W 1766 roku zmarła Małgorzata Hanczugowa – nie całkiem zwykła, ale też na pewno nie bardzo bogata wdowa z wioski pod Poznaniem. Jak na realia polskiej, nawet wielkopolskiej wsi, kobieta ta żyła całkiem dostatnio i wygodnie. Przede wszystkim zaś...
Ludzie średniowiecza potrzebowali snu tak samo, jak ci dzisiejsi. Ale to jeszcze nie oznacza, że sypiali w taki sam, czy nawet podobny sposób, co my, w XXI wieku. To intrygujący temat – bądź co bądź chodzi o rzecz, na której nasz gatunek...
O historii państwa polskiego opowiada się zwykle tak, jakby jednocześnie była to też historia Polaków, konkretnego narodu, który właściwie od zawsze miał zamieszkiwać nad Wisłą. To jednak nie tylko uproszczenie, ale nawet nadużycie.
W wieku XVIII i na początku stulecia XIX, u szczytu wyzysku, obciążenia pańszczyźniane składane na barki polskich chłopów były tak wielkie, że na ogół nie mieli oni szans poradzić sobie z nimi sami i z pomocą dzieci. Jeśli ktoś zaorywał choćby nieco...
Renesansowa rezydencja królów na Wawelu, którą do dzisiaj można podziwiać na szczycie sławnego wzgórza, nie została wzniesiona ani na raz ani od zera. Początkowo nie podjęto wcale jakiejś prawdziwie wielkiej inwestycji. Zadłużony król Aleksander...
Dopiero w dwudziestoleciu międzywojennym na polskich wsiach upowszechniła się pierwsza, najprostsza forma łazienki. Nie było to jeszcze w żadnym razie osobne pomieszczenie przeznaczone do utrzymywania higieny, ale tylko kącik, zwykle dalece...
Na przełomie lipca i sierpnia 1409 roku relacje między Polską a państwem krzyżackim znalazły się na granicy wrzenia. Chyba właśnie wtedy, czyli najwyżej kilka tygodni przed wybuchem wielkiej wojny, która miała zaprowadzić dwie zwaśnione strony pod...
W latach 20. XX wieku, z inicjatywy ministra spraw wewnętrznych Felicjana Sławoja Składkowskiego władze zaczęły stanowczo przymuszać mieszkańców polskiej wsi do budowy przydomowych wychodków. Były to na dobrą sprawę pierwsze toalety polskich chłopów...
Pracy w zagrodzie chłopskiej zawsze było aż po pachy. Córki pomagały matkom w przy lnie i przędzeniu, pieliły warzywa, zamiatały oraz uprzątały izbę. Chłopcy, odkąd tylko byli w stanie dźwigać cepy, obowiązkowo brali udział w młocce, oddzielaniu...
Na początku XVIII wieku, w toku wielkiej wojny północnej, zajęty przez Szwedów zamek na Wawelu został strawiony przez pożar. Zachowały się wprawdzie mury – istniejące do teraz – ale wnętrza, stropy, okna czy dachy zostały w większości niemal...
Według dzisiejszej doktryny katolickiej święci to wszyscy ludzie, którzy zasłużyli na zbawienie. Jak wyjaśniał papież Franciszek w podsumowaniu obrad synodu z 2018 roku termin może odnosić się zarówno do sławnych męczenników, jak i do „naszych...
Na polskiej wsi higiena w dzisiejszym rozumieniu jeszcze do niedawna była zjawiskiem niemal niespotykanym. Chłopi na co dzień płukali twarz i przecierali ręce, ale niewiele poza tym. Pełne kąpiele były prawie niespotykane. Zjawisko miało oczywiście...
Kołtun przez stulecia należał do najczęstszych, najbardziej powszechnych przypadłości, jakie trapiły polskich chłopów. Pod tą nazwą kryła się kępa zlepionych, brudnych i skrajnie zatłuszczonych włosów, które stopniowo, po wielu miesiącach...
Najbardziej charakterystyczną cechą średniowiecznego jadłospisu nie był ani niedobór mięsa ani ogólne ubóstwo zaopatrzenia. Badacze tematu podkreślają, że zjawiskiem najbardziej typowym była monotonia.
Dlaczego chaty polskich chłopów nigdy nie miały fundamentów? (i jakie niosło to z sobą konsekwencje)
Typowe domy polskich chłopów z XVIII czy XIX stulecia miały kilka niemal powszechnych cech. Prawie bez wyjątku stawiono je z drewna, nie zaś murowano. Były kryte strzechą, a tylko z rzadka gontem. Do tego dochodziło trzecie obowiązkowe rozwiązanie...
„Państwo bez stosów” – pisze się powszechnie i z dumą na temat Rzeczpospolitej szlacheckiej. Określenie można znaleźć w niemal każdym podręczniku szkolnym do historii, używano go w kampaniach politycznych, cytował je nawet Jan Paweł II w kazaniu...
Zarówno w XIX stuleciu, jak i jeszcze w latach międzywojnia w niemal każdej chacie polskich chłopów była kołyska. Właściwie zaś kolebka – by użyć starszego i istotnie wiejskiego określenia na mebel przeznaczony dla najmłodszego dziecka w...
W gospodarce opartej niemal wyłącznie na rolnictwie, która dominowała w Europie tak w średniowieczu, jak i przez większość epoki nowożytnej, niezwykle ważną sprawą było określenie areału gruntów rolnych: a więc pól zajmowanych przez gospodarstwa...
Na dawnej wsi niewielu ludzi zaznawało starości. Nic dziwnego – chociażby w zaborze rosyjskim średnia przewidywana długość życia człowieka w chwili narodzin wynosiła w roku 1880… zaledwie 28 lat! Dla porównania, Niemcy żyli wówczas przeciętnie o 10...
Przez stulecia polscy chłopi radzili sobie w domach najczęściej bez jakichkolwiek świec czy lamp. Te pierwsze zapalano co najwyżej przy łożu ciężko chorego domownika, albo w obliczu burzy, aby poświęcone odpędzały pioruny. Światło zapewniały jednak...
