Liczba ofiar rzezi wołyńskiej. Ilu Polaków zginęło z rąk ukraińskich nacjonalistów?

Ogrom śmierci wciąż wymykają się szacunkom. To nie były jednostkowe zdarzenia, ale masowa zbrodnia na porażającą skalę. Ilu Polaków zostało zamordowanych w 1943 roku?

Ukraińscy autorzy unikają jak ognia mówienia o liczbach. Wielu nie jest nawet gotowych przyznać, że na Wołyniu doszło do zbrodni (pisałam o tym dokładnie w innym tekście). Ustalenia polskich historyków wyglądają zgoła inaczej. W ich pracach rzeź wołyńska nigdy nie jest spychana na margines, ani uznawana za temat nie wart rozważań.

Jeden z najbardziej krwawych epizodów

Badań i publikacji nie brakuje. Jak podkreśla Grzegorz Motyka w książce Wołyń ‘43, w historii Polski czasów drugiej wojny światowej ta zbrodnia stanowi jeden z najkrwawszych epizodów. Specjaliści wiele miejsca poświęcają także próbom oszacowania liczby ofiar.

Ewa Siemaszko w artykule Straty ludności polskiej w wyniku zbrodni ludobójstwa dokonanych w latach czterdziestych XX wieku przez nacjonalistów ukraińskich przytacza ustalenia, jakie pojawiły się w jednej z najbardziej cenionych książek poświęconych OUN-UPA – Drodze do nikąd.

Autorzy tej pracy, Antoni B. Szcześniak i Wiesław Z. Szota, stwierdzają, że nie da się podać dokładnej liczby ofiar, jednak – jak pisze Siemaszko:

(…) formułują przypuszczenie, że na Wołyniu, Polesiu, Chełmszczyźnie i Zasaniu zamordowano 60–80 tys. Polaków, wynikające z podsumowania fragmentarycznych doniesień różnych ogniw AK.

Sto tysięcy? Dwieście?

Sama Ewa Siemaszko podaje znacznie większe liczby. Nie określa jednoznacznie i definitywnie, ilu Polaków zginęło z rąk ukraińskich nacjonalistów, jednak nakreśla pewne szacunki.

Prawdopodobne straty ludności polskiej w wyniku ludobójczych działań OUN-UPA i innych ukraińskich organizacji nacjonalistycznych, będące sumą liczb ofiar udokumentowanych i szacowanych dla pięciu województw, wynoszą co najmniej 133 800 Polaków.

W różnych miejscach pojawiają się także większe liczby, sięgające od 150 000 do nawet 200 000 ofiar (np. w propozycji uchwały sejmowej, jaką zgłosił w czerwcu 2011 roku poseł Franciszek Jerzy Stefaniuk).

Tylko jeden wniosek

Dyskusja nie jest zamknięta. Stan zachowania źródeł i upływ czasu utrudniają jednak dalsze badania i jakiekolwiek próby weryfikacji stanowik.

Ilu w takim razie Polaków zginęło w rzezi wołyńskiej? Jakichkolwiek wyliczeń nie przyjęlibyśmy za obowiązujące, wobec tego ogromu zbrodni możemy wyciągnąć tylko jeden wniosek – w każdym przypadku zbyt wielu.

Przeczytaj również o tym dlaczego Ukraińcy mordowali swoje polskie żony.

Bibliografia

1. Motyka Grzegorz, Od rzezi wołyńskiej do akcji „Wisła”. Konflikt polsko-ukraiński 1943-1947, Kraków 2011.
2. Motyka Grzegorz, Wołyń ’43, Kraków 2016.
3. Siemaszko Ewa, Straty ludności polskiej w wyniku zbrodni ludobójstwa dokonanych w latach czterdziestych XX wieku przez nacjonalistów ukraińskich. Aktualny stan badań [w:] Wołyń 1943 – rozliczenie, Materiały przeglądowej konferencji naukowej „W 65. rocznicę eksterminacji ludności polskiej na Kresach Wschodnich dokonanej przez nacjonalistów ukraińskich”, Warszawa 2008.
4. Szcześniak Antoni B., Szota Wiesław Z., Droga do nikąd, Warszawa 1973.