Ilustracje z XVIII-wiecznego islandzkiego rękopisu z tekstem Eddy prozaicznej

Najważniejszy autor skandynawskich sag. Po tym, co go spotkało sam stał się bohaterem opowieści skaldów

Strona główna » Średniowiecze » Najważniejszy autor skandynawskich sag. Po tym, co go spotkało sam stał się bohaterem opowieści skaldów

Sławne sagi, dzięki którym dzisiaj z tak wieloma barwnymi szczegółami możemy śledzić mity i legendy dawnych Skandynawów, są kojarzone z wikingami, ale wcale nie powstały w ich czasach. Były spisywane kilka wieków później – dopiero we względnie późnym średniowieczu, konkretnie na Islandii. Do grona ich najważniejszych autorów zalicza się Snorriego Sturlusona. Człowieka, którego własne życie, a zwłaszcza śmierć, zasługiwały na odrębną sagę.

Snorri Sturluson był z całą pewnością autorem Eddy prozaicznej, stanowiącej swoisty instruktaż dla skaldów, skandynawskich poetów sławiących królów i powtarzających mity. Wielu badaczy uważa go poza tym za twórcę Heimskringli – a więc najsławniejszej z nordyckich sag królewskich, przedstawiającej losy szesnastu władców Norwegii.


Reklama


Niezwykłe połączenie

Snorri był człowiekiem niezwykłym nie tylko z racji talentu, ale też dlatego, że łączył z pozoru zupełnie rozbieżne profesje. Śpiewał pieśni, układał poematy… jednocześnie zaś rządził i angażował się w krwawe polityczne intrygi. Zupełnie jak ludzie, których sławił w swoich wersach.

Tore Skeie, autor książki Era wilka. Wikingowie, Anglosasi i imperium Morza Północnego wyjaśnia:

Snorri praktykował szczególną, liczącą wówczas już kilka setek lat islandzką tradycję narracyjną, która zbierała, kultywowała i przekazywała dalej wiedzę o nordyckiej prahistorii.

Snorri Sturluson. Wyobrażenie XIX-wieczne
Snorri Sturluson. Wyobrażenie XIX-wieczne

Był skaldem, dziedzicem islandzkich poetów nadwornych w służbie dawnych wikińskich królów, ludzi znajdujących się blisko władzy i opisujących ją za pomocą poezji. Snorri znał na pamięć setki starych utworów skaldycznych i potrafił opowiadać długie, skomplikowane historie o wydarzeniach z dawnych czasów, oczarowując nimi słuchaczy.

Jego wyjątkowy talent do snucia opowieści wiązał się z tym, że Snorri reprezentował sobą rzadkie połączenie popularnego polityka i utalentowanego pisarza. Wiedział, jak działają możni, bo sam był jednym z nich.


Reklama


Równolegle z pisaniem swoich dzieł przez dziesięciolecia dążył zdecydowanie i inteligentnie, według wszelkich zasad sztuki, do wpływów i bogactwa. Stał się najpotężniejszym przywódcą na Islandii, swego rodzaju niekoronowanym królem rodzinnej wyspy. Dzięki doświadczeniu umiał jak nikt inny uchwycić człowieczeństwo w polityce i politykę w człowieku.

Historie wielkości i upadku

Utwory Snorriego nie były owocem niewinnego hobby, rozrywki uprawianej przez polityka w wolnych chwilach. Stanowiły raczej, jak podkreśla autor Ery wilka, „podręczniki do nauki ponadczasowej władzy”. Snorriego fascynowało sprawowanie rządów od strony czysto praktycznej: „co działa, a co nie; wielkie zwycięstwa i wielkie błędy”. A już szczególnie skupiał się na historii „wielkości i upadku”.

Tekst stanowi fragment książki Tore Skeie pt. Era wilka. Wikingowie, Anglosasi i imperium Morza Północnego (Rebis 2025).

Ze swej działalności literackiej islandzki wódz czerpał ciągłe inspiracje. Wreszcie jednak sam doświadczył najbardziej spektakularnego, iście poetyckiego końca.

„Nie zabijaj ostrzem!”

Jesienią 1241 roku zapiekły, i niedawno poniżony, konkurent Snorriego, Gissur Þorvaldsson, na czele 70 ludzi zorganizował zuchwały rajd na jego siedzibę.

Nie zamierzał wydawać wodzowi (i skaldowi w jednym) bitwy. Jego celem był potajemny, skrytobójczy atak. Snorri, zaalarmowany hałasami dobiegającymi z podwórza, zdołał w ostatniej chwili się przebudzić i opuścić sypialnię.


Reklama


Pomimo zaawansowanego wieku – był już po sześćdziesiątce, nie folgował też sobie nigdy w jedzeniu i piciu – uciekł z budynku, do pobliskiej piwnicy przy murze. Jego krajówka nie okazała się jednak bezpieczna. Finał historii tak przedstawia Tore Skeie na kartach Ery wilka:

Nie wiemy, jak ksiądz ujawnił kryjówkę, ale to zrobił. Może rzucił okiem w stronę zejścia do piwnicy. Może poddał się lękowi przed śmiercią i wskazał ją napastnikom. W każdym razie znaleźli ją i pięciu mężczyzn zeszło w ciemność.

Ilustracje z XVIII-wiecznego islandzkiego rękopisu z tekstem Eddy prozaicznej
Ilustracje z XVIII-wiecznego islandzkiego rękopisu z tekstem Eddy prozaicznej.

Gdy pierwszy z tej piątki podszedł do Snorriego z wyciągniętym mieczem, ten powiedział: „Nie zabijaj ostrzem!”. Było to piąte przykazanie, nie zabijaj, w formie używanej przez islandzkich księży w czasach Snorriego.

„Zabij go! ” – powiedział jeden z mężczyzn. „Nie zabijaj ostrzem!” – powtórzył Snorri. Mężczyzna stojący na przedzie uderzył mieczem. Podszedł do niego drugi i uderzył po raz kolejny. Mówiono potem, że to pierwszy cios zadał śmiertelną ranę, od której Snorri się wykrwawił.

Wieść o śmierci Snorriego szybko obiegła całą Islandię. Ci, którzy byli tamtej nocy w Reykholt, zarówno zabójcy, jak i służba Snorriego, opowiadali własne historie o tym, jak to się stało. Później – może po kilku latach – bratanek Snorriego napisał swoją sagę. Przekazał to, co wiedział o ostatniej nocy stryja, szczegółowo i trzeźwo, bez ocen i komentarzy.

Bibliografia

Artykuł powstał głównie na podstawie książki Tore Skeie pt. Era wilka. Wikingowie, Anglosasi i imperium Morza Północnego (Rebis 2025).

Norweski bestseller, który zmieni wasze spojrzenie na świat wikingów

Autor
Grzegorz Kantecki

Reklama

Wielka historia, czyli…

Niesamowite opowieści, unikalne ilustracje, niewiarygodne fakty. Codzienna dawka historii.

Dowiedz się więcej

Dołącz do nas

Kamil Janicki

Historyk, pisarz i publicysta, redaktor naczelny WielkiejHISTORII. Autor książek takich, jak Pańszczyzna. Prawdziwa historia polskiego niewolnictwa, Wawel. Biografia, Warcholstwo czy Cywilizacja Słowian. Jego najnowsza książka to Życie w chłopskiej chacie (2024). Strona autora: KamilJanicki.pl.

Rafał Kuzak

Historyk, specjalista od dziejów przedwojennej Polski. Współzałożyciel portalu WielkaHISTORIA.pl. Autor kilkuset artykułów popularnonaukowych. Współautor książek Przedwojenna Polska w liczbach, Okupowana Polska w liczbach oraz Wielka Księga Armii Krajowej.

Wielkie historie w twojej skrzynce

Zapisz się, by dostawać najciekawsze informacje z przeszłości. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.