Trudno wskazać drugą postać, która odcisnęła równie wyraźne piętno na dziejach antycznych Aten co Perykles. Potężny strategos był faktycznym przywódcą miasta-państwa przez trzydzieści lat. Okres mniej więcej od 461 do 429 roku p.n.e. nazywa się wprost „wiekiem Peryklesa”. Był to też złoty wiek Aten. Za sprawą Peryklesa stały się one mocarstwem i osiągnęły szczyt potęgi. Perykles promował też model rządów demokratycznych. Z tym, że była to demokracja, nad którą sprawował ścisłą kontrolę.
W przeciwieństwie do wielu innych sławnych liderów starożytnego świata o Peryklesie nie można powiedzieć, że jego kariera była nieszablonowa, a sukces niespodziewany.
Reklama
Skalę osiągnięć ateński polityk zawdzięczał oczywiście osobistym talentom. Ale fakt, że w ogóle trafił do grona najpotężniejszych osób w Atenach i że powierzono mu kluczowe funkcje nie był wynikiem osiągnięć.
Zagadki młodości Peryklesa
Perykles zdobył wyjątkową pozycję już z racji samego pochodzenia i majątku. Przyszedł na świat jako członek jednej z najbardziej znamienitych rodzin w polis. Dokładna data jego urodzin nie jest znana.
Nic pewnego nie wiadomo o tym, by brał udział w wielkiej wojnie z Persami, co skłania część historyków do wniosku, że był wówczas zbyt młody, by sięgnąć po broń. Na tej podstawie przypuszcza się, że urodził się nie wcześniej niż w 498 roku. Szerzej akceptowana jest jednak interpretacja, w myśl której przyszedł na świat nieco wcześniej, około roku 495.
Ojcem Peryklesa był sławny wódz Ksantypos. Wprawdzie w latach 485-484 p.n.e. został on usunięty z miasta z wykorzystaniem procedury ostracyzmu, ale wkrótce powrócił i poprowadził Ateńczyków do zwycięstwa nad Persami w bitwie pod Mykale.
Reklama
Jak dorastał przyszły przywódca Aten?
Wygnanie Ksantyposa miało miejsce, gdy Perykles liczył sobie najwyżej około 10 lat. Nie wiadomo jednak czy wpłynęło wyraźnie na jego sytuację.
Zabezpieczeniem dla pozycji i perspektywy chłopaka była bowiem także rodzina matki – nie mniej wpływowej Agaristy z rodu Alkmeonidów, od wieków trzęsącego polis. W każdym razie nawet na wygnaniu chłopak nie musiał obawiać się biedy.
„Młody Perykles otrzymał najlepszą możliwą edukację, w ramach której odbierał lekcje od świetnie znanych muzyków i filozofów” – można wyczytać w encyklopedii Ancient Greece and Rome pod redakcją Carroll Moulton.
Taka formacja sprawiła, że przez całe życie cenił sztukę i myślicielstwo. Do grona jego bliskich przyjaciół należał zresztą filozof Anaksagoras. Niektórzy twierdzą nawet, że właśnie Anaksagoras wpoił Peryklesowi spokojne, zdystansowane poczucie misji i celu, którymi wykazywał się następnie w swej działalności politycznej.
Reklama
W kontekście młodości Peryklesa szczególnie często wspomina się, że był on introwertykiem, unikał interakcji, wolał zatapiać się w lekturze, potem jednak przezwyciężył własne ograniczenia i przebojem wszedł do świata władzy. Taki obraz rzeczy jest dalece uproszczony, stereotypowy, nawet zafałszowany.
Introwertyk czy outsider?
Zachowane źródła nie ukazują wcale młodego Peryklesa jako wycofanego mola książkowego. Jak wyjaśnia Loren J. Samons na kartach biografii Pericles and the Conquest of History Perykles był „outsiderem” nie z racji charakteru, ale przede wszystkim rodzinnych doświadczeń.
Wygnanie ojca i powiązania potężnej rodziny matki, od dawna posądzanej o tyrańskie ambicje, sprawiły, że Perykles zawsze trzeźwo, z obawami, ale też pewnym cynizmem spoglądał na mechanizmy rządzące odruchami ludu.
Dlatego chyba już jako nastolatek postawił nie na typową karierę polityczną, lecz bezpieczniejszą – wojskową. Został też mecenasem sztuki i bardzo dbał o swój wizerunek: unikał wystawnych zabaw, robił wiele by przypodobać się ludowi, stawiał nawet na wyraźny populizm. Kreował taką wersję siebie, jaka najbardziej mogła spodobać się obywatelom Aten. W efekcie dzisiaj niezwykle trudno stwierdzić jakim faktycznie był dzieckiem, młodzieńcem i wreszcie dorosłym człowiekiem.
Bibliografia
- Couch H.N., The Last Words of Pericles, “The Classical Journal”, t. 31 (1936).
- Samons L.J., Pericles and the Conquest of History. A Political Biography, Cambridge University Press 2016.
- Pericles [w:] Ancient Greece and Rome. An Ancyclopedia for Students, red. C. Moulton, t. 1, Charles Scribner’s Sons 1998.
Młodość bohatera, który zmienił dzieje starożytnej Grecji
Inspiracją dla powyższego artykułu była nowa powieść Conna Igguldena pt. Lew. Jej tematem jest właśnie młodość przyszłego przywódcy Aten Peryklesa. Dowiedz się więcej na Empik.com.
