Między VIII a XI wiekiem wikingowie byli prawdziwymi królami mórz. Dzięki swym wyjątkowym łodziom wojownicy oraz kupcy ze Skandynawii żeglowali od Konstantynopola aż po Grenlandię i wybrzeże Ameryki Północnej. O tym, jakimi statkami we wczesnym średniowieczu dysponowali ludzie Północy pisze Robert F. Barkowski w książce pt. Paryż 885-886.
Ustalone na podstawie znalezisk archeologicznych typy łodzi skandynawskich niejednokrotnie trudno jest przyrównać do tych z licznych opisów w średniowiecznych tekstach, które uzależnione były od regionalnych i czasowych zmian w epoce wikińskiej. Przyjrzyjmy się nazwom typów łodzi.
Reklama
Lagskipy i knary
Nazwa lagskip, przyjęta dla wikińskich łodzi używanych wyłącznie do celów militarnych (herskip), wywodziła się pierwotnie od łacińskiego navis longa, określającego każdy okręt wojenny, niezależnie od jego budowy i wielkości.
Do celów handlowych używano łodzi zwanych knarami (knorr). Każda łódź miała jeden maszt z reją, na której zawieszano duży, czworokątny żagiel. Pełne zanurzenie wynosiło przy pełnym obciążeniu jedynie 90 cm, maksymalna prędkość wahała się w granicach 15–20 węzłów. Łodzie wikingów wyparły około 1150 roku hanzeatyckie koggi.
Transportowanie langskipow lądem
Wikingowie doprowadzili langskipy do perfekcji: niezbyt wysokie burty umożliwiały zainstalowanie wioseł, wystarczająco szerokich do stabilnej żeglugi, a jednocześnie smukłych na rozwinięcie dużych prędkości; na tyle lekkich, by przeciągać je lądem, a wystarczająco płaskich, by wyciągać je na brzeg.
Możliwości przeciągania łodzi lądem (za pomocą drewnianych rolek rozkładanych pod łodzią wzdłuż trasy) nie wolno ignorować, jak uczą nas przekazy historyczne, z których dla przykładu wymienię trzy:
1. Na zakończenie (… ) oblężenia Paryża w 886 roku wikingowie przeciągnęli całą flotę lewym brzegiem Sekwany, ignorując tym samym opór paryżan blokujących rzekę na całej szerokości. Podobnie postąpili dwa lata później, wracając w dół Sekwany po spustoszeniu Burgundii;
2. Król Norwegii Olaf II Haraldsson, później nazwany Świętym, a za życia prze-zwany Grubym, nakazał pewnego razu „przeciągnąć łodzie przez grzbiet lądu oddzielającego dwa morza/jeziora” (Heimskringla Ólafs saga helga, cap. 121);
3. Gdy król norweski Magnus III Bosy otrzymał w 1098 roku zapewnienie od szkockiego króla, że może zatrzymać wszystkie wyspy na zachód od Szkocji, które jest w stanie opłynąć na łodzi przy użyciu wiosła sterowego, uczynił tak: rozkazał swoim wojownikom przeciągnąć łódź na rolkach na odcinku 60 kilometrów dzielącym półwysep Kintyre od stałego lądu, sam stojąc przy wiośle sterowym.
Tym sposobem, zgodnie z regułą szkockiego króla, „opłynął” Kintyre, pragnąc przyłączyć półwysep do zajętych Hybrydów. Jak z powyższych przykładów wynika, przeciąganie łodzi lądem mogło spowodować poważne polityczne następstwa.
Reklama
Wspólnota załogi
Ważny dla powodzenia wikińskich wypraw wojennych był nie tylko sam fakt posiadania high-tech łodzi, lecz również stworzona w tym kontekście struktura organizacyjna, którą można nazwać „wspólnotą załogi” — w odniesieniu do jednej łodzi, jak i połączonych we flotyllę wielu jednostek.
Reguły wspólnoty określały aspekty ważne dla powodzenia całej wyprawy, między innymi: finansowanie wyprawy, hierarchię rozkazów wewnątrz grupy, klucz podziału zdobyczy, wzajemną odpowiedzialność i regulację świadczeń dla rodziny poległego członka grupy.
Typy langskipów
Langskipy klasyfikowano na podstawie liczby par wioseł, których liczba wahała się od 15 do ponad 30, lub liczby miejsc dla wioślarzy, od 30 do ponad 60 i więcej — jedno lub drugie wpływało odpowiednio na długość danego typu łodzi. Stąd przyjęły się nazwy sneka (snekkja) 30–40 wioseł, skeid (skeið) 40–60 wioseł, dreki (w polskim: drakkar) od 60 wioseł.
Na dziobnicach mocowano nie tylko głowy smoków, lecz również zwierząt (np. węże). W źródłach pisanych dotyczących epoki wikingów zachowało się kilkaset poetycznych opisów łodzi, w tym nazw pojedynczych jednostek.
Przeważnie eksponowały one porównanie ze smokami, wężami, ptakami i szybkimi zwierzętami lądowymi, np.: Dreki (smok), Alft (łabędź), Gammr (gryf), Ormr inn langi (długi wąż), Falki (sokół), Ulfr elfar (wilk rzeczny), lub wskazywały na szybkość łodzi, np.: Hárknífr (brzytwa), Fífa (strzała).
Źródło
Artykuł stanowi fragment książki Roberta F. Barkowskiego pt. Paryż 885-886. Jej limitowany dodruk ukazał się nakładem wydawnictwa Bellona w 2023 roku.
Edycja limitowana
