Piramidy w Gizie, ze sławną piramidą Cheopsa na czele, budziły zawsze tak wielką fascynację, że nie sposób stwierdzić kto jako pierwszy podjął się ich badania. Trudno nawet orzec kto był z całą pewnością najwcześniejszym Europejczykiem, który zajął się tym przedsięwzięciem. Nie ulega jednak wątpliwości, że początkiem prawdziwie naukowego i sceptycznego zainteresowania piramidami była dopiero wizyta w Egipcie Johna Greavesa.
W pierwszej połowie XVII stulecia w Europie nie brakowało literatury poświęconej egipskim piramidom. Jak jednak słusznie podkreśla Zur Shalev, historyk z uniwersytetu w Hajfie, wszystko to były zbiory niestworzonych legend, przekoloryzowane wspomnienia podróżników i na poły mistyczne lub filozoficzne traktaty, ukazujące piramidy w Gizie w sposób oderwany od namacalnych faktów.
Reklama
Obsesje Johna Greavesa
Znaczną część tych publikacji skrupulatnie przewertował John Greaves (ur. 1602, zm. 1652) – angielski matematyk, astronom, orientalista, profesor Uniwersytetu Greshama i Uniwersytetu Oksfordzkiego.
Był to poliglota, władający łaciną, greką, hebrajskim, arabski i perskim. A poza tym też prawdziwy obsesjonat przeróżnych zagadnień, gotowy do zaskakujących poświęceń. Podczas wizyty na Bliskim Wschodzie uszkodził sobie chociażby wzrok, wypatrując plam na słońcu i mierząc ich rozmiary.
Pierwsze takie badanie piramid w Gizie
Skonfrontowany z całą masą tajemnic i zagadek, jakie wiązały się z egipskimi piramidami, John Greaves doszedł od przekonania, że wszystkie dotychczasowego dzieła i komentarze są niewystarczające. Postanowił więc osobiście wyprawić się do Egiptu, by ocenić formę monumentalnych konstrukcji z epoki starożytnej oraz dokonać ich precyzyjnych pomiarów.
Owocem jego wyprawy był traktat Pyramidographia wydany w roku 1646. Wiele zawartych w nim komentarzy i wniosków do dzisiaj jest akceptowanych przez specjalistów. Ogromny postęp nauki, jaki dokonał się przez ostatnie cztery stulecia, nie zdołał ich obalić.
Reklama
Poza tym Greaves, dzięki swej spostrzegawczości i zrozumieniu znaczenia detali, naświetlił szczegóły, które dzisiaj byłyby już niemożliwe do zaobserwowania lub odtworzenia.
Co ustalił John Greaves na temat piramidy Cheopsa?
Jak wyjaśnia egiptolog Mark Lehner na kartach książki The Complete Pyramids, angielski matematyk:
(…) Odrzucił wszystkie opowieści, jakoby piramidy w Gizie zostały wzniesione przez postacie biblijne lub legendarnych królów. W oparciu o źródła klasyczne skonkludował, że trzy największe monumentalne konstrukcje zostały wzniesione odpowiednio przez Cheopsa (Chufu), Chefrena i Mykerinosa jako grobowce, mające zabezpieczać ich doczesne szczątki, zgodnie z egipską wiarą, iż taka praktyka zapewni przetrwanie duszy w świecie pozagrobowym.
Identyfikacja poszczególnych piramid utrzymała się do dzisiaj. Także wizja ich funkcji i stojących za nią uzasadnień, choć skonkretyzowana, jest ogółem wciąż uznawana niemal za pewnik.
Cenne pomiary, jeszcze cenniejsze spostrzeżenia
Greaves, jako w pierwszej kolejności adept geometrii, dokonał też pomiarów piramidy Cheopsa dokładniejszych od jakichkolwiek, które przeprowadzono wcześniej. Pomylił się tylko nieznacznie.
Orzekł, że największa egipska piramida miała 152 metry wysokości. Faktyczna, obecna wysokość to 146,5 metra. Badacz z Oksfordu podał też wysokość boków piramidy (211 metrów), jej nachylenie w stopniach, łączną powierzchnię u podstawy, liczbę stopni prowadzących na szczyt (207 lub 208). Dostał się poza tym do wnętrza i opisał jego stan, dzięki czemu wiadomo, że już 400 lat temu piramida była niemal pusta.
Reklama
Greaves dostrzegł nawet ślady bazaltowej posadzki na wschód od konstrukcji – dzisiaj wiadomo, że to pozostałość po świątyni u podnóża piramidy.
Co jednak najważniejsze Anglik opisał, znacznie lepszy niż dzisiaj, stan zewnętrzne powłoki mniejszej piramidy Chefrena. Dzięki niemu wiadomo, że pierwotnie cała ta piramida, a także piramida Cheopsa, była pokryta z zewnątrz ozdobnym kamieniem, licówką, teraz widocznym tylko u samego szczytu.
Bibliografia
- Lehner M., The Complete Pyramids, Thames&Hudson 2008.
- Shalev Z., Measurer of All Things: John Greaves (1602-1652), the Great Pyramid, and Early Modern Metrology, „Journal of the History of Ideas”, t. 63 (2002).
