Bitwa pod Grunwaldem nie przyniosła Polsce bezpośrednich korzyści terytorialnych, choć zapoczątkowała długi, powoli postępujący kryzys państwa zakonnego. W opinii większości historyków w ówczesnej sytuacji trudno było myśleć o lepszym rezultacie, a tak zwany pokój toruński odzwierciedlał faktyczną sytuację polityczną. Sławomir Leśniewski na kartach książki Jagiellonowie. Złoto i rdza sugeruje jednak inną, dalece kontrowersyjną interpretację zdarzeń.
To, co się zdarzyło po odstąpieniu od Malborka [którego nie udało się zdobyć bezpośrednio po zwycięstwie w bitwie pod Grunwaldem], pozwoliło Jasienicy na stwierdzenie: „Wojna wcale sił polskich nie zużyła. One nie zostały użyte, jak należało”.
Reklama
To smutna konstatacja, ale ze wszech miar prawdziwa. Już po pewnym czasie Henryk von Plauen, bohaterski wódz, który uratował stolicę, a może i istnienie samego zakonu, trochę zaczepnie uświadamiał Jagielle, jak odrobina zaciekłości i cierpliwości z jego strony mogła oddać mu władzę nad Malborkiem.
Czy jednak król życzył sobie zupełnego pognębienia zakonu i zniszczenia jego państwa? Odpowiedź na to frapujące pytanie, wynikająca z ciągu zaskakujących faktów i ich logiki, pokazuje, że było wręcz przeciwnie.
O co naprawdę grał Władysław Jagiełło?
Wiele skłania do stwierdzenia, że Jagiełło, już nie pierwszej młodości i ciągle bezdzietny, z coraz mniejszymi szansami na męskiego potomka i przekazanie mu władzy nad Polską, intensywnie myślał o losie ukochanej Litwy w momencie, kiedy opróżniony przez niego tron obejmie władca niepodzielający jego uczuć dla Wielkiego Księstwa.
Ponadto zaś byłby to monarcha stojący na czele potężniejącego państwa po zwycięskiej rozprawie z zakonem krzyżackim i niemającego żadnego godnego siebie przeciwnika w tym rejonie Europy.
Reklama
Nie był bynajmniej wykluczony nawrót zdarzeń sprzed zaledwie kilkudziesięciu lat, kiedy na polskich ziemiach hulały litewskie zagony, a ostatni z Piastów potrafił zdobywać się na srogi odwet. Z tym że ewentualny powrót do stanu pełzającej wojny postawiłby Litwę już na zdecydowanie gorszej pozycji.
Jeśli spojrzeć na istniejącą sytuację z perspektywy Jagiełły, okazałby się on złym politykiem, pozwalając na zachwianie stanu równowagi pomiędzy Polską, Wielkim Księstwem i Krzyżakami. Zdecydowany prymat i dominacja tej pierwszej nie była pożądana z punktu widzenia Litwy.
Polska przegrała wielką szansę zlikwidowania już w 1410 roku krzyżackiego zagrożenia, ale zwycięsko zaprezentował się Europie król Władysław II.
Nie tylko jako triumfator spod Grunwaldu i pogromca zakonu uznawanego za niezwyciężony, ale też, jak napisałem w swojej książce o Krzyżakach: „Dodatkowo polski król okazał wspaniałomyślne oblicze chrześcijańskiego władcy, nie dążąc do zupełnej likwidacji państwa krzyżackiego”. Taki wizerunek był bezcenny.
Niekorzystny pokój
Zawarty w Toruniu 1 lutego 1411 roku pokój z zakonem nie odzwierciedlał zwycięstwa sprzed kilku miesięcy.
Polska odzyskała jedynie ziemię dobrzyńską i z tytułu wykupu jeńców otrzymała sześć milionów groszy czeskich, czyli kwotę niebagatelną, zaś tak strategicznie ważna Żmudź, przegradzająca lądowe połączenie pomiędzy pruską i inflancką gałęzią zakonu, powróciła do Litwy, jednak tylko na czas życia Jagiełły i Witolda.
Źródło
Powyższy tekst stanowi fragment książki Sławomira Leśniewskiego pt. Jagiellonowie. Złoto i rdza (Wydawnictwo Literackie 2024).
Tytuł, lead oraz śródtytuły pochodzą od redakcji. Tekst został poddany podstawowej obróbce korektorskiej.
