Ojciec Mikołaja Kopernika. Czym zajmowała się rodzina wybitnego astronoma?

Strona główna » Nowożytność » Ojciec Mikołaja Kopernika. Czym zajmowała się rodzina wybitnego astronoma?

Mikołaj Kopernik senior, ojciec astronoma, pojawia się na łamach historii 11 maja 1447 roku. W archiwach gdańskiej rady miejskiej został ślad po transakcji, w której kupiec opisany jako „Niclos Koppernik von Crocaw” sprzedał 38 kwintali miedzi za 86 marek i 16 szkotów niejakiemu Berndowi Pynningowi. O tym, co wiemy na temat przodków twórcy teorii heliocentrycznej pisze Wojciech Orliński w książce Kopernik. Rewolucje.

Po Koperniku seniorze nie zostało wiele źródeł – tylko ślady po transakcjach handlowych i czynnościach prawnych dokonywanych w Gdańsku, Krakowie i Toruniu. Wiadomo więc o nim tyle, ile się da z tych transakcji wywnioskować. Można szacować jego stan majątkowy. Wygląda na to, że w 1447 roku był kupcem raczej pomniejszym.


Reklama


Płatnerz Niczko

Kimkolwiek był Niclos Koppernik, możemy powiedzieć, że był prawdopodobnie pierwszym kupcem w rodzinie, która wcześniej stała jeszcze niżej w hierarchii średniowiecznego mieszczaństwa. Zapewne parała się pospolitym rzemiosłem.

Osoby o nazwisku Kopernik pojawiają się w źródłach dużo wcześniej, w tym pewien Mikołaj (Niczko), który w 1375 roku pracował jako płatnerz (rzemieślnik produkujący i naprawiający broń rycerską). 20 lat później kolejny Mikołaj jest kamieniarzem.

Podobizna Kopernika z książki Philosophes et Savants de differents Pays (domena publiczna).
Podobizna Kopernika z książki Philosophes et Savants de differents Pays (domena publiczna).

Kamieniarza Mikołaja tradycyjnie uważa się za prapradziadka astronoma i domniemuje się także, że był synem Mikołaja płatnerza, acz nie ma na to twardych dowodów. Historycy piszący na ten temat używają więc sformułowań, takich jak „niewątpliwie” albo „zapewne”, przed którymi i ja też się nie uchronię.

W następnym pokoleniu pojawia się w Krakowie Jan Kopernik, który reprezentował w tym mieście interesy wrocławskiego kupca Jana Banka jako jego tzw. familiaris i wżenił się w bogatą rodzinę Bastgertów. Być może właśnie ten Jan był wnukiem Mikołaja płatnerza, synem Mikołaja kamieniarza, ojcem Mikołaja kupca i dziadkiem Mikołaja astronoma.

Wielkie historie co kilka dni w twojej skrzynce! Wpisz swój adres e-mail, by otrzymywać newsletter. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.

Ta myśl jest niewątpliwie kusząca, ale przypominam: brak na to stuprocentowych dowodów.

Nazwisko od nazwy wsi?

Łączenie Mikołaja Kopernika starszego z krakowskimi lub śląskimi Kopernikami prowadzi nas do pewnego krępującego pytania. Czy to nie dziwne, że człowiek mający w nazwisku „Kop(p)er” zajmuje się handlem miedzią?


Reklama


To przecież tak, jakby ktoś nazwiskiem Zuckerberg specjalizował się w handlu cukrem. Może więc Kopernik nie był nazwiskiem rodowym, tylko przydomkiem związanym z wykonywanym zawodem? I zbieżność z tamtymi kamieniarzami, płatnerzami i familiarisami jest po prostu przypadkowa?

To, że tak wielu Koperników miało na imię „Mikołaj”, może zaś wynikać z bardzo prostego powodu. W śląskiej wsi Koperniki, założonej w 1272 roku, kościół parafialny wzniesiono pod wezwaniem Świętego Mikołaja, tradycyjnie nadawano więc chrzczonym w nim dzieciom to właśnie imię.

Artykuł stanowi fragment książki Wojciecha Orlińskiego pt. Kopernik. Rewolucje (Wydawnictwo Agora 2022).
Artykuł stanowi fragment książki Wojciecha Orlińskiego pt. Kopernik. Rewolucje (Wydawnictwo Agora 2022).

Tradycyjnie zakłada się też, że płatnerz Niczko przyjechał z tej wsi do Krakowa i założył rodzinę, w której kontynuowano tradycję nazywania jednego z synów Mikołajem. Układałaby się z tego ładna opowieść o awansie społecznym, a wszyscy takie lubimy.

Kolejnym Kopernikom wiedzie się w niej coraz lepiej, a w piątym pokoleniu jeden z nich odniesie prawdziwy sukces – zwiedzi kawał świata, zdobędzie międzynarodową sławę i umrze bezpotomnie, jak to w takich opowieściach bywa.


Reklama


Wnuk kupca z Nysy?

Nie ma pewności, czy tak było. Sprawę utrudnia nam fakt, że w średniowieczu nazwisko występowało w tylu wersjach, ilu skrybów je zapisywało w dokumentach. Wspomniani wyżej Kopernikowie byli więc tak naprawdę Koppirnigami, Coppernikami, Kopirnikami, Kappirnickami i tak dalej. Nasz astronom też w różnych dokumentach występuje pod różnymi wersjami imienia i nazwiska.

O ile łatwo nam się zgodzić na tożsamość Coppernika z Kappirnickiem, to co z wariantami jeszcze bardziej odmienionymi? Różni badacze łączą genealogię astronoma z występującymi w średniowiecznych dokumentach osobami o nazwisku Czeppernick albo Kopersmed.

Ojciec Mikołaja Kopernika był kupcem handlującym miedzią (domena publiczna).
Mikołaj Kopernik, kupiec toruński i ojciec astronoma, na XIX-wiecznej rycinie wzorowanej na jego wizerunku z nagrobka w kościele św. Jana w Toruniu (domena publiczna).

Toruński historyk Krzysztof Mikulski przypuszcza na przykład, że dziadkiem astronoma był Andrzej Kopersmed, kupiec z Nysy. Krakowski Jan Kopernik byłby wtedy jego bratem (i stryjem Niclosa, który sprzedawał w Gdańsku miedź).

To ciekawa hipoteza, bo wyjaśniałaby kilka rzeczy naraz – skąd nazwisko (byłby to wtedy po prostu przydomek związany z wykonywanym zawodem, bez związku ze wsią Koperniki), dlatego brat astronoma miał na imię Andrzej (po dziadku!) oraz skąd w ogóle wziął się Mikołaj Kopernik senior jako kupiec z branży metalurgicznej. Jak wiele innych hipotez związanych z Kopernikami, pozostaje niemożliwa do udowodnienia lub obalenia.

Źródło

Artykuł stanowi fragment książki Wojciecha Orlińskiego pt. Kopernik. Rewolucje. Ukazała się ona w 2022 roku nakładem Wydawnictwa Agora.

Rewolucyjna biografia genialnego uczonego

Autor
Wojciech Orliński

Reklama

Wielka historia, czyli…

Niesamowite opowieści, unikalne ilustracje, niewiarygodne fakty. Codzienna dawka historii.

Dowiedz się więcej

Dołącz do nas

Kamil Janicki

Historyk, pisarz i publicysta, redaktor naczelny WielkiejHISTORII. Autor książek takich, jak Pańszczyzna. Prawdziwa historia polskiego niewolnictwa, Wawel. Biografia, Warcholstwo czy Cywilizacja Słowian. Jego najnowsza książka toŚredniowiecze w liczbach (2024).

Rafał Kuzak

Historyk, specjalista od dziejów przedwojennej Polski. Współzałożyciel portalu WielkaHISTORIA.pl. Autor kilkuset artykułów popularnonaukowych. Współautor książek Przedwojenna Polska w liczbach, Okupowana Polska w liczbach oraz Wielka Księga Armii Krajowej.

Wielkie historie w twojej skrzynce

Zapisz się, by dostawać najciekawsze informacje z przeszłości. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.