Taniec wokół Polaków. Angielska grafika z 1794 roku.

Pierwsze plany cofnięcia rozbiorów. Już po kilku latach mocarstwa rozważały odbudowę Polski

Strona główna » XIX wiek » Pierwsze plany cofnięcia rozbiorów. Już po kilku latach mocarstwa rozważały odbudowę Polski

Bezpośrednio po likwidacji państwa polskiego decyzja wcale nie wydawała się finalna i nieodwracalna. W sferach dworskich Rosji i Prus szybko pojawiły się projekty scalania Rzeczpospolitej i przywrócenia jej odrębnej państwowości. Dlaczego żaden nie doczekał się realizacji?

Sprawa polska w epoce wojen napoleońskich stanowiła jedną z kluczowych kart w politycznych i militarnych rozgrywkach stron konfliktu.


Reklama


Po raz pierwszy wątek scalenia ziem polskich podejmowała w latach 1803–1805 carska Rosja, a konkretnie jej minister spraw zagranicznych ks. Adam Czartoryski.

W grę jednak wchodziły wtedy tylko żywotne interesy cara Aleksandra I i jego ówczesne spory dyplomatyczne z Austrią i Prusami.

Mapa rozbiorów Polski sporządzona na początku lat 90. XVIII wieku.

Trzy memoriały polskie

Istniały trzy memoriały „polskie”. W pierwszym była mowa o polskiej koronie dla carskiego brata, wielkiego księcia Konstantego.

W drugim – królem Polski miał zostać sam car, a granicami państwa polskiego miały być te sprzed pierwszego rozbioru (1772).


Reklama


Oczywiście na memoriałach się skończyło. Car Aleksander I kontynuował rozbiorową politykę carycy Katarzyny II, nie wspominając o politycznych korzyściach porozumienia z Berlinem i Wiedniem.

Trzeci plan, zwany puławskim, sformułowano u progu trzeciej koalicji antynapoleońskiej w 1805 roku2. I tym razem wszelkie rozważania dotyczące rzekomego ogłoszenia Królestwa Polskiego przez cara były jedynie formą politycznego szantażu na rząd w Berlinie, aby zmusić Hohenzollernów do dołączenia do koalicji przeciwko Francji.

Tekst stanowi fragment książki Szymona Jagodzińskiego pt. Pomorze 1807 (Bellona 2022).

Byle utrzymać koalicję

Ogólnie rzecz biorąc, wydawało się, że Rosja miała nieograniczone pole politycznego manewru w sprawie polskiej, zwłaszcza przy imponującym potencjale militarnym cesarstwa Romanowów. Państwo carów zaanektowało ponad 60 proc. terytorium dawnej Rzeczypospolitej i niemal połowę jej populacji.

Rzeczywistość była jednak odmienna. Każda próba zmiany istniejącego stanu rzeczy mogła doprowadzić do osłabienia, a nawet rozpadu koalicji z Prusami i Austrią.


Reklama


Carat nie mógł dopuścić do takiej sytuacji, zwłaszcza w okresie wyczerpujących zmagań z napoleońską hegemonią w Europie.

Rzeczy ważne i ważniejsze

Jeszcze przed wojną z Francją na dworze króla Prus pojawiła się koncepcja pozyskania żywiołu polskiego, a nawet sformowania polskiego korpusu ochotniczego.

Taniec wokół Polaków. Angielska grafika z 1794 roku.
Taniec wokół Polaków. Angielska grafika z 1794 roku.

Miesiąc przed jej wybuchem pruski władca odebrał memoriał napisany przez spowinowaconego z rodziną panującą ks. Antoniego Radziwiłła. Sprowadzał się on do jednej kluczowej rzeczy – Fryderyk Wilhelm III powinien się ogłosić królem Polski.

W podobnym tonie brzmiał inny dokument, sporządzony przez kolejnego polskiego poddanego Berlina, hr. Feliksa Łubieńskiego. Niestety, po katastrofach pod Jeną i Auerstädt [w październiku 1806 roku], „Fryderyk Wilhelm III myślał przede wszystkim o ratowaniu własnej korony, nie zaś o sięganiu po kolejną”.

Źródło

Powyższy tekst stanowi fragment książki Szymona Jagodzińskiego pt. Pomorze 1807. Ukazała się ona nakładem wydawnictwa Bellona w 2021 roku.

Tytuł, lead oraz śródtytuły pochodzą od redakcji. Tekst został poddany podstawowej obróbce korektorskiej.

Autor
Szymon Jagodziński

Reklama

Wielka historia, czyli…

Niesamowite opowieści, unikalne ilustracje, niewiarygodne fakty. Codzienna dawka historii.

Dowiedz się więcej

Dołącz do nas

Rafał Kuzak

Historyk, specjalista od dziejów przedwojennej Polski. Współzałożyciel portalu WielkaHISTORIA.pl. Autor kilkuset artykułów popularnonaukowych. Współautor książek Przedwojenna Polska w liczbach, Okupowana Polska w liczbach oraz Wielka Księga Armii Krajowej.

Wielkie historie w twojej skrzynce

Zapisz się, by dostawać najciekawsze informacje z przeszłości. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.

Drodzy Czytelnicy! Nasza strona (jak niemal wszystkie inne) wykorzystuje pliki cookies i podobne technologie, między innymi po to, by dostosowywać treści reklamowe do zainteresowań i preferencji użytkowników. Aby to robić, potrzebujemy Waszej zgody.

Klikając przycisk "Przejdź do serwisu" lub zamykając to okno za pomocą przycisku "x" wyrażasz zgodę na przetwarzanie przez Ingens Media Sp. z o.o. oraz naszych zaufanych partnerów, twoich danych osobowych zapisanych w plikach cookies i innych podobnych technologiach w celu marketingowym, obejmującym w szczególności wyświetlanie spersonalizowanych reklam.

Zgoda nie jest obowiązkowa. Możesz też w dowolnym momencie ją cofnąć. Szczegóły dotyczące naszej polityki prywatności, zakresu zgód, a także wycofania i niewyrażenia zgody znajdziesz w naszej polityce prywatności. Tam też znajdziesz informacje na temat zasad przetwarzania danych oraz twoich uprawnień z tym związanych.

Poprzez korzystanie z serwisu bez zmieniania ustawień prywatności w twojej przeglądarce internetowej wyrażasz zgodę na przechowywanie w Twoim urządzeniu końcowym plików cookies i innych podobnych technologii służących do dopasowywania.