Polscy chłopi z epoki nowożytnej mieli swoje obyczaje, przesądy i codzienne praktyki, których tradycja sięgała nawet setki lat wstecz. W opinii szlachty wszystko to były jednak zachowania niegodne, właściwe tylko plebejom. Ziemianin musiał znać...
Nie od razu Rzym zbudowano. I dokładnie to samo można by powiedzieć także o Wawelu. Wielka renesansowa przebudowa najsłynniejszej rezydencji polskich królów zajęła niemal pięćdziesiąt lat. W całości nie ukończono jej zresztą nigdy. Projekt...
W dawnej nauce o działaniach Mieszka Pierwszego pisano, że było to „jednoczenie ziem polskich”. Określenie jest nie tylko mylące, ale też bliskie absurdu. Słowianie, których w drugiej połowie X wieku podbijał i podporządkowywał piastowski wódz z...
Przez całą epokę nowożytną w gronie średniej szlachty nad Wisłą dominował model kobiety podporządkowanej, karnej, niemieszającej szyków mężowi. Jak słusznie podkreślał historyk Andrzej Wyrobisz, taki wzorzec kreowali „niemal wyłącznie mężczyźni i...
Renesansowa przebudowa zamku królewskiego na Wawelu, podjęta przez Aleksandra Jagiellończyka i kontynuowana przez Zygmunta Starego, zajęła niemal pół wieku. Miała jednak trwać o wiele krócej. Plany zniweczyła nagła katastrofa, do jakiej doszło...
Legalne zdobycie szlachectwa było w Rzeczpospolitej Obojga Narodów niemal niemożliwe. Przez trzysta lat – od schyłku dynastii jagiellońskiej do śmierci Augusta III Sasa – nobilitowano niespełna 1400 osób. O wiele większa liczba zamożnych...
Do Henryka Walezego przylgnęły w Polsce jak najgorsze opinie. Do dzisiaj pisze się o nim jako o nieodpowiedzialnym, nawet śmiesznym fircyku, który w najmniejszym stopniu nie nadawał się na monarchę, a poza tym zupełnie nie rozumiał lokalnych...
Historia nowożytnej Polski zna wiele przypadków, gdy wolni ludzie zamieszkujący lub odwiedzający wieś decydowali się wyrzec swojej swobody. Rezygnowali z praw i przyjmowali poddaństwo. W ten sposób zostawali chłopami pańszczyźnianymi, zmuszanymi do...
Władcy Rzeczpospolitej Obojga Narodów wybierani w wolnych elekcjach mieli dalece ograniczoną władzę. Cały system polityczny Rzeczpospolitej szlacheckiej był poza tym obsesyjnie skupiony na strzeżeniu tradycji i unikaniu jakichkolwiek reform...
Zamek królewski na Wawelu ozdabiano w czasach renesansu na przeróżne sposoby. Nie tylko z użyciem sławnych dzisiaj arrasów, ale też złoconych stropów czy wreszcie ściennych malowideł, umieszczanych zwłaszcza bezpośrednio pod sufitami pomieszczeń...
W polskiej świadomości utrwalił się konkretny obraz garderoby właściwej szlachcicom i odróżniającej panów od chłopów. Pisze się, że tak zwany strój narodowy składał się z kontusza, żupana oraz wzorzystego, tkanego pasa, nazywanego często słuckim (od...
W nowożytnej Polsce każda prywatna wieś wraz z jej chłopskimi mieszkańcami była formalnie wyjęta spod władzy państwowej i jakiejkolwiek zewnętrznej kontroli. Szlachcice, zwłaszcza ci posiadający większą liczbę miejscowości, nie garnęli się jednak do...
W połowie XI wieku książę Kazimierz Odnowiciel przeniósł główny ośrodek władzy z Wielkopolski, zrujnowanej niedawnym najazdem, do Krakowa. Zlecił także budowę nowego pałacu na Wawelu. Resztki ruin rezydencji odkryto przed stuleciem i od tego czasu...
Panuje opinia, że szlachcianki cieszyły się w nowożytnej Polsce wyjątkowo korzystną pozycją, której mogły (a nawet musiały) zazdrościć im nobilitowane panie z zagranicy. Mężowie traktowali je po partnersku, zdawali się na ich rady, mówili o nich:...
Na Wawelu istnieje budynek nazywany Kuchniami Królewskimi. Znajduje się w najbardziej reprezentacyjnym punkcie wzgórza: na zamku górnym, w bezpośrednim sąsiedztwie wnętrz, w których niegdyś mieszkali królowie. Łatwo go rozpoznać, ponieważ jest...
Przez większość średniowiecza przedstawiciele elit nie mieli jeszcze tych wszystkich cech, które dzisiaj nieodłącznie kojarzą się z rycerstwem czy szlachectwem. Typowy polski „miles”, a więc właśnie rycerz, z roku 1100, 1200 albo nawet 1250 nie...
Wbrew popularnej legendzie zamek królewski na Wawelu nie stracił swojego wyjątkowego statusu w jednym konkretnym momencie. Nie było tak, że Zygmunt III Waza, w następstwie niszczycielskiego pożaru, zdecydował o przeniesieniu stolicy do Warszawy. W...
O polskich chłopach pańszczyźnianych z minionych stuleci pisze się często tak, jakby wszyscy żyli w podobnych warunkach, mieli zbliżone obowiązki, prawa i możliwości. Słowem: jakby stanowili jedną masę. Tak jednak wcale nie było.
W szeregach dawnej polskiej szlachty panowały dość ścisłe reguły w kwestii tego, jak powinien wyglądać przedstawiciel najwyższego stanu. Oczekiwano, że szlachcic czy też ziemianin będzie mieć ciało niezniszczone harówką, ale też, że będzie dbać o...
Wnętrze piramidy Cheopsa nie zostało i zapewne nigdy nie zostanie w pełni przebadane. Dokładny układ korytarzy i pomieszczeń w największej egipskiej piramidzie wciąż jest tematem dyskusji. Ogólny schemat znamy jednak od dawna. W sławnej bryle sprzed...
