Życie galicyjskich chłopów z przełomu XIX i XX wieku diametralnie różniło się od realiów panujących na współczesnej wsi. Młodszym pokoleniom trudno nawet wyobrazić sobie, jak wyglądała codzienność ówczesnych włościan. Te unikatowe zdjęcia stanowią niezwykłe świadectwo tego, jak nieco ponad 100 lat temu egzystowała przytłaczająca większość mieszkańców zaboru austriackiego.
W przededniu wybuchu I wojny światowej z uprawy roli utrzymywało się aż 73% mieszkańców Galicji. Jednocześnie według oficjalnych danych na przełomie XIX i XX wieku ponad 44% gospodarstw posiadało poniżej dwóch hektarów ziemi uprawnej, kolejne 36,5% od dwóch do pięciu hektarów.
Reklama
Przy tak niewielkim areale większość galicyjskich chłopów żyła w biedzie, a często wręcz w skrajnej nędzy. Brak maszyn sprawiał zaś, że obrabianie nawet niewielkich skrawków ziemi wymagało wielkiego nakładu pracy. Szeroko pisali o tym wiejscy pamiętnikarze oraz pierwsi polscy etnografowie.
Nic tak jednak nie uzmysławia, jak bardzo różniło się życie mieszkańców galicyjskiej wsi przed I wojną światową od tego do czego jesteśmy obecnie przyzwyczajeni, jak fotografie z tamtego okresu.
Można się o tym przekonać sięgając po zdjęcia udostępnione przez Muzeum Etnograficzne w Krakowie. Są ich tysiące. Wybrałem dla Was kilkadziesiąt moim zdaniem najciekawszych.
Chałupy galicyjskich chłopów
Stara chata ze wsi Brzezna koło Nowego Sącza na zdjęciu wykonanym przez Eugeniusza Frankowskiego. Mimo że fotografia pochodzi z 1913 roku to chałupa nadal nie posiadała komina. Jej wnętrze podczas palenia w piecu było więc wypełnione gryzącym dymem.
Kolejna chałupa w tej samej miejscowości sfotografowana przez Frankowskiego. Również pozbawiona komina. Tym razem autor uwiecznił również na zdjęciu mieszkańców ubogiego domostwa.
Reklama
Chłopski dom z niepodpisanej sądeckiej miejscowości (fot. Eugeniusz Frankowski).
Frankowski fotografował nie tylko domy biedaków, ale również zagrody zamożnych gospodarzy. Przykładem jest ta chata z Gostwicy. Białe plamy na ścianach sugerują, że w domu była panna na wydaniu.
Nieokreślona wieś w okolicy Nowego Sącza (fot. Eugeniusz Frankowski). Jak widać tylko jedna chata posiada komin.
Tutaj nieznany autor zrobił w 1903 roku zdjęcie kurnej chaty biednego włościanina z podkrakowskich Pychowic (w 1941 roku wieś stała się częścią miasta). W strzesze nad oknem widać dymnik, którym podczas palenia w piecu wydostawał się na zewnątrz dym. Budynek posiadał tylko jedną izbę.
Tak z kolei mieszkał w tym samym czasie wójt Pychowic. Była to zagroda jednobudynkowa, której środek zajmowała część mieszkalna. Po lewej znajdowała się stodoła, po prawej zaś stajnia.
Błotniste wiejskie podwórko w podkrakowskim Krzęcinie na zdjęciu wykonanym w 1909 roku przez Seweryna Udzielę. Jego imię nosi obecnie Muzeum Etnograficzne w Krakowie.
Reklama
Budowa nowej chaty na początku XX wieku we wsi Stryszawa w powiecie suskim. Biorąc pod uwagę jej całkiem pokaźne rozmiary oraz liczną ekipę cieśli można przyjąć, że należała do zamożnego gospodarza.
Tu zaś końcowy etap wznoszenia stodoły w w podkarpackim Kożuchowie (fot. Seweryn Udziela).
Chłopi przy pracy
Orka w podkrakowskich Gołuchowicach. Zdjęcie wykonane przez nieznanego autora w 1912 roku. Para zadbanych koni oraz porządny strój oracza wskazują, że pole należało do bogatego chłopa. Kontrastuje to z nędznym odzieniem parobka trzymającego lejce.
Podhalańscy kosiarze na zdjęciu z przełomu XIX i XX wieku (fot. Walery Eljasz-Radzikowski).
Zwożenie siana w Zakopanem. Zdjęcie wykonane przez Stanisława Jarnuszkiewicza w 1905 roku.
Chłopi pracujący przy żniwach w podkrakowskich Gołuchowicach na zdjęciu nieznanego autora z 1904 roku.
Żniwa w podkarpackiej wsi Kalembina na zdjęciu Seweryna Udzieli z 1905 roku.
Reklama
Żniwa na Sądecczyźnie na rok przed wybuchem I wojny światowej (fot. Eugeniusz Frankowski).
Wykopki na nowosądeckiej wsi w 1913 roku (fot. Eugeniusz Frankowski).
Kobiety sypiące zebrane ziemniaki do worka. Zdjęcie z Galicji Wschodniej (fot. Leopold Węgrzynowicz).
Chłop z Galicji Wschodniej rżnący słomę na sieczkę (fot. Leopold Węgrzynowicz).
Chłopskie portrety
Chłopska rodzina z podkrakowskich Chorowic. Fotografia wykonana w 1902 roku przez Seweryna Udzielę
Wielodzietna chłopska rodzina w odświętnych strojach ze wsi Bronowice Małe na zdjęciu Karola Chotka wykonanym w 1912 roku.
Dziewczęta z sądeckiej wsi Gołkowice. Fotografia wykonana w 1913 roku przez Eugeniusza Frankowskiego.
Reklama
Chłopka z Gołuchowic niosąca kosz ziół. Fotografia nieznanego autora wykonana w 1904 roku.
Chłop przed swoją chatą w Bronowicach Małych. 1912 rok (fot. Karol Chotek).
Zakopiańska chłopka pracująca przy kołowrotku (fot. Walery Eljasz-Radzikowski).
Śpiący przed chatą chłopiec ze wsi Pisarzowa nieopodal Limanowej. Zdjęcie nieznanego autora z 1910 roku.
Źródło zdjęć
Zdjęcia zamieszczone w galerii pochodzą ze zbiorów Muzeum Etnograficznego w Krakowie i zostały udostępnione na licencji CC BY-SA 4.0.
