W opowieściach o początkach kultury chińskiej fakty mieszają się z legendami. Tych drugich jest zresztą o wiele więcej niż pierwszych. Oto jak w mitach Państwa Środka przedstawia się założycieli cesarstwa i półboskich bohaterów, przy których nawet Herakles wypadłby wyjątkowo marnie.
Według tradycyjnej wizji historii Chin, którą przyjmowano od epoki Han Zachodniej (206 p.n.e. – 25 n.e.), początki ich cywilizacji sięgają epok Trzech Jaśniejących (San Huang) i Pięciu Cesarzy (Wu Di). Przy ich wyliczaniu funkcjonowało jednak wiele list imiennych.
Reklama
Trzech Jaśniejących. Władcy Nieba, Ziemi i Człowieka
Według jednej z nich do Trzech Jaśniejących należeli władcy Nieba, Ziemi i Człowieka (Tian Huang, Di Huang, Ren Huang). Według innej, pierwszym był Dobywający Ognia (poprzez tarcie) – Sui Ren; drugim – Łowiący w Sieci Zwierzęta Ofiarne – Fu Xi, który nauczył ludzi polowania, łowienia ryb oraz muzyki.
Ważną rolę odgrywała również jego żona, Kobieta-Ślimak – Nü Wa, prawdopodobnie prastara bogini płodności.
Razem mieli oni wprowadzić rytuał małżeństwa, kładąc kres chaotycznemu, zwierzęcemu rozmnażaniu się ludzi. Ostatnim był Boski Oracz – Shen Nong, który nauczył ludzi rolnictwa, ziołolecznictwa i wprowadził targi służące wymianie produktów.
Bywał on utożsamiany z Cesarzem Ognistym – Yan Di, władcą Południa. (Należy pamiętać, że początkowo na terenie przeznaczanym do uprawy wypalano las i zarośla, stąd związek rolnictwa z ogniem).
Według jeszcze innej listy, Trzema Jaśniejącymi mieli być Fu Xi, Nü Wa i Shen Nong.
Reklama
Pięciu Cesarzy. Mityczni twórcy podstaw cywilizacji
Znanych jest też kilka list Pięciu Cesarzy. Według najpopularniejszej, jako pierwszego, wymienia się Cesarza Żółtego – Huang Di, którego panowanie Chińczycy wyliczyli na lata 2697–2596 p.n.e., a zatem miał panować przez prawie sto lat, co u władców legendarnych nie było czymś wyjątkowym.
Według jednej z legend miał on wraz ze swymi współpracownikami wzlecieć na smoku do nieba, chociaż jego grobowiec i mauzoleum znajdują się w powiecie Huangling, w prowincji Shaanxi (Szensi), gdzie też istnieje główne centrum jego kultu.
Zgodnie z tradycją miał on wprowadzić rudymenty cywilizacji chińskiej, w tym także system administracyjny, pismo, kalendarz, odlewanie brązów, wyrób broni i sztukę wojenną, bęben (odgrywający szczególną rolę podczas wojen), opracować podstawowe koncepcje medyczne itp., zaś jego żonę uznawano za patronkę jedwabnictwa.
Najpoważniejsze wojny toczył on z ludami Południa, ale rzekomo podbił cztery strony świata, czyniąc ich władców wasalami i tworząc w ten sposób system Państwa Środka panującego nad całym światem. Jest on także czczony jako praprzodek Chińczyków.
Reklama
Legendarni herosi na chińskim tronie
Po nim mieli panować: Zhuang Xu, Ku, o których prawie nic nie wiadomo, jak też cesarz Yao (2357–2255). Ostatni z wymienionych miał udoskonalić kalendarz i uporządkować system karny. Jego następcą został Shun (2255–2205 p.n.e.), przedstawiany jako syn idealny.
Obydwu konfucjaniści traktowali właśnie jako władców idealnych. Byli oni wybierani na zjazdach starszyzny lub przekazywali tron swoim następcom, jako „najgodniejszym”.
W epoce cesarstwa wszyscy legendarni władcy mieli swoje miejsca kultu związane z ich legendarnymi życiorysami. Obecnie stały się one atrakcjami turystycznymi.
Epoka Trzech Dynastii
Po tych władcach mitologicznych i legendarnych nastąpiła epoka Trzech Dynastii. Yu Wielki – Da Yu (2205–2197 p.n.e.), który rzekomo uporządkował koryta rzek, zapobiegając w ten sposób powodziom tak bardzo trapiącym ludzi, miał się stać założycielem pierwszej dynastii – Xia, gdyż po nim tron objął jego syn.
Reklama
Historycy preferują jednak nieco późniejsze datowania tej dynastii, np. na lata 2070?–1600? p.n.e. Wciąż jednak jest ona uznawana za legendarną, bowiem nie ma żadnych potwierdzeń archeologicznych związanych z jej istnieniem.
Dopiero po niej nastąpiła w pełni udokumentowana dynastia Shang (1570?–1046? p.n.e.).
Źródło
Tekst stanowi fragment książki Krzysztofa Gawlikowskiego pt. Chińskie metamorfozy. Cywilizacja konfucjańska a cywilizacja zachodnia (Zona Zero 2022).
Tytuł, lead oraz śródtytuły pochodzą od redakcji. Tekst został poddany podstawowej obróbce korektorskiej i skrócony bez oznaczeń.
