Między epoką starożytną a średniowieczną doszło do ogromnej zmiany w tym, jak toczono bitwy i prowadzono wojny. Utrzymanie stałej armii złożonej z tysięcznych rzesz piechoty wymagało wysoko zorganizowanej administracji, systemów zaopatrzenia...
Mit kamiennego średniowiecza. Mało kto uświadamia sobie skalę regresu, jaki nastąpił po upadku Rzymu
Średniowiecze, ze swoimi zamkami, murami i katedrami, jest dość powszechnie kojarzone jako epoka, w której podstawowym budulcem był kamień. To jednak wrażenie błędne. W rzeczywistości w średniowiecznej Europie nie da się wskazać żadnego okresu i...
„Jest rzeczą powszechnie akceptowaną, że ludzie średniowiecza nie mieli głowy do liczb” – stwierdził z frustracją belgijski mediewista Jan Frans Verbruggen, próbujący dociec, jak liczne były armie sprzed 500 albo 1000 lat i ilu zbrojnych brało...
W połowie XIV wieku ciężkozbrojni rycerze nie odgrywali już takiej roli w angielskiej armii, jak w poprzednich dekadach. Mimo wszystko nadal stanowili element, który mógł odwrócić losy bitwy. Oto jak prezentowało się ich uzbrojenie w późnym...
Nie istnieje jedna prosta, powszechnie akceptowana definicja tego, czym w średniowieczu było miasto. Historycy rozumieją termin bardzo różnie. Zresztą nie tylko oni. Jak podkreślał Jacques Le Goff, nawet średniowieczni władcy – chociażby królowie...
Dla tych, których życie toczyło się w średniowiecznym zamku lub dookoła niego, pory roku były oznaczone uroczystościami uświęconymi przez Kościół, lecz sięgającymi swoimi korzeniami czasów pogańskich. Cztery pory roku, nie do końca pokrywające się...
Średniowieczni Frankowie budzą w pierwszej kolejności skojarzenia z Karolem Wielkim, który na przełomie VIII i IX wieku doprowadził do odtworzenia instytucji zachodniego cesarstwa. Pozycja tej wspólnoty była jednak znacząca już od stuleci. Oto jak...
Pieczyngowie na stepy nadczarnomorskie dotarli w połowie IX wieku jako najemnicy wynajęci przez chanat chazarski – również koczowników. Przyczyna była prozaiczna. Chazarowie, mimo że byli lekkokonnymi nomadami, preferowali w walce broń białą...
W rozwiniętym średniowieczu, nie bez powodu nazywanym epoką katedr i zamków, kamień stał się w Europie Zachodniej towarem deficytowym. Bloki dobrze nadające się na budulec często trzeba było sprowadzać ogromnym kosztem z odległości nawet setek...
Miasta stanowiły nieodzowny fundament starożytnego Cesarstwa Rzymskiego. Właśnie w nich były lokowane ośrodki władzy, z których rządzono poszczególnymi prowincjami. Tam też swoje rezydencje mieli najbardziej wpływowi członkowie elity. Gdy imperium...
Wśród wikingów w teorii panowała równość wobec prawa. Za uszkodzenie ciała lub zabójstwo innego wolnego człowieka groziły surowe kary. W praktyce jednak często decydowało prawo silniejszego. Oto, jak we wczesnym średniowieczu egzekwowano...
Liczne publikacje poświęcone mitom i wierzeniom wczesnych Słowian tworzą wrażenie, że mieli oni niezwykle złożony i dobrze rozpoznany system religijny. W rzeczywistości jednak na temat rodzimej wiary zachowały się wyłącznie szczątkowe wiadomości...
Wbrew temu, co mogłoby się wydawać wyraz „zamek „przez większość średniowiecza wcale nie był używany, a tym bardziej nie miał oczywistego znaczenia. To samo tyczy się różnych zagranicznych odpowiedników terminu, jak schloss czy château. W...
Główną siłą angielskich armii w późnym średniowieczu byli łucznicy. Uzbrojeni w mierzące ponad 180 centymetrów oręże siali postrach na polach bitew Szkocji, a później Francji podczas wojny stuletniej. O tym, gdzie krył się sekret ich skuteczności...
W średniowieczu życie w miastach było zwykle znacznie krótsze niż na wsi. Im większy był dany ośrodek, tym gorzej przedstawiał się jego stan sanitarny. Kondycja miejskich populacji okazywała się tym nędzniejsza, że za murami zawsze pełno było brudu...
Dieta średniowiecznego angielskiego chłopa diametralnie odbiegała od tego, co obecnie pojawia się na stołach mieszkańców Wysp. Przed setkami lat ludność wsi dysponowała tylko tym, co sama wyhodowała i zebrała z pól oraz lasów. Z uwagi na biedę, w...
Panuje fałszywe wyobrażenie, zgodnie z którym zwyczajni ludzie żyjący w dawnych wiekach mieli na ogół doskonale zachowane zęby. Bądź co bądź nie pili oni napojów gazowanych, a i samego cukru w czystej postaci często w ogóle nie znali, zaś słodzenie...
Życie zwyczajnego człowieka w średniowieczu było najeżone niebezpieczeństwami i krótkie. Ale jednak nie tak bardzo krótkie jak zwykle się przyjmuje. Na często cytowane statystyki, sugerujące (tylko na pierwszy rzut oka!), że mało kto przekraczał 30...
Ludzie średniowiecza znali podział czasu na godziny, zwłaszcza zaś rzymski system 12 godzin dziennych i 12 nocnych. Przez wiele wieków do dokładnego upływu doby wagę przywiązywano jednak głównie wśród kleru, zwłaszcza zaś we wspólnotach klasztornych...
Za rządów dynastii macedońskiej (867–1056) doszło do ponownego odbudowania potęgi cesarstwa bizantyjskiego. Dynastia ta wydała kilku wybitnych cesarzy, wśród nich Konstantyna VII Porfirogenetę (905–956), który znany jest przede wszystkim jako uczony...
Tradycyjnie wyobrażano sobie, że na średniowiecznych polach bitew ścierały się ogromne armie, liczące nawet po kilkadziesiąt tysięcy zbrojnych. Obecnie w nauce wyraźnie dominuje już jednak inny pogląd. Z badań prowadzonych w ostatnich dekadach coraz...
Legenda zanotowana przez Galla Anonima mówiła, że polski władca Bolesław Chrobry wkroczył do Kijowa przez Złotą Bramę, o którą wyszczerbił swój miecz. Miejsce o takiej nazwie faktycznie istniało i cieszyło się wielką sławą. Tyle tylko, że Złotą...
Nie da się niestety oszacować ile zamków zostało zbudowanych na ziemiach polskich w całym średniowieczu. Łatwiej zapytać o to, ile z ich istnieje do dzisiaj, choćby w szczątkowej formie. Ostatnio policzono też do czego te średniowieczne konstrukcji...
W średniowiecznej Europie nie było ani granic, ani państw w takim rozumieniu co dzisiaj. Ówczesny system władzy funkcjonował w sposób bardzo odmienny i trudny do zinterpretowania. Wielu badaczy stara się zamykać go terminem „feudalizm”. Dzisiaj to...
W kulturze Słowian wschodnich nie występowała warstwa rycerstwa. Tamtejsze elity kształtowały się w specyficzny sposób, czego przejawem było powstanie warstwy tak zwanego bojarstwa. Kim jednak zasadniczo byli bojarzy w średniowieczu? I co odróżniało...
Na wzgórzu wawelskim, stale wydzieranym sobie z rąk przez kolejnych rywalizujących książąt, rozbicie dzielnicowe przyniosło epokę zastoju. Niewiele tam budowano i zmieniano. U podnóży skały XIII stulecie przyniosło jednak prawdziwą rewolucję. To...
Z polskiej perspektywy o historii wczesnej Rusi myślimy zwykle dopiero w kontekście wyprawy Bolesława Chrobrego, który zdobył Kijów i przegnał tamtejszego księcia Jarosława Mądrego. Łatwo zapomnieć, że przez wcześniejsze stulecie to Ruś stanowiła...
Cywilizacja wczesnych Słowian, ceniąca drewno, prostotę i lekkie konstrukcje, nie pozostawiła archeologom łatwych do badania śladów. Nigdy nie odnaleziono dobrze zachowanych ruin jakiegokolwiek słowiańskiego domu z bardzo wczesnego średniowiecza...
We wczesnym średniowieczu zdolność czytania i pisania była rzadka, zwykle zastrzeżona dla członków kleru i wysokiej arystokracji. U schyłku epoki pismo stało się już jednak o wiele bardziej praktyczne i użyteczne na co dzień. Używano go już szeroko...
W średniowieczu osoba, która zdołała przetrwać dzieciństwo, zwłaszcza zaś najniebezpieczniejszy okres niemowlęctwa, miała prawo oczekiwać, że dotrwa do pięćdziesiątych urodzin. Specjaliści zakładają, że co do zasady najdłużej żyli przedstawiciele...
