Wojny, surowy klimat, choroby oraz niski poziom wiedzy medycznej sprawiały, że niewielu wikingów dożywało naprawdę późnej starości. Co działo się jednak z tymi, którym udało się osiągnąć sędziwy wiek? Oto co mówią na ten temat znaleziska archeologiczne i skandynawskie sagi.
Wykopaliska prowadzone na terenie Skandynawii oraz obszarów, które kolonizowali wikingowie (między innymi Wyspy Brytyjskie i Islandia) jasno dowodzą, że przeciętna długość życia ludzi Północy była znacznie niższa niż obecnie.
Reklama
Średnia długość życia wikingów
Zgodnie z tym, co podaje profesor Neil Price w książce The Children of Ash and Elm. A History of the Vikings, wśród ludzi, którym udało się osiągnąć pełnoletność przewidywana długość życia wynosiła około 40 lat.
Z kolei Else Roesdahl w pracy pt. Historia wikingów przytacza przykład badań kości prowadzonych w Danii. Ustalono, że spośród 242 szkieletów 140 należało do osób, które „osiągnęły »wiek dojrzały« 35-55 lat”. Sto do tych, którzy umarli w wieku od 20 do 35 lat. Historyczka i archeolożka podkreśla również, że w badanej grupie zaledwie dwie osoby przekroczyły 55 rok życia!
Co działo się ze starszymi ludźmi w świecie wikingów?
Rzecz jasna w epoce wikingów nie istniały emerytury. Nie było też instytucji, które zajmowałyby się osobami starszymi.
Los tych, którym dane było dożyć sędziwego wieku zależał przede wszystkim od postawy rodziny. Jak czytamy w książce Kima Hjardara Wikingowie. Najeźdźcy z morza wczesnośredniowieczni mieszkańcy Skandynawii „nie cenili ludzi, którzy nie mogli dać społeczności nic od siebie. Gdy człowiek stawał się na tyle stary, że sam sobie nie radził, tracił majątek, status i pozycję społeczną”.
Reklama
Smutny los Egila
Takie właśnie wnioski można wysnuć na podstawie spisanej w XII wieku Sagi o Egilu. Jej główny bohater był słynnym islandzkim wodzem, który nie zginął z mieczem w ręku lecz dożył rzekomo aż osiemdziesięciu lat. Z wiekiem stracił wzrok oraz miał problemy z chodzeniem, to zaś sprawiło, że stał się obiektem kpin domowników. Jak czytamy w sadze:
Pewnego dnia gdy [starzec] szedł wzdłuż ściany, opierając się o nią, potknął się i upadł. Kobiety widziały to, zaczęły się śmiać i żartowały: „Już to teraz niewiele pociechy z ciebie, skoro się przewracasz przez własne nogi”.
Innym razem w trakcie przejmujących mrozów całkowicie już ślepy Egil chciał ogrzać się przy ogniu, ale w pewnym momencie jedna z kobiet zajętych praniem obruszyła się i stwierdziła, „że to niepojęte, iż tak wielki i sławny mąż, jakim Egil był niegdyś, teraz leży koło jej nóg, zawadza jej i w robocie przeszkadza”.
Chcąc załagodzić sytuację staruszek odparł: „Nie bierz mi za złe jeżeli się przy ogniu grzeję, nie zazdrośćmy sobie tu miejsca”. W odpowiedzi jednak usłyszał: „Podnieś mi się zaraz. Leź na swoje miejsce i nie zawadzaj tu!”.
Reklama
Nie było to regułą
W innych sagach również można odnaleźć nawiązania do marnego losu jaki czekał na wikingów, którym przyszło dożyć sędziwego wieku. Znajdują się tam nawet sugestie, że w okresach głodu osoby starsze były zabijane (spychano je z klifu), aby wystarczyło pożywienia dla pozostałych członków rodziny. Mimo wszystko, jak zauważa Kim Hjardar, starców:
(…) znacznie częściej otaczano opieką i pozwalano zostać w gospodarstwie. Mogli pomóc w wychowywaniu dzieci, opowiadać historie i dzielić się swoją wiedzą. Niekiedy, gdy seniorzy pełnili ważne funkcje społeczne, takie jak goði (kapłan) lub völva (kapłanka), bardzo długo utrzymywano ich przy życiu.
O tym, że wśród wikingów zdarzali się ludzie dożywający naprawdę słusznego wieku świadczy między innymi pochodzący z IX wieku pochówek łodziowy z Osebergu. Odnaleziono tam szkielety dwóch kobiet, a starsza z nich miała najprawdopodobniej około osiemdziesięciu lat.
Archeolodzy i historycy podejrzewają, że mogła to być babka króla Haralda Pięknowłosego. Jej na pewno nikt nie próbowałby zepchnąć z klifu, gdy w Norwegii zapanował głód.
Bibliografia
- Kim Hjardar, Wikingowie. Najeźdźcy z morza, Wydawnictwo RM 2018.
- Neil Price, The Children of Ash and Elm. A History of the Vikings, Penguin Books 2022.
- Else Roesdahl, Historia Wikingów, Marabut 1996.
- Saga o Egilu, tłum. Apolonia Załuska-Strömberg, Wydawnictwo Poznańskie 1971
- Kirsten Wolf, Daily Life of the Vikings, Reenwood Press 2004.
