Budowa piramidy Cheopsa (Chufu) była przedsięwzięciem na gigantyczną skalę. Do jej wzniesienia potrzebne były ogromne ilości kamienia oraz tysiące robotników, którzy pracowali w pocie czoła przez blisko 30 lat. Pisząc o Wielkiej Piramidzie zwykle zapomina się jednak o kluczowym surowcu niezbędnym w trakcie budowy. Jego pozyskiwanie miało zaś ogromny wpływ na środowisko starożytnego Egiptu.
W świetle najnowszych analiz, publikowanych przez doktorów Marka Lehnera i Hawassa Zahiego, Wielka Piramida w Gizie została wzniesiona z wykorzystaniem od 1 do 2,3 milionów kamiennych bloków.
Reklama
Pisząc o tym cudzie starożytnej architektury i inżynierii często zapomina się jednak, że wymagał on nie tylko obrobionych skał. Nieodzowny był jeszcze inny surowiec, który nad Nilem już przed tysiącleciami stanowił towar deficytowy. Chodzi o drewno.
Deficytowy materiał
Zgodnie z tym, co podają Lehner i Zahi w książce Giza and the Pyramids aż 96% kamienia potrzebnego do wzniesienia grobowca faraona pozyskano w kamieniołomach usytuowanych zaledwie kilkaset metrów od placu budowy.
Zupełnie inaczej wyglądała kwestia drewna. Już w czasach pierwszych faraonów zdobycie w Egipcie dobrej jakości budulca stanowiło olbrzymi problem i trzeba było się po niego wyprawiać do Libanu i Syrii. Drewno transportowano także Nilem z Nubii oraz innych obszarów położonych w górnym i środkowym biegu rzeki.
Do czego budowniczowie piramid potrzebowali drewna?
Podczas budowy piramidy Cheopsa konieczne były imponujące ilości tego materiału. Nie miał on jednak stanowić elementu samej konstrukcji.
Reklama
Zgodnie z tym, co pisze Craig B. Smith w książce How the Great Pyramid Was Built większość drewna dostarczonego statkami „wykorzystano na sanie”.
Jako że w tym czasie Egipcjanie nie znali jeszcze koła, właśnie drewnianych sań używano do transportu bloków skalnych z kamieniołomów na plac budowy. Smith szacuje, że:
(…) potrzebnych było 1200 sań w co najmniej czterech różnych rozmiarach. Niezbędne były także setki dźwigni lub drążków, 1000 rolek i różne drewno na rusztowania, podpory oraz do innych zastosowań. Same te elementy wymagały około 400 metrów sześciennych drewna.
Ogromne zmiany środowiska
A to dopiero początek. Drewno było konieczne również do wytapiania miedzi używanej podczas produkcji narzędzi czy wyprażania gipsu niezbędnego jako składnik zaprawy łączącej bloki skalne. Wyliczenia brytyjskiego egiptologa Johna Romera mówią, że tego ostatniego użyto aż pół miliona ton!
Najwięcej drewna szło jednak na opalenie pieców, w których pieczono codziennie tysiące bochenków chleba dla robotników wznoszących piramidy. Mało prawdopodobne, że drewno opałowe zwożono z odległych o setki kilometrów krain. Najpewniej pozyskiwano je lokalnie.
Reklama
Biorąc pod uwagę, że prace nad grobowcem Cheopsa zajęły blisko 30 lat, trudno nie zgodzić się z archeologiem i dziennikarzem Szymonem Zdziebłowskim.
Na kartach książki Wielka piramida trafnie zauważa, że „budowa piramidy z pewnością przyczyniła się do olbrzymiej zmiany środowiska”, wycięto bowiem olbrzymie ilości drzew. O tym aspekcie zwykle się jednak zupełnie zapomina, a przecież grobowiec Cheopsa był tylko jedną z dziesiątek piramid, jakie wybudowali starożytni Egipcjanie.
Bibliografia
- Guillemette Andreu, Egipt w czasach piramid, Świat Książki 2012.
- Mark Lehner, Hawass Zahi, Giza and the Pyramids, Thames&Hudson, 2017.
- Craig B. Smith, How the Great Pyramid Was Built, Smithsonian Books 2004.
- Szymon Zdziebłowski, Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności, Wydawnictwo Poznańskie 2023.
Ilustracja tytułowa: Piramidy w Gizie z lotu ptaka (Theklan/CC BY-SA 3.0).
