Czy istnieje możliwość, że kobieta rządziła starożytną Mezopotamią? Analiza źródeł historycznych pozwala stwierdzić, że królowe tylko wyjątkowo piastowały godność władcy, chociaż zdarzały się takie sytuacje.
Karczmarka na tronie
Według Sumeryjskiej Listy Królów około 2400 roku p.n.e. na tronie miasta Kisz zasiadła kobieta o imieniu Ku-Bau, która wcześniej była karczmarką. Fragment ten brzmi następująco:
Ku-Bau, właścicielka karczmy, która umocniła fundamenty Kisz, była królem, władała 100 lat.
Reklama
Te kilka na pozór suchych zdań na temat rządów Ku-Bau opisuje wyjątkowy moment w historii. Jeśli lista jest wiarygodna i około 2400 roku p.n.e. Ku-Bau faktycznie władała Kisz, to jest ona pierwszą potwierdzoną historycznie kobietą, która sprawowała władzę na starożytnym Bliskim Wschodzie.
Co ciekawe, Ku-Bau nosiła również tytuł lugal, czyli „króla”, a nie inny, będący odpowiednikiem określenia królowej, co sugeruje, że rządziła samodzielnie. Podobnie mogło być w przypadku Puabi, która żyła mniej więcej w tym samym czasie.
Nowe spojrzenie
W miarę odkrywania coraz większej liczby stanowisk w starożytnej Mezopotamii dowody na to, że kobiety sprawowały władzę, mogą stawać się czymś coraz mniej wyjątkowym.
Znaleziska z pochodzącego z tego samego okresu królewskiego cmentarza w Umm el-Marra na wschód od Aleppo, na terenie dzisiejszej Syrii, każą zrewidować nasze wyobrażenia na temat kobiet u szczytów władzy.
Reklama
Co zaskakujące, obok jednej z pochowanych tu kobiet oprócz różnych przedmiotów ze srebra i złota znaleziono trzydziestocentymetrowy brązowy grot włóczni, co skłoniło współczesnych badaczy do ponownej oceny paradygmatu dotyczącego podziału ról płciowych i władzy w starożytnej Mezopotamii.
U podstaw legendy
Niemal dwa tysiące lat po Puabi i Ku-Bau asyryjska królowa Sammu-ramat mogła pochwalić się tak silną pozycją na dworze, że stała się inspiracją dla późniejszej greckiej legendy o królowej Semiramidzie.
W Dziejach grecki historyk Herodot przypisuje jej wzniesienie umocnień na brzegach Eufratu. „Kazała ona – jak pisze – wykonać na równinie godne oglądania groble, bo przedtem zazwyczaj rzeka całą zalewała równinę”.
Wspomina o niej również grecki lekarz Ktezjasz z Knidos – niestety, jego prace uważa się obecnie za zaginione, a to, co przetrwało, pochodzi z dzieł greckiego historyka Diodora z I wieku p.n.e. Według jego opowieści królową Semiramidę na początku karmiły gołębie, po czym została znaleziona i wychowana przez pasterzy.
Reklama
Po tym jak poślubiła pierwszego męża, wyruszyła z asyryjskim królem „Ninusem” na wyprawę wojenną do Baktrii, którą pomogła mu zdobyć. Ostatecznie po samobójczej śmierci męża zdecydowała się poślubić Ninusa.
Umierając, król Ninus pozostawił w jej rękach władzę nad swoim imperium. Już jako królowa Semiramida miała założyć Babilon i rozbudować pałac w Medii, regionie w północno-zachodnim Iranie, który niegdyś znajdował się pod kontrolą Medów. Na koniec, po nieudanej kampanii wojskowej do Indii, miała wstąpić do nieba, a na ziemi zaczęto oddawać jej cześć, ukazując ją w postaci gołębia.
Co wiadomo o prawdziwej Semiramidzie?
Jej historia, z pewnymi modyfikacjami, znalazła swoje miejsce także w legendach rzymskich, żydowskich i ormiańskich. To, że pamięć o asyryjskiej królowej przetrwała w późniejszych tradycjach i różnych kulturach, a ona sama doczekała się nawet pewnej formy ubóstwienia, jest czymś niezwykłym, ale nie bardziej niż to, co wiemy o niej naprawdę.
Prawdziwa Sammu-ramat może nie wychodziła tyle razy za mąż ani nie zamieniła się po śmierci w gołębicę, ale lista jej osiągnięć jako królowej jest naprawdę niezwykła.
Reklama
Współczesne źródła historyczne potwierdzają, że w IX wieku p.n.e. Sammu-ramat faktycznie rządziła rozległym imperium asyryjskim. Jako regentka stała na czele państwa w okresie między śmiercią jej męża Szamszi-Adada V a wstąpieniem na tron jej młodego syna Adad-nirariego III.
Nosiła także królewski tytuł „kobiety pałacu” (sēgallu w języku akadyjskim), nadawany w tej epoce asyryjskim królowym, które sprawowały wiele obowiązków porównywalnych z tymi, które pełnił sam król.
Źródło
Powyższy tekst stanowi fragment książki Moudhy Al-Rashida pt. Między dwiema rzekami. Starożytna Mezopotamia i narodziny historii (Wydawnictwo Poznańskie 2025).
