Początki państwa rzymskiego fascynują i wzbudzają liczne polemiki. Tak było już w czasach starożytnych i tak jest również dziś. Już w przekazach starożytnych autorów występują poważne różnice co do daty założenia Rzymu. Wahają się one od 848 do 728 roku p.n.e. Jednakże większość historyków starożytnych przyjęła tę datę za Terencjuszem Warronem na 754/753 rok p.n.e. Na niej oparł się Liwiusz, pisząc swoje dzieło.
Według tradycji Rzym założył Romulus wraz ze swoim bratem bliźniakiem Remusem. Urodzili się w sąsiednim mieście Alba Longa w królewskiej rodzinie.
Reklama
Ich dziadek Numitor był królem obalonym przez Amuliusa. Uzurpator zmusił jedyną córkę prawowitego króla, Rea Sylwię, do złożenia ślubów czystości w świątyni Westy. Myślał, że w ten sposób wyeliminuje możliwość pojawienia się prawowitego następcy tronu, ponieważ kapłanki Westy musiały żyć w czystości cielesnej. Nie przewidział jednak, że kapłanką zainteresuje się sam bóg Mars. Rea zaszła z nim w ciążę i urodziła bliźniaki.
Sprawa została dość szybko wykryta przez Amuliusa. Król skazał kapłankę za złamanie ślubów czystości na tradycyjną karę przewidzianą za ten występek, czyli na śmierć przez zakopanie żywcem. Jej dopiero co narodzone dzieci także miały być stracone.
Sługa króla czując litość dla bliźniaków wsadził dzieci do koszyka i następnie wrzucił go do Tybru w nadziei, że ktoś ten koszyk wyłowi i zaopiekuje się dziećmi. Prąd rzeki zniósł koszyk na brzeg, gdzie znalazła go wilczyca. Wykarmiła ona dzieci wraz ze swoimi szczeniętami.
Odchowanych przez wilczycę Remusa i Romulusa znalazł pasterz Faustulus i się nimi zaopiekował. Kiedy dorośli, dowiedzieli się o swoim pochodzeniu i zgładzili uzurpatora, przywracając tron swemu dziadkowi. Młodzieńcy postanowili założyć nowe miasto w miejscu, gdzie wykarmiła ich wilczyca.
Reklama
Mit o założeniu Rzymu i śmierć Remusa
Bracia ustalili, że królem nowego państwa zostanie tylko jeden z nich i dlatego zwrócili się do bogów o znaki, które pozwolą wyznaczyć władcę.
Romulus wierząc w to, że bogowie wybrali go na króla, zaorał bruzdą teren wokół Palatynu, pługiem ciągniętym przez białego byka i białą krowę, wyznaczając tym samym w sposób symboliczny granice nowego miasta-państwa. Remus, niezadowolony z takiego obrotu sprawy, przekroczył bruzdę, narażając się na atak swojego brata.
Romulus zabił Remusa, przeszywając go mieczem. Ogłosił w ten sposób, że każdy, kto przekroczy granice nowego miasta jako wróg, poniesie śmierć. W świetle legendarnych podań Romulus wyznaczył w wyżej opisany sposób granice miasta ze wzgórzem palatyńskim jako miejscem centralnym. Tym samym zapoczątkował epokę królewską trwającą, jak podają historycy antyczni, do 509 roku p.n.e.
W tym okresie miastem (urbs) rządziło siedmiu królów. Pierwszym z nich był oczywiście sam założyciel miasta – Romulus. (…)
Reklama
Nowoczesna archeologia o początkach Rzymu
Tak przedstawiona historia jest oczywiście tylko próbą szukania przez starożytnych Rzymian swojej tożsamości oraz początków państwowości, która niknie w mrokach dziejów. Zapewne w podaniach historyków starożytnych dotyczących najdawniejszych dziejów Rzymu znajduje się wiele prawdziwych wiadomości, ale też niemało mitów, mimo wszystko jednak nie należy ich bezkrytycznie odrzucać.
Dowodem tego jest odkrycie w centrum Rzymu przez prof. Andreę Carandiniego na początku XXI wieku monumentalnego pałacu z czasów Romulusa, czyli z VIII wieku p.n.e. Pałac jak na tamte czasy zajmuje bardzo duży obszar sięgający 350 metrów kwadratowych. I co ciekawe, wznosił się on w miejscu, na którym w późniejszych wiekach Rzymianie wznieśli świątynię poświęconą Romulusowi. Zastanawia zbieżność miejsc.
A co o początkach Rzymu mogą nam powiedzieć najnowsze badania archeologiczne i historyczne? Przed założeniem miasta w północnej Italii, a co za tym idzie także na terenie północnego Lacjum wraz z terenem miasta Rzym, rozwijała się kultura Villanova. Jej przedstawiciele zamieszkiwali Palatyn, a na terenie Forum Romanum mieli swoje cmentarzyska.
Z tej kultury, w wyniku dalszego jej rozwoju wywodzą się, jak przypuszcza część badaczy, Etruskowie. Natomiast transformacja mieszkańców terenów Rzymu przebiegała w nieco inny sposób. Możliwe, że miało na to wpływ oddziaływanie kultury Lacjum spokrewnionej z kulturą Villanova, ale o nieco innych cechach. Granicą tych dwóch kultur był obszar współczesnego Rzymu.
Etruscy założyciele Rzymu
Obecnie przyjmuje się, że akt założenia miasta jako organizmu politycznego w formie zbliżonej do greckiej polis dokonał się około 625 roku p.n.e. Organizm ten miał zurbanizowane centrum, umocnienia obronne oraz podległe jego władzy osady wiejskie.
Jądrem tego państwa na początku jego istnienia były cztery wzgórza: Kapitol, Palatyn, Celius oraz Awentyn. Za panowania Serwiusza Tuliusza w skład Rzymu weszły kolejne trzy wzgórza: Kwirynał, Wiminał i Eskwilin.
Między tymi wzgórzami znajdowała się zabagniona dolina, teren późniejszego Forum Romanum. Mniej więcej od około 625 roku p.n.e. obszar ten był osuszany i pokrywany brukiem.
Reklama
Na północny zachód od wzgórz ciągnęła się leżąca nad Tybrem płaska dolina zwana Campus Romanum. Zurbanizowanie Rzymu można wiązać z przybyciem Etrusków i ich ekspansją w kierunku południowym.
Miasto miało typowy etruski model urbanistyczny z podobny- mi instytucjami polityczno-religijnymi. Nie jest to sprzeczne z tradycją, ponieważ według dziejopisów antycznych mniej więcej w tym czasie rozpoczęło się panowanie tak zwanej dynastii etruskiej w Rzymie.
Pod koniec okresu królewskiego państwo rzymskie zajmowało obszar około 1000 kilometrów kwadratowych i było zamieszkane według spisu ludności z 508 roku p.n.e. przez 130 000 osób.
Źródło
Powyższy tekst stanowi fragment książki Daniela Gazdy pt. Weje 405-396 p.n.e. Ukazała się ona w 2023 roku w ramach kultowej serii Historyczne Bitwy wydawnictwa Bellona.
Tytuł, lead oraz śródtytuły pochodzą od redakcji. Tekst został poddany podstawowej obróbce korektorskiej.
