 25 sierpnia 1227 roku. Dokładne okoliczności nie są znane, w każdym razie Mongołowie uznali, że winni są Tanguci i że w związku z tym zasługują na absolutnie bezlitosną karę.
Wprawdzie zaatakowani złożyli broń, ale nie przyjęto ich kapitulacji. Miasta Tangutów zostały doszczętnie splądrowane, ludzi zaś masowo zabijano i pędzono w niewole. Niektórzy historycy mówią wprost o czystce etnicznej. „Nie jest pewne, jak dokładnie zakończyło się życie Czyngis-chana, lecz Tanguci zostali zmuszeni zapłacić za jego śmierć” – kwituje Marie Favereau.
Historia wschodu, jakiej jeszcze nie było
Powyższy tekst powstał głównie na podstawie książki Marie Favereau pt. Orda. Jak Mongołowie zmienili świat (Rebis 2025).
