Dynastia Habsburgów, Habsburgowie – dynastia niemiecka rządząca m.in. Austrią, Czechami, Węgrami, Chorwacją i Hiszpanią. Jej przedstawiciele zasiadali na tronie Rzeszy stale od roku 1438. Od 1804 roku posługiwali się tytułem cesarzy Austrii.
Dynastia Habsburgów należała do najważniejszych i najpotężniejszych w dziejach Europy. Za jej protoplastę uchodzi Guntram Bogaty z Alzacji (X wiek), którego potomkowie zamieszkali w północnej Szwajcarii i tytułowali się grafami z Habsburga. Dzięki zręcznej polityce Habsburgowie powiększali swoją – początkowo niewielką – domenę, obejmując posiadłości w Austrii i Styrii, które od XIII wieku stały się ich rodową siedzibą.
Reklama
W 1273 roku hrabia Rudolf z Habsburga (ur. 1218, zm. 1291) jako kompromisowy kandydat został wybrany królem niemieckim. Zapoczątkowało to wielką karierę Habsburgów, którzy z niewiele znaczącego rodu hrabiowskiego awansowali do pierwszej ligi europejskiej polityki. Rudolf aranżował korzystne układy dynastyczne, wydając Habsburżanki za władców sąsiednich krajów. Stało się to ulubionym sposobem uprawiania polityki przez ród, doprowadzonym do perfekcji przez Maksymiliana I (ur. 1459, zm. 1519).
Władca ten dzięki ożenkowi objął Burgundię i Niderlandy. Jego drugą żoną była Bianka Sforza, co wzmocniło wpływy Maksymiliana we Włoszech. Swojego syna ożenił z córką władców Kastylii i Aragonii, a to otworzyło Habsburgom drogę do sukcesji hiszpańskiej.
W 1519 roku cesarzem został wnuk Maksymiliana, Karol V (1500–1558), który władał już posiadłościami austriacko-niemieckimi, Niderlandami, Burgundią, dużą częścią Włoch, Hiszpanią i jej zamorskimi posiadłościami. Mówiono, że nad jego rozległymi włościami na całym globie nigdy nie zachodzi słońce.
W 1438 roku Habsburgowie ponownie objęli tron królewski w Niemczech, a w 1440 tron cesarski, który pozostał przy nich na prawie 400 lat. W XVI wieku wygrali dynastyczną rywalizację z Jagiellonami w Europie Środkowej, włączając do swojego władztwa Czechy i Węgry, a w XVIII wieku wzięli udział w rozbiorach Polski.
Reklama
W XVII wieku wygasła hiszpańska linia Habsburgów, a w 1740 męska część linii austriackiej. Jednak ostatni jej władca, Karol VI (1685–1740), wydał tzw. sankcję pragmatyczną, na mocy której tron odziedziczyła jego córka Maria Teresa (1717–1780). Razem z mężem, Franciszkiem I Lotaryńskim (1708–1765), zapoczątkowała dynastię habsbursko-lotaryńską.
Po klęskach poniesionych w wojnach z Napoleonem Habsburgowie utracili tytuł cesarski w Niemczech i sporo terytoriów. Ostatecznie jednak w 1815 roku znaleźli się w obozie zwycięzców i aż do wybuchu I wojny światowej ich państwo (Cesarstwo Austriackie, a od 1867 roku dualistyczne Austro-Węgry) należało do grona europejskich mocarstw.
Ta świetna kariera zaczęła gasnąć już w XIX wieku. Habsburska domena częściej traciła posiadłości niż je zyskiwała, a władane przez ród państwo ponosiło więcej klęsk niż zwycięstw. Po długoletnim panowaniu cesarza Franciszka Józefa I (ur. 1830, zm. 1916) tron objął Karol I (ur. 1887, zm. 1922), który rządził zaledwie dwa lata.
Po klęsce w wojnie światowej został zmuszony do abdykacji, a nowe republikańskie władze Austrii pozbawiły Habsburgów posiadłości i prawa pobytu w ojczyźnie. Żona Karola, ostatnia cesarzowa Zyta, zmarła w 1989 roku. Ich syn i nominalny sukcesor tronu, Otto von Habsburg, zmarł w 2011 roku. Monarszą władzę Habsburgowie sprawowali przez osiem stuleci, od XIII aż do XX wieku.
Reklama
