Rozgromienie w lipcu 1018 roku nad Bugiem wojsk Jarosława Mądrego, a następnie wkroczenie 14 sierpnia do Kijowa było jednym z największych triumfów Bolesława Chrobrego. Dumny Piast wreszcie zemścił się za zniewagę jakiej doznał rok wcześniej. Oto jak przebiegała słynna wyprawa.
Relacje dynastyczne między Piastami, a władającymi Rusią Kijowską Rurykowiczami były niezwykle silne. Od XI do końca XIII wieku zawarto aż 24 związki małżeńskie między oboma rodami panującymi.
Reklama
Uwięzienie córki Chrobrego
Pierwszym z nich był ślub nieznanej z imienia córki Bolesława Chrobrego z synem Włodzimierza Wielkiego, Światopełkiem. Jak czytamy w książce Violetty Wiernickiej pt. Polacy w Ukrainie do mariażu doszło „pomiędzy 1008 i 1012 rokiem”.
Wraz z córką Chrobrego (…) do Kijowa wyruszyli służący i katolicki duchowny – biskup kołobrzeski Reinbern. Początkowo ruski władca „otaczał łacinników szczerą opieką”. Ale wkrótce Reinbern, „który odznaczał się ogromną gorliwością, wpadł w niełaskę wielkiego księcia Włodzimierza”.
Według spisanej na początku XII wieku Powieści minionych lat kapłan miał spiskować wraz ze Światopełkiem przeciwko nestorowi rodu Rurykowiczów. Powodem niesnasek na szczytach dynastii była decyzja Włodzimierza, który odsunął od dziedziczenia swego najstarszego żyjącego syna. Ten urodził się bowiem zanim Ruś przyjęła chrzest.
Druga żona wielkiego księcia, bizantyjska cesarzówna Anna Porfirogenetka przekonała monarchę, że dziedziczyć powinni jedynie synowie pary, Borys i Gleb. W tej sytuacji Światopełk zbuntował się w 1013 roku przeciwko ojcu. Włodzimierz zdusił jednak intrygę w zarodku, co Reinbern przypłacił życiem, a młody książę i jego piastowska żona osadzeniem w lochu.
Nieudana wyprawa na Kijów
Bolesław Chrobry na wieść o losie jaki spotkał córkę zorganizował wyprawę na Ruś. Ale jej efekty były mizerne. W trakcie marszu na Kijów doszło do zatargów między polskim księciem, a wspierającymi go koczowniczymi Pieczyngami. Rozwścieczony Piast rozkazał wyciąć kilkuset stepowych jeźdźców, co skutecznie uniemożliwiło dalszą ofensywę. W tej sytuacji Bolesław i Włodzimierz zawarli rozejm, który właściwie niczego nie zmieniał.
Zwrot nastąpił dopiero w lipcu 1015 roku kiedy Włodzimierz wyzionął ducha. Natychmiast rozpoczął się wyścig po władzę. Jako że Światopełk był więziony nieopodal Kijowa, gdy tylko odzyskał wolność po śmierci ojca ogłosił się nowym wielkim księciem. Jego bracia, władający księstwami odległymi od stolicy, nie byli w stanie mu przeszkodzić.
Reklama
Odrzucone zaloty
Jeżeli wierzyć Powieści minionych lat, nowy władca niemal natychmiast pozbył się Borysa i Gleba nasyłając na nich siepaczy. Wiele jednak wskazuje, że za zbrodnią tak naprawdę stał młodszy brat Światopełka – Jarosław Mądry władający Nowogrodem.
On również marzył o władzy i pod koniec 1016 roku udało mu się rozgromić pod Lubeczem siły zięcia Chrobrego. Ten chcąc ocalić głowę salwował się ucieczką na dwór teścia. Na Rusi zostawił jednak żonę.
Władca Polski początkowo nie palił się do wyprawy na wschód. Prowadząc kolejną wojnę z cesarzem Henrykiem II nie mógł pozwolić sobie na otworzenie drugiego frontu. Zamiast tego Piast poprosił Jarosława o rękę jego siostry, Przedsławy.
Chrobry niedawno owdowiał i szukał nowej kandydatki na żonę. Rurykowiczówna wydawała się więc idealną partią. Nowy władca Rusi Kijowskiej jednak ani myślał swatać krewniaczki z dobiegającym pięćdziesiątki sąsiadem. Odmowa bardzo zabolała dumnego Piasta, ale chwilowo nie był w stanie nic z tym zrobić.
Reklama
Bitwa nad Bugiem
Sytuacja uległa zmianie po podpisaniu z Henrykiem II 30 stycznia 1018 roku pokoju w Budziszynie. Jeden z jego punktów gwarantował wsparcie 300 niemieckich rycerzy w planowanej przez Chrobrego wyprawie na Kijów.
Książę zapewnił sobie również posiłki z Węgier w sile 500 zbrojnych oraz odnowił sojusz z Pieczyngami. Sam dysponując kilkoma tysiącami zaprawionych w bojach wojów ruszył latem 1018 roku na wojnę z Jarosławem. Obie armie spotkały się 22 lipca w okolicach grodu Wołyń nad Bugiem.
Żadna ze stron nie kwapiła się do ataku. Gdy na przeciwległym brzegu rzeki znajdowały się siły przeciwnika przeprawa była niezwykle ryzykowna. Obie armie czekały więc na ruch wroga. Jeżeli wierzyć kronikarskim relacjom w pewnym momencie Jarosław lub w innej wersji jeden z jego wojewodów zaczęli grozić Chrobremu i naśmiewać się z jego tuszy.
Rozwścieczony Piast nie mógł znieść tych zniewag i rzucił się galopem ku przeciwnikowi, za nim zaś do ataku ruszyły polskie siły. Rusini zostali całkowicie zaskoczeni nagłym zrywem i bitwa zakończyła się sromotną klęską Jarosława, który musiał umykać do Nowogrodu.
Reklama
Zajęcie Kijowa
Dla Chrobrego droga do Kijowa stała otworem. Piast dotarł pod potężne mury miasta 14 sierpnia. Nękani od wielu dni atakami Pieczyngów mieszkańcy nie zamierzali stawiać oporu i otworzyli bramy. Zgodnie z tym co pisał niemiecki kronikarz Thietmar „tamtejszy arcybiskup powitał ich [Polaków] uroczyście relikwiami świętych oraz różnymi okazałościami w monastyrze świętej Zofii”.
Nie na wiele się to jednak zdało. Jak czytamy w książce Violetty Wiernickiej pt. Polacy w Ukrainie wojowie Chrobrego „ograbili miasto, plądrując m.in. cerkiew Dziesięcinną, pierwszą kamienną świątynię na Rusi. Świętopełk odzyskał tron, lecz z nieznanych przyczyn jego żona pozostała w Nowogrodzie”. Sam Piast, nadal pałający żądzą zemsty za odrzucenie jego zalotów, miał zaś wykorzystać Przedsławę. Następnie zabrał ją przymusem nad Wisłę i uczynił z niej swą konkubinę.
Wojska Chrobrego opuściły Kijów najpewniej pod koniec jesieni 1018 roku. Zanim to nastąpiło Bolesław wysłał listy do władców Świętego Cesarstwa Niemieckiego i Bizancjum, w których chełpił się swoim wielkim triumfem.
Ostatecznie poza wspaniałymi łupami i odzyskaniem położonych nad Bugiem Grodów Czerwieńskich wyprawa nie przyniosła jednak długoterminowych korzyści. Światopełk zwany później Przeklętym już w 1019 roku został obalony przez Jarosława, który sprawował władzę nad Rusią Kijowską z krótką przerwą aż do 1054 roku.
Reklama
Legenda o Szczerbcu
Na koniec warto jeszcze wspomnieć, że według popularnej legendy, która dojrzałą formę przyjęła w XIII-wiecznej Kronice Wielkopolskiej, Chrobry wjeżdżając do Kijowa 14 sierpnia 1018 roku uderzył w słynną Złotą Bramę uszkadzając swój miecz.
Od tego wydarzenia miała się wziąć nazwa polskiego miecza koronacyjnego, Szczerbca. To jednak fikcja. W 1018 roku Złotej Bramy jeszcze nie było, a wystawiany obecnie na Wawelu miecz został wykuty dopiero w XIII wieku.
Fascynująca podróż w głąb naszej historii
Bibliografia
- Krzysztof Jabłonka, 100 polskich bitew. Na lądzie, morzu i w powietrzu, Zona Zero 20221.
- Kamil Janicki, Żelazne damy, Znak Horyzont 2015.
- Polskie triumfy. 50 chwalebnych bitew z naszej historii. Znak Horyzont 2018.
- Violetta Wiernicka, Polacy w Ukrainie. Czasy carskie, Bellona 2024.
