Piramida Cheopsa, wzniesiona 4500 lat temu, nieprzerwanie budzi fascynację i podziw. Już za czasów starożytnej Grecji i Rzymu próbowano zrozumieć, jak poddanym faraona udało się stworzyć tak imponującą konstrukcję. Antyczni historycy mieli jasną odpowiedź: na budowie przez kilkadziesiąt lat w pocie czoła musiały pracować setki tysięcy niewolników. Prawda wyglądała jednak zupełnie inaczej. Oto co mówią najnowsze odkrycia archeologiczne.
Wielka Piramida w Gizie przez blisko 4000 lat była najwyższą budowlą stworzoną ręką człowieka. Wybudowana około 2560 roku p.n.e. na polecenie faraona Chufu (Cheopsa) w momencie ukończenia wznosiła się na ponad 146 metrów. Z kolei boki jej – niemal idealnie kwadratowej – podstawy mierzyły po 230 metrów.
Reklama
Starożytni Grecy i Rzymianie o budowie piramid
Grecki dziejopis Herodot, który w V wieku p.n.e. odwiedził Egipt, twierdził, że chcąc wznieść swój monumentalny grobowiec Cheops zamknął w całym kraju świątynie i zapędził ludność do katorżniczej pracy, która łącznie miała trwać aż 30 lat. Starożytny Grek utrzymywał, że w kamieniołomach i na placu budowy wielkiej piramidy w Gizie uwijało się jednocześnie aż 100 000 niewolników, którzy zmieniali się co trzy miesiące.
Jeszcze bardziej wodze fantazji popuścił żyjący w I wieku p.n.e. Diodor Sycylijski. Według niego niewolników skierowanych do wznoszenia piramidy Cheopsa miało być jednocześnie aż 360 000. To z kolei zdaniem egiptologów stanowiłoby około 18% całej ludności zamieszkującej wówczas państwo nad Nilem!
Kto zbudował piramidę Cheopsa?
Początkowo również XIX i XX-wieczni badacze zajmujący się tematem piramid byli przekonani, że zostały one wzniesione rękami niewolników. Jak podkreśla jednak Szymon Zdziebłowski w książce Wielka Piramida „od wielu dekad egiptolodzy jednoznacznie mówią: w starożytnym Egipcie nie było niewolnictwa. Było to co najwyżej zjawisko śladowe”.
W związku z tym również wznoszeniem piramid w Gizie nie zajmowali się niewolnicy, lecz egipscy chłopi oraz wysoko wykwalifikowani robotnicy. Wykopaliska archeologiczne prowadzone od wielu lat przez doktorów Marka Lehnera i Hawassa Zahiego jasno dowodzą, że budowniczowie Wielkiej Piramidy otrzymywali uczciwe wynagrodzenie za swą pracę.
Reklama
Mogli oni liczyć również na profesjonalną opiekę medyczną. Jako że nie znano wówczas jeszcze kruszcowych pieniędzy, pensje wypłacano w żywności, piwie oraz odzieży.
Ilu ludzi potrzeba było do wzniesienia Wielkiej Piramidy?
Skoro piramid nie wzniosły tyrające od rana do wieczora nieprzebrane rzesze niewolników, to ilu właściwie robotników pracowało na placu budowy? Egiptolodzy od dziesięcioleci starają się odpowiedzieć na to pytanie. Wykorzystują do tego celu również archeologię eksperymentalną, która próbuje odtworzyć metody pracy starożytnych budowniczych.
Długo przyjmowano, że przy kubaturze 2,6 miliona metrów sześciennych do wzniesienia piramidy Cheopsa potrzebnych było około 2,5 miliona bloków skalnych. Kilka lat temu Lehner i Zahi oszacowali, że liczba ta jest nieco mniejsza i wynosi 2,3 miliona bloków.
Ostatnio zaś drugi z badaczy wysunął tezę, że bloków było „zaledwie” milion, ponieważ podstawę piramidy stanowi lita skała. Dodatkowo we wnętrzu samej budowli wiele pustej przestrzeni zostało zasypane gruzem lub piaskiem.
Wielkie historie co kilka dni w twojej skrzynce! Wpisz swój adres e-mail, by otrzymywać newsletter. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.
Lehner i Zahi w książce Giza and the Pyramids podają, że ich zdaniem przy budowie piramidy Cheopsa pracowało około 4000 wykwalifikowanych robotników, zajmujących się wydobyciem kamienia, jego transportem oraz układaniem bloków skalnych.
Do tego dochodziło od 16 do 20 000 ludzi wykonujących zadania pomocnicze, takie jak budowa ramp, po których wciągano bloki skalne, wytwarzanie niezbędnych narzędzi, mieszanie zaprawy czy w końcu gotowanie i dbanie o garderobę robotników. Według obu uznanych archeologów z tej liczby około 5000 osób pobierało stałą pensję, resztę stanowili robotnicy sezonowi. Cała budowa musiała zaś trwać ponad 20 lat.
Reklama
Najnowsze ustalenia archeologów i inżynierów
O ciekawe wyliczenia – bazujące zresztą na wynikach wykopalisk Lehnera i Zahiego – pokusił się inżynier i były profesor Uniwersytetu Kalifornijskiego Craig Smith. Na kartach książki How the Great Pyramid Was Built dowodzi, że starożytnym Egipcjanom wystarczyłoby 10 lat i 40 000 robotników.
Z kolei jeszcze w latach 90. XX wieku Stuart Kirkland Wier na łamach „Cambridge Archaeological Journal” pisał, że robotników mogło być jedynie 10 000. Zakładał on jednak, że prace przy Wielkiej Piramidzie trwały przynajmniej 23 lata.
Jak widać zdaniem archeologów budowniczych pracujących przy monumentalnym grobowcu faraona Cheopsa było znacznie mniej niż wydawało się Herodotowi, o Diodorze Sycylijskim już nie wspominając.
Należy przy tym pamiętać, że wyliczenia te oparte są na wynikach zakrojonych na szeroką skalę i trwających wiele dziesięcioleci wykopalisk. Dzięki nim odkryto wiele źródeł pisanych, jedno z nich mówi nawet o pierwszym strajku antycznych robotników, którzy nie otrzymali na czas swojej pensji.
Bibliografia
- Guillemette Andreu, Egipt w czasach piramid, Świat Książki 2012.
- Mark Lehner, Hawass Zahi, Giza and the Pyramids, Thames&Hudson, 2017.
- Craig B. Smith, How the Great Pyramid Was Built, Smithsonian Books 2004.
- Joyce Ann Tyldesley, Pyramids. The Real Story Behind Egypt’s Most Ancient Monuments, Canelo History 2023.
- Szymon Zdziebłowski, Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności, Wydawnictwo Poznańskie 2023.
