Niepewni losów wojny domowej bolszewicy potraktowali rodzinę carską z pełną bezwzględnością. Rozstrzelali nie tylko usuniętego władcę Rosji Mikołaja II, ale też jego żonę, syna, cztery córki i kilku najbliższych służących. Nie zdołali jednak pojmać wszystkich członków domu panującego. Jaki los spotkał starą imperatorową Marię Fiodorowną?
Przyszła caryca była duńską królewną, córką Chrystiana IX. Urodziła się w roku 1847. Jako 19-latka została wydana za mąż za carewicza Aleksandra III. Wtedy germańskie imię Dagmara, którym posługiwała się w ojczyźnie, porzuciła na rzecz zgodniejszego z tradycją dworu Romanowów miana Maria Fiodorowna.
Reklama
Urodziła sześcioro dzieci, w tym następcę tronu Mikołaja II. Jej małżeństwo z carem – znanym despotą sprzeciwiającym się jakimkolwiek reformom – potrwało 28 lat. Po śmierci męża w roku 1894 Maria zapisała w pamiętniku: „Jestem zupełnie załamana i przybita”. Nie pozwoliła jednak, by osobista tragedia podkopała jej pozycję polityczną i towarzyską.
Wpływy, Rasputin, spisek i upadek. Wdowieństwo Marii Romanow
Przez pierwsze lata wdowieństwa wywierała przemożny wpływ na młodego syna i kształtowała linię dworu. Drogi Marii i Mikołaja II rozeszły się jednak przed wybuchem pierwszej wojny światowej.
Początek konfliktu zastał cesarzową wdowę – wówczas już 67-letnią – zagranicą, w Anglii. Pomimo zaawansowanego wieku i niebezpieczeństw podróży Maria zdecydowała się czym prędzej powrócić do Rosji.
Była wielką przeciwniczką rozpustnego mistyka Rasputina i usilnie próbowała zwalczać jego wpływy w pałacu. Wobec widma upadku dynastii poparła nawet plan zamachu stanu, mającego na celu obalenie Mikołaja.
Reklama
Po tym, jak złożyła ultimatum synowi, zmuszono ją do wyjazdu ze stolicy. Wieści o abdykacji cara doszły Marię w Kijowie, gdzie wspierała działalność Czerwonego Krzyża. W marcu 1917 roku wyruszyła na ostatnie spotkanie z Mikołajem. Potem jednak, namawiana przez zaniepokojonych rozwojem wypadków w kraju krewniaków, przeniosła się na Krym.
Decyzja uratowała starej carycy życie. Jej syn, synowa i wszystkie wnuki dostali się w łapy bolszewików. Ona sama znajdowała się jednak na obszarze, który wciąż kontrolowali biali generałowie, popierający stary porządek.
„Sytuacja była delikatna”
O dramatycznym epilogu panowania Marii można przeczytać w książce Czerwona księżniczka – biografii rosyjskiej arystokratki Sofki Dołgorukiej, która także znajdowała się na Krymie w schyłkowych miesiącach wielkiej wojny i w okresie wojny domowej.
W 1919 roku, gdy losy wewnętrznego konfliktu były już przesądzone, ratunek dla imperatorowej wdowy i jej otoczenia mógł przyjść tylko z Anglii, dysponującej okrętami zdolnymi wziąć na pokład zdesperowanych uciekinierów z właśnie tworzonego „czerwonego raju”.
Reklama
„Nastąpił okres oczekiwania” – pisze Sofka Zinovieff na kartach Czerwonej księżniczki. – „Sytuacja była delikatna. Nie dość, że wiele osób chciało wyjechać, to jeszcze król Jerzy V obawiał się udzielić azylu autokratycznym Romanowom. Obawiano się, że spowoduje to wzrost poparcia dla Partii Pracy i zwiększy republikańskie sentymenty w społeczeństwie”.
Niechętna gościna
Więzy rodzinne przeważyły nad argumentami politycznymi. Przynajmniej początkowo. Caryca Maria była rodzoną siostrą brytyjskiej królowej Aleksandra i ciotką Jerzego. Dlatego wysłano po nią okręt HMS Marlborough w eskorcie innych jednostek.
Na pokład trafili stara caryca, siedemnastu Romanowów, którzy zdołali przetrwać wojenną zawieruchę, sześć psów i kanarek Marii. Zatrzymano się na Malcie, skąd kolejny okręt dostarczył imperatorową wdowę do Anglii.
Staruszka nie zabawiła u siostry długo. Postarano się, by rychło wyjechała do rodzinnej Danii. Osiadła pod Kopenhagą w zakupionym już przed laty pałacyku Hvidøre. Zmarła dopiero 13 października 1928 roku.
Przeczytaj też o tym, jak wyglądało prawdziwe życie bajecznie bogatych carskich elit.
Bibliografia
- Hall Coryne, Little Mother of Russia: a Biography of Empress Marie Feodorovna, Shepheard-Walwyn 2001.
- King Greg, The Court of the Last Tsar: Pomp, Power and Pageantry in the Reign of Nicholas II, John Wiley & Sons 2006.
- Zinovieff Sofka, Czerwona księżniczka, Bellona 2021.
Fascynująca opowieść o upadku caratu
