W rozwiniętym średniowieczu, nie bez powodu nazywanym epoką katedr i zamków, kamień stał się w Europie Zachodniej towarem deficytowym. Bloki dobrze nadające się na budulec często trzeba było sprowadzać ogromnym kosztem z odległości nawet setek kilometrów. Ten dotkliwy i kosztowny niedobór stał się jedną z przyczyn powrotu do użycia innego budulca, niemal nieobecnego na kontynencie przez większość średniowiecza.
Tekst powstał na podstawie książki Kamila Janickiego pt. Średniowiecze w liczbach.
Po upadku starożytnego Cesarstwa Rzymskiego architektura kamienna przeżyła regres. Ale architektura ceglana, powszechna niemal wszędzie, gdzie dotarły wpływy Rzymu, po prostu zniknęła.
Reklama
Na wielu obszarach, gdzie cegła była znana w antyku, do jej produkcji i wykorzystania powrócono dopiero po kilkuset latach, blisko końca średniowiecza. Na przykład w Anglii konstrukcje ceglane, uprzednio powstające do V wieku, zaczęły się na nowo rozpowszechniać dopiero w stuleciu XIII, z nielicznymi wcześniejszymi wyjątkami.
Dlaczego wraz z upadkiem starożytnego Rzymu zniknęła cegła?
Dobre wyjaśnienie zjawiska przynoszą badania historyczek architektury z Uniwersytetu w Belgradzie, Any Radivojević i Nadji Kurtović-Folić.
Tłumaczą one, że produkcja cegły nie opierała się wprawdzie na zaawansowanych i trudnych do opanowania technikach, ale w czasach późnego antyku była skoncentrowana w dużych zakładach, zwykle bezpośrednio nadzorowanych przez władze lub wojsko.
Wysoka jakość, a zwłaszcza jednolitość wyrobu, który powinien mieć zawsze ten sam kształt oraz wymiary, wymagały „dobrej organizacji pracy oraz kontroli całego procesu”. Jako element struktur państwowych, cegielnie upadły razem z nimi.
Reklama
Przykład z Bałkanów
W przypadku ziem obecnej Serbii, u schyłku starożytności wchodzących głównie w skład rzymskiej prowincji Mezji, w V wieku, w okresie największych zaburzeń i kryzysu dawnych struktur, na niemal sto lat całkowicie zamarło użycie cegły.
W wieku VI nastąpił renesans w zastosowaniu tego materiału, kiedy cesarstwo wschodnie, ze stolicą w Konstantynopolu, na krótko przejęło kontrolę nad regionem. Nowe cegły produkowano już jednak nie masowo, ale w małych, nawet dorywczych zakładach. Wyrób szybko zresztą zamarł, teraz już na wiele pokoleń. Do użycia cegły w państwie serbskim na dobre powrócono w XIII wieku.
Ceglane odrodzenie u schyłku średniowecza
Wypadki podobnie potoczyły się w innych regionach. Cegła na nowo i wyraźnie zagościła w krajobrazie architektonicznym Europy u samego schyłku epoki. Szczególnie chętnie używano jej między innymi w północnych Niemczech czy na ziemiach zakonu krzyżackiego.
Także w Polsce murowane miasta z XIV czy XV wieku oznaczały miasta przede wszystkim ceglane.
Historia średniowiecza, jakiej jeszcze nie było
Powyższy artykuł powstał na podstawie książki Kamila Janickiego pt. Średniowiecze w liczbach. Dowiedz się więcej na Empik.com.
