Wbrew temu, co mogłoby się wydawać wyraz „zamek „przez większość średniowiecza wcale nie był używany, a tym bardziej nie miał oczywistego znaczenia. To samo tyczy się różnych zagranicznych odpowiedników terminu, jak schloss czy château. W...
Główną siłą angielskich armii w późnym średniowieczu byli łucznicy. Uzbrojeni w mierzące ponad 180 centymetrów oręże siali postrach na polach bitew Szkocji, a później Francji podczas wojny stuletniej. O tym, gdzie krył się sekret ich skuteczności...
W średniowieczu życie w miastach było zwykle znacznie krótsze niż na wsi. Im większy był dany ośrodek, tym gorzej przedstawiał się jego stan sanitarny. Kondycja miejskich populacji okazywała się tym nędzniejsza, że za murami zawsze pełno było brudu...
Dieta średniowiecznego angielskiego chłopa diametralnie odbiegała od tego, co obecnie pojawia się na stołach mieszkańców Wysp. Przed setkami lat ludność wsi dysponowała tylko tym, co sama wyhodowała i zebrała z pól oraz lasów. Z uwagi na biedę, w...
Panuje fałszywe wyobrażenie, zgodnie z którym zwyczajni ludzie żyjący w dawnych wiekach mieli na ogół doskonale zachowane zęby. Bądź co bądź nie pili oni napojów gazowanych, a i samego cukru w czystej postaci często w ogóle nie znali, zaś słodzenie...
Życie zwyczajnego człowieka w średniowieczu było najeżone niebezpieczeństwami i krótkie. Ale jednak nie tak bardzo krótkie jak zwykle się przyjmuje. Na często cytowane statystyki, sugerujące (tylko na pierwszy rzut oka!), że mało kto przekraczał 30...
Ludzie średniowiecza znali podział czasu na godziny, zwłaszcza zaś rzymski system 12 godzin dziennych i 12 nocnych. Przez wiele wieków do dokładnego upływu doby wagę przywiązywano jednak głównie wśród kleru, zwłaszcza zaś we wspólnotach klasztornych...
Za rządów dynastii macedońskiej (867–1056) doszło do ponownego odbudowania potęgi cesarstwa bizantyjskiego. Dynastia ta wydała kilku wybitnych cesarzy, wśród nich Konstantyna VII Porfirogenetę (905–956), który znany jest przede wszystkim jako uczony...
Tradycyjnie wyobrażano sobie, że na średniowiecznych polach bitew ścierały się ogromne armie, liczące nawet po kilkadziesiąt tysięcy zbrojnych. Obecnie w nauce wyraźnie dominuje już jednak inny pogląd. Z badań prowadzonych w ostatnich dekadach coraz...
Legenda zanotowana przez Galla Anonima mówiła, że polski władca Bolesław Chrobry wkroczył do Kijowa przez Złotą Bramę, o którą wyszczerbił swój miecz. Miejsce o takiej nazwie faktycznie istniało i cieszyło się wielką sławą. Tyle tylko, że Złotą...
Nie da się niestety oszacować ile zamków zostało zbudowanych na ziemiach polskich w całym średniowieczu. Łatwiej zapytać o to, ile z ich istnieje do dzisiaj, choćby w szczątkowej formie. Ostatnio policzono też do czego te średniowieczne konstrukcji...
W średniowiecznej Europie nie było ani granic, ani państw w takim rozumieniu co dzisiaj. Ówczesny system władzy funkcjonował w sposób bardzo odmienny i trudny do zinterpretowania. Wielu badaczy stara się zamykać go terminem „feudalizm”. Dzisiaj to...
W kulturze Słowian wschodnich nie występowała warstwa rycerstwa. Tamtejsze elity kształtowały się w specyficzny sposób, czego przejawem było powstanie warstwy tak zwanego bojarstwa. Kim jednak zasadniczo byli bojarzy w średniowieczu? I co odróżniało...
Na wzgórzu wawelskim, stale wydzieranym sobie z rąk przez kolejnych rywalizujących książąt, rozbicie dzielnicowe przyniosło epokę zastoju. Niewiele tam budowano i zmieniano. U podnóży skały XIII stulecie przyniosło jednak prawdziwą rewolucję. To...
Z polskiej perspektywy o historii wczesnej Rusi myślimy zwykle dopiero w kontekście wyprawy Bolesława Chrobrego, który zdobył Kijów i przegnał tamtejszego księcia Jarosława Mądrego. Łatwo zapomnieć, że przez wcześniejsze stulecie to Ruś stanowiła...
Cywilizacja wczesnych Słowian, ceniąca drewno, prostotę i lekkie konstrukcje, nie pozostawiła archeologom łatwych do badania śladów. Nigdy nie odnaleziono dobrze zachowanych ruin jakiegokolwiek słowiańskiego domu z bardzo wczesnego średniowiecza...
We wczesnym średniowieczu zdolność czytania i pisania była rzadka, zwykle zastrzeżona dla członków kleru i wysokiej arystokracji. U schyłku epoki pismo stało się już jednak o wiele bardziej praktyczne i użyteczne na co dzień. Używano go już szeroko...
W średniowieczu osoba, która zdołała przetrwać dzieciństwo, zwłaszcza zaś najniebezpieczniejszy okres niemowlęctwa, miała prawo oczekiwać, że dotrwa do pięćdziesiątych urodzin. Specjaliści zakładają, że co do zasady najdłużej żyli przedstawiciele...
Na dobrą sprawę każdy średniowieczny zamek był dziełem unikatowym. Jego forma zależała od ukształtowania terenu, dostępności budulca, zamożności inwestora czy wreszcie od funkcji, jakie miała pełnić bryła. Inaczej przecież budowano umocnione domy...
Początek roku, współcześnie obchodzony zawsze 1 stycznia, w średniowieczu nie był kwestią oczywistą. Zamiast wspólnego systemu, akceptowanego przez cały kontynent, stosowano wiele absolutnie sprzecznych rozwiązań. I to nieraz nawet w granicach...
Królowie Polski z dynastii Jagiellonów przywiązywali bardzo dużą wagę do astrologii, uważanej na przełomie średniowiecza oraz epoki nowożytnej za całkowicie poważny dział nauki. Dla każdego potomka pary królewskiej stawiano horoskopy w chwili...
Mimo całej swojej potęgi i oszałamiających zysków masowy przemysł branży modowej jest stosunkowo świeżym zjawiskiem. Jeszcze nowszym jest próba stworzenia standardowej rozmiarówki. Aż do XIX wieku prawie wszystkie ubrania były produkowane ręcznie...
Jeśli pogoda, lokalne warunki albo obyczaje nie sprzyjały kąpielom pod gołym niebem, zwyczajni mieszkańcy Europy uciekali się zwykle do korzystania z usług publicznych łaźni. Panuje utarta opinia, że takie przybytki, stanowiące jeden z fundamentów...
Już od wczesnego średniowiecza źródła wzmiankowały istnienie ludzi stojących na czele świeckiego społeczeństwa: może poniżej królów, książąt czy wodzów, ale przed całą resztą populacji. Określano ich mianem szlachetnych, nobiles. Nie należy jednak...
Nie istniał wspólny model rodziny właściwy dla całej średniowiecznej Europy. To, ile osób zamieszkiwało pod jednym dachem i ile dzieci wychowywała typowa para, zmieniało się zależnie od regionu, czasu, zamożności, a w dużym stopniu też od...
Szczyt rozwoju demograficznego i gospodarczego średniowiecznej Europy przypadł na początek XIV stulecia. Kontynent był już wówczas wyraźnie przeludniony, a przy ówczesnym poziomie rozwoju rolnictwa coraz trudniej było wyżywić jego mieszkańców...
Rozgromienie w lipcu 1018 roku nad Bugiem wojsk Jarosława Mądrego, a następnie wkroczenie 14 sierpnia do Kijowa było jednym z największych triumfów Bolesława Chrobrego. Dumny Piast wreszcie zemścił się za zniewagę jakiej doznał rok wcześniej. Oto...
We wczesnym średniowieczu poziom analfabetyzmu przekraczał zapewne 95%. Do końca epoki, w całym społeczeństwie kontynentu nigdy nie spadł raczej poniżej 80%. I to przy uwzględnieniu, że wielu ludzi potrafiących czytać, nie umiało samodzielnie...
Droga dynastii Habsburgów do potęgi. Jak stali się najbardziej wpływowym rodem panującym kontynentu?
Habsburgowie rozpoczęli karierę jako należąca do raczej drobnego rycerstwa rodzina, posiadająca niewielkie grunty i zamek w dzisiejszym szwajcarskim kantonie Argowia. Tak skromne początki nie przeszkodziły im jednak w zdobyciu najpierw korony...
Pomysł, by wszystkie daty znanej historii układać w jednym ciągu i nadawać im wspólną numerację od konkretnego momentu (zaczynającego chociażby „naszą erę”), obecnie wydaje się zupełnie oczywisty, a nawet nieodzowny. Takie rozwiązanie było jednak...
