Opowieść zimowa to jedno z ostatnich dzieł, jakie wyszły spod ręki sławnego angielskiego dramaturga Williama Szekspira. Fatalne wydarzenia w nim przedstawione nie były czystą fikcją. Szekspir wzorował się na utworze innego autora z Wysp. A pośrednio też na faktach. Bo rzecz, o której opowiadał rozegrała się niemal ćwierć wieku wcześniej na Mazowszu.
Akcja Opowieści zimowej, ukończonej przez Szekspira około roku 1610, została osadzona na Sycylii. Splot namiętności i pomyłek wydaje się tak niezwykły i nieprawdopodobny, że trudno brać to wszystko za opowieść o prawdziwych zdarzeniach. A jednak niemal identyczna historia miała miejsce nad Wisłą około 1370 roku.
Reklama
Bohaterami historycznych zdarzeń byli książę Siemowit III oraz jego małżonka, księżna Anna. Rzecz rozegrała się w Rawie Mazowieckiej. I wiemy o niej, bo szczegóły zanotował, wkrótce po fakcie, kronikarz Janko z Czarnkowa.
Gorąca krew mazowieckiego księcia. Historia Siemowita III
Streszczenie dramatycznych epizodów z życia dworu przedstawił Sławomir Koper na kartach książki Zbrodnie z namiętności. Oto, co się wydarzyło:
Po śmierci swojej pierwszej małżonki władca zakochał się w pięknej księżniczce ze śląskich Ziębic i – mimo znacznej różnicy wieku – poślubił ją.
Starzejący się Piast okazał się zazdrosnym mężem, a jego młoda żona miała na mazowieckim dworze wielu wrogów. Doradcy księcia oskarżali ją o nielojalność, a Siemowit uwierzył w plotki. Księżna spodziewała się dziecka, ale nawet to nie zapobiegło tragedii.
Siemowit kazał uwięzić żonę na zamku w Rawie i udusić ją zaraz po wydaniu na świat potomka. Maleńkiego Henryka oddano na wychowanie rodzinie zamieszkującej w pobliżu, lecz wkrótce został on porwany przez pomorskich rycerzy wysłanych przez jego przyrodnią siostrę i następne kilka lat życia spędził nad Bałtykiem [u księcia Kaźka słupskiego].
Reklama
Wyrodny ojciec zobaczył swego syna dopiero po około 10 latach. Potomek był do niego tak podobny, że stary władca zrozumiał swój błąd. Zadbał o karierę Henryka, który dzięki jego poparciu został później biskupem płockim.
Nie był mu jednak pisany los duchownego, bo odezwała się w nim gorąca krew ojca. Zakochał się w księżniczce litewskiej Ryngalle i dla niej zrezygnował z godności biskupa. Jednak i wówczas nie zaznał szczęścia, gdyż wkrótce po ślubie zmarł otruty. Podobno na polecenie ukochanej żony…
Podobieństwa, które nie mogły być przypadkiem
Już w XIX wieku zauważono, że opisana historia jest nawet nie podobna, ale niemal identyczna z fabułą Opowieści zimowej Williama Szekspira. Dramaturg zmienił oczywiście imiona bohaterów, a jego odpowiednik Siemowita to Czech, nie zaś Polak. Poza tym porwanym dzieckiem była córka, a nie syn. Reszta już się jednak zgadza, niemal co do joty.
O tym, że podobieństw jest zbyt wiele, aby mogły stanowić owoc przypadku, półtora wieku temu pisali Kazimierz Stadnicki i Stanisław Koźmian.
Reklama
Skąd jednak Szekspir zaczerpnął wiedzę o polskim skandalu, jeśli utwór Janka z Czarnkowa nie miał za jego życia jeszcze żadnego drukowanego wydania, a tym bardziej nie był tłumaczony na angielski?
Jak William Szekspir poznał historię z polskiego dworu?
Paweł Jasienica był zdania, że angielski wieszcz mimo wszystko dotarł w jakiś sposób do polskiej kroniki. Sprawę da się jednak wytłumaczyć o wiele prościej.
Bezpośrednio Szekspir nie musiał się nawet wysilać, bo Opowieść zimowa to swoista adaptacja utworu innego Anglika, żyjącego w tym samym czasie – Roberta Greene’a.
Sam Greene mógł z kolei poznać fakty nie z jakiegokolwiek tekstu, ale… od angielskiej królowej, albo monarszego kuzyna. Pisała na ten temat Jadwiga Żylińska, autorka książki Piastówny i żony Piastów:
Pod koniec XIV wieku na dworze angielskim żyło dwoje ludzi świetnie poinformowanych o sprawach dziejących się na dworze Piastów, szczególnie mazowieckich. Ludźmi tymi były nie byle jakie persony, bo królowa Anna, żona Ryszarda II Plantageneta, i jego kuzyn Henryk Lancaster, późniejszy król Henryk IV. Królowa angielska była siostrzenicą Kaźka, na którego dworze wychowywało się wyrzucone przez ojca niemowlę.
Dramatyczne historie miłości, zemsty i kary
Bibliografia
- Koper S., Zbrodnie z namiętności, Wydawnictwo Fronda 2023.
- Sinko G., Lekkość, jasność, precyzja, ,,Teatr”, nr 8/1979.
- Żylińska J., Piastówny i żony Piastów, PIW 1975.
