Okres między końcem VIII wieku a drugą połową XI stulecia przeszedł do historii Europy, jako epoka wikingów. W tym czasie ludzie Północy wyruszali na trwające miesiące, a nieraz i lata kampanie łupieskie oraz wyprawy handlowe. W domu zostawały jednak ich rodziny. To sprawiło, że kobiety we wczesnośredniowiecznej Skandynawii cieszyły się wyjątkową pozycją. Oto jak wyglądało ich życie.
Zachowane źródła oraz wykopaliska archeologiczne w bezdyskusyjny sposób pokazują, że w społeczeństwie wikingów istniał jasny podział obowiązków między kobiety i mężczyzn. W książce profesor Kirsten Wolf pt. Daily Life of the Vikings czytamy, że:
Reklama
W małżeństwie mężczyźni i kobiety mieli wyraźnie określone, odrębne role. Zasadniczo kobiety zajmowały się kwestiami dotyczącymi domu, podczas gdy mężczyźni byli odpowiedzialni za wszystko co działo się poza nim i reprezentowali rodzinę w kontaktach społecznych.
Tylko mężczyźni mieli obowiązki prawne lub sądowe i tylko oni mogli być powoływani na świadków oraz wydawać wyroki. Jedynie mężczyźni walczyli oraz przemawiali na zgromadzeniach.
Cieszyły się osobistym poważaniem
Podobnie, jak w innych rejonach wczesnośredniowiecznej Europy, również w Skandynawii głównym obowiązkiem, jaki spoczywał na żonie było rodzenie – najlepiej męskich – potomków.
Zgodnie z tym, co pisze historyczka, w ówczesnych realiach kobiety miały niewielkie szanse na „wytchnienie między ciążami”. Opieka nad niemowlętami i małymi dziećmi musiała zaś zajmować większość czasu wikińskich mężatek.
Wielkie historie co kilka dni w twojej skrzynce! Wpisz swój adres e-mail, by otrzymywać newsletter. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.
Jednocześnie w związku z tym, że wikingowie na wiele miesięcy opuszczali swoje domy ruszając na wyprawy handlowe i łupieżcze pozycja kobiet była silniejsza niż mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka.
To właśnie one pod nieobecność mężów sprawowały nadzór nad całym gospodarstwem. W efekcie, jak podkreśla Else Roesdahl w pracy pt. Historia wikingów:
Reklama
Wiele z nich pełniło funkcje nadrzędne i cieszyło się osobistym poważaniem w swoich kręgach społecznych i możliwe, że znaczenie to rosło w okresie wikingów. Wiele kamieni runicznych w całej Skandynawii wzniesionych zostało przez kobiety na pamiątkę innych kobiet. Mężczyźni nie mieli wcale monopolu na władzę, chociaż dominowali.
Jednocześnie duńska archeolożka i historyczka przyznaje, że „każda płeć miała swój odrębny świat”. Wikińskich kobiet bowiem „nie sławiono za podejmowanie dalekich podróży lub czyny wojenne, lecz za dobre prowadzenie domu i inne, tradycyjnie kobiece cechy i umiejętności”.
Pochówki dorównujące męskim
O pozycji mieszkanek Skandynawii świadczą również odkrywane przez archeologów wczesnośredniowieczne pochówki. Jak zauważa Else Roesdahl „groby kobiet były równie bogato wyposażone jak groby mężczyzn pochodzących z tej samej warstwy społecznej”.
W czasach pogańskich kobiety były chowane z wyposażeniem dorównującym męskiemu, chociaż odmiennego rodzaju. Zamiast narzędzi, broni i psów do polowania, kobieta otrzymywała sprzęty kuchenne, przybory do szycia, biżuterię i psy domowe na drogę do innego życia. Role wśród arystokracji wojskowej były tak ostro rozgraniczone, że obie płci miały w czasach pogańskich osobne życie pozagrobowe.
Reklama
Czy kobiety wikingów walczyły?
Również profesor Neil Price na kartach książki pt. The Children of Ash and Elm. A History of the Vikings podkreśla, że sytuacja kobiet w Skandynawii prezentowała się lepiej niż w wielu innych rejonach kontynentu.
Przykładowo mogły one wystąpić o rozwód, podając jako powód złe traktowanie lub niewypełnianie przez męża jego obowiązków w sypialni. Ale uczony przy tym zastrzega, że tylko mężczyźni mogli mieć kilka żon lub konkubin. Od wikińskich mężatek wymagano monogamii.
Na koniec warto wspomnieć o kwestii, która od dawna budzi spore kontrowersje, podsycane ostatnio przez liczne seriale i filmy o wikingach. Czy skandynawskie kobiety brały udział w wyprawach łupieskich oraz kampaniach wojennych?
Słynny pochówek Bj.581 z cmentarzyska w Birce na szwedzkiej wyspie Björkö sugeruje, że takie przypadki mogły się zdarzać. Spoczywającą tam kobietę pochowano bowiem z pełnym rynsztunkiem bojowym oraz dwoma końmi. Również sagi spisane już po zakończeniu epoki wikingów zawierają takie informacje. Autorka Historii wikingów stawia jednak sprawę jasno pisząc, że „jeżeli wśród wojowników wikingów w ogóle zdarzały się kobiety, to na pewno rzadko”.
Bibliografia
- Else Roesdahl, Historia Wikingów, Marabut 1996.
- Neil Price, The Children of Ash and Elm. A History of the Vikings, Penguin Books 2022.
- Kirsten Wolf, Daily Life of the Vikings, Reenwood Press 2004.
