Zdobywali miasto za miastem i dopuszczali się potwornych zbrodni. Przemoc wobec bezbronnych cywilów stała się wręcz znakiem rozpoznawczym ich organizacji. O tym, jak powstało Państwo Islamskie pisze prof. Radosław Bania z Uniwersytetu Łódzkiego.
W roku 2014 światowe media zelektryzowała informacja o militarnych sukcesach jednej z organizacji terrorystycznych na Bliskim Wschodzie, określanej mianem Państwa Islamskiego Iraku i Syrii – ISIS. Bojownicy tej organizacji w spektakularny sposób zajęli najważniejsze miasta Iraku – Mosul i Tikrit – przejęli kontrolę nad sunnicką prowincją Al-Anbar, a także zagrozili bezpośrednio Bagdadowi.
Reklama
Nie była to nowa struktura organizacyjna, lecz zasięg jej działań, a przede wszystkim skutki, jakie wywołały decyzje przywódców ISIS, stanowiły istotne novum na scenie politycznej Bliskiego Wschodu. Jednym z najważniejszych posunięć organizacji było otwarte zakwestionowanie bliskowschodniego ładu terytorialnego.
Symbolicznym (ale także praktycznym) posunięciem stała się proklamacja odnowienia kalifatu arabskiego i ogłoszenie przywódcy ISIS, Abu Bakra al-Baghdadiego, nowym kalifem. Decyzja ta umożliwiła intensywną mobilizację dotychczasowych członków organizacji i przyczyniła się do pozyskiwania nowych zwolenników. Dzięki odwołaniu się do tradycji politycznej świata arabsko-muzułmańskiego, posłużyła również jako źródło legitymizacji działań ISIS.
Z drugiej jednak strony, kwestionując dotychczasowy ład polityczny i terytorialny w regionie – co więcej: stawiając przed sobą cel jego likwidacji i stworzenia nowej, jednolitej struktury politycznej – tak zwane Państwo Islamskie ustawiło się w sytuacji permanentnego konfliktu ze wszystkimi graczami regionalnymi oraz zainteresowanymi regionem aktorami zewnętrznymi.
Zupełnie nowy ład
Pojawienie się tak zwanego Państwa Islamskiego stworzyło nowe pole dla tradycyjnej rywalizacji na Bliskim Wschodzie. Podejmowane przeciwko ISIS działania zbrojne doprowadziły do powstania rywalizujących ze sobą konstelacji politycznych oraz tworzenia nowych, momentami zaskakujących, sojuszy taktycznych pomiędzy dotychczasowymi współzawodnikami (np. Stanami Zjednoczonymi i Iranem).
Reklama
Mimo że ISIS powołało struktury quasi-państwowe, nie zamierzało zrezygnować ze stricte terrorystycznego modus operandi, o czym świadczą zamachy przeprowadzane w Europie. Wszystko to powoduje, że działania tak zwanego Państwa Islamskiego przeciwko podmiotom regionalnym i międzynarodowym bardzo często opisywane są w kontekście koncepcji wojny hybrydowej.
W tym miejscu należy postawić pytanie o związek pomiędzy Arabską Wiosną a działaniem opisywanej organizacji. Jedną z istotnych kwestii będzie sposób, w jaki antyrządowe rewolty w państwach arabskich uwarunkowały powstanie i rozwój tak zwanego Państwa Islamskiego.
Opisując genezę tak zwanego Państwa Islamskiego, należy zwrócić uwagę na szersze uwarunkowania, w jakich powstawał ten twór. Zalicza się do nich zjawisko terroryzmu międzynarodowego, które od zakończenia II wojny światowej nabrało szczególnej wagi właśnie na Bliskim Wschodzie Konflikt arabsko/palestyńsko-żydowski oraz ruch antykolonialny sprzyjały powstaniu licznych organizacji, które dla osiągnięcia celu politycznego posługują się przemocą.
Od terroryzmu świeckiego do muzułmańskiego
O ile terroryzm motywowany konfliktem palestyńsko-arabskim wciąż pozostaje obecny na Bliskim Wschodzie, to terroryzm „sekularystyczny”, u którego podłoża leżał ruch antykolonialny, zaczął tracić na znaczeniu pod koniec lat 70. XX w.
Reklama
W trakcie kolejnej dekady zaistniało relatywnie nowe zjawisko, czyli terroryzm motywowany religijnie (jego prekursorem w latach 40. i 50. XX w. była egipska organizacja Stowarzyszenie Braci Muzułmanów). Istotnym impulsem dla tworzenia organizacji tego typu (pierwszymi były Hamas i Hezbollah) stała się rewolucja w Iranie.
W tym kontekście pojawia się kolejne uwarunkowanie regionalne, jakim jest rozwój fundamentalizmu muzułmańskiego i zaakceptowanie go przez organizacje terrorystyczne. Jednym ze źródeł tej ideologii, obarczonej wieloma kontrowersjami definicyjnymi, stał się sprzeciw względem idei państwa świeckiego, które okazało się niezdolne do zrealizowania społecznych aspiracji.
Wielkie historie co kilka dni w twojej skrzynce! Wpisz swój adres e-mail, by otrzymywać newsletter. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.
Kolejny stały motyw fundamentalizmu to antyzachodniość. Jego zwolennicy podkreślają ubezwłasnowolnienie polityczne świata arabskiego przez Zachód, współcześnie przede wszystkim przez Stany Zjednoczone. Ideologia fundamentalistyczna zaznacza również, że społeczne i polityczne organy świata zachodniego nie odpowiadają światu islamu, który rozwinął swoje własne instytucje.
Właściwie zastosowane, przy kierowaniu się zasadami szariatu, zapewniają one zrównoważony rozwój społeczny i polityczny. Przekonania tego typu znajdują szerokie poparcie w kręgach społecznych świata arabskiego, choć nie oznacza to bynajmniej powszechnego przyzwolenia dla działań terrorystycznych.
Warto także podkreślić, że terroryzm motywowany religijnie (fundamentalistyczny) nie jest zjawiskiem charakterystycznym wyłącznie dla współczesnego islamu, lecz ma charakter uniwersalistyczny, służąc za środek wiodący do realizacji celu zdeterminowanego ideologią religijną.
ISIS rośnie w siłę
Ostatni czynnik, jaki należy wziąć pod uwagę przy omówieniu genezy ISIS to realna ingerencja Zachodu w polityczne życie regionu. Do powstania tej organizacji przyczyniła się bowiem amerykańska inwazja na Irak w roku 2003. […] <strong>Przeczytaj też:</strong> Szpieg, który zarabiał więcej, niż amerykański prezydent. Czy naprawdę był tyle wart?
Działając początkowo pod przykrywką organizacji An-Nusra, ISIS stało się najbardziej aktywnym i skutecznym ugrupowaniem zbrojnym syryjskiej wojny domowej. W roku 2013 organizacja ta przejęła kontrolę nad centralnymi i wschodnimi obszarami Syrii, a na przełomie 2013 i 2014 r. zintensyfikowała działania na terytorium Iraku.
W styczniu 2014 r. ISIS rozpoczęło operacje militarne w celu przejęcia irackiej prowincji Al-Anbar. Najbardziej spektakularnym wyczynem było jednak przeprowadzenie ofensywy na północy Iraku, zakończonej zdobyciem Mosulu. Oddziały ISIS opanowały również sunnickie prowincje środkowego i północnego Iraku – Al-Anbar, Najnawa i Salah ad-Dinem, a nawet zbliżyły się do stolicy kraju, Bagdadu.
Reklama
Równolegle trwały operacje w Syrii, dzięki którym terytorium kontrolowane przez organizację Al-Baghdadiego znów się powiększyło. Sukcesy te sprawiły, że ISIS zostało uznane za największe zagrożenie dla bezpieczeństwa regionu, co doprowadziło do uformowania się międzynarodowej koalicji, prowadzącej między innymi ataki powietrzne na oddziały tej organizacji.
Szczególnie ważnym uzasadnieniem wspomnianych operacji militarnych były zbrodnie popełniane przez członków ISIS na ludności cywilnej – jazydach (synkretyczna religia wywodząca się z islamu) i chrześcijanach. Przemoc wobec cywilów stała się niejako znakiem rozpoznawczym organizacji.
Źródło
Powyższy fragment pochodzi z książki Arabska wiosna i świat arabski u progu XXI wieku Marka M. Dziekana, Krzysztofa Zdulskiego i Radosława Bani, która kompleksowo pokazuje wydarzenia, jakie doprowadziły do kryzysu migracyjnego i wzrostu zagrożenia terrorystycznego na świecie. Pozycja ukazała się nakładem Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego w 2020 roku.
Dzięki tej książce zrozumiesz, co wydarzyło się w świecie arabskim
Tytuł, lead i śródtytuły pochodzą od redakcji. W celu zachowania jednolitości tekstu usunięto przypisy, znajdujące się w wersji książkowej. Tekst został poddany obróbce redakcyjnej w celu wprowadzenia większej liczby akapitów.
