"Ich bieda się skończyła". Tak w czasie wojny Niemcy zachęcali Polaków do wyjazdu na roboty do Rzeszy

Obietnice dobrego wyżywienia oraz godnych zarobków. Górnolotne hasła, i pełne zachwytów, rzecz jasna sfingowane relacje tych ludzi, którzy już wyjechali. Właśnie tak Niemcy zachęcali Polaków do dobrowolnego wyjazdu na roboty do III Rzeszy.

W trakcie II wojny światowej ponad 2,8 miliona robotników (łącznie z jeńcami) z Polski zostało wywiezionych do Niemiec. Ponad 95% z nich trafiło tam pod przymusem. Okupant prowadził jednak przez całą wojnę zakrojoną na szeroką skalę akcję propagandową, zachęcającą naszych pradziadków i dziadków do dobrowolnej emigracji zarobkowej.

Reklama

Tylko w 1940 roku rozwieszono ponad 50 tysięcy różnego rodzaju afiszy. Ponadto rozdano setki tysięcy darmowych broszur oraz ulotek. Wszystko to, aby zmobilizować ludność Generalnego Gubernatorstwa do wyjazdu.

Efekty były mizerne. W trakcie całej wojny zgłosiło się co najwyżej kilkadziesiąt tysięcy chętnych. Warto jednak przyjrzeć się materiałom „promocyjnym”, jakimi zarzucono okupowaną Polskę. Poniżej najciekawsze z nich.

Jedźmy na roboty rolne do Niemiec

Emigracja zarobkowa nad Sprewę miała w Polsce długą tradycję. W drugiej połowie lat 30. rządy w Warszawie i Berlinie co roku podpisywały specjalne porozumienia w sprawie przewidywanych limitów robotników sezonowych.

Przykładowo w 1936 roku było to 10 tysięcy, dwa lata później już 60 tysięcy, a w 1939 roku planowano aż 90 tysięcy. Okupant liczył zatem, że takie plakaty, jak powyższy spotkają się z entuzjastycznym odzewem ludności podbitej Polski. Zupełnie jakby wojna i brutalna okupacja niczego nie zmieniły.

Reklama

Ich bieda się skończyła!

Już w 1940 roku Niemcy chcieli pozyskać na zajętych ziemiach polskich dwa miliony robotników. Z tego 1,4 miliona miało pochodzić z Generalnego Gubernatorstwa.

Ponieważ jednak dobrowolnych zgłoszeń była garstka (chociaż, jak widać na plakacie, obiecywano wyrwanie się z biedy), przystąpiono do przymusowego naboru. Nawet to rozwiązanie nie pozwoliło osiągnąć zamierzonego celu – ostatecznie w 1940 roku deportowano do Rzeszy „tylko” 400 tysięcy ludzi. Stanowiło to 25% zakładanej początkowo liczby.

Chodźmy na roboty rolne do Niemiec!

Na początku 1943 roku w Generalnym Gubernatorstwie funkcjonowało aż 21 urzędów pracy (Arbeitsamtów), które miały 85 filii oraz 250 lokalnych placówek. Jak widać na powyższym plakacie, chęć wyjazdu można było również zgłosić u wójta.

Ich radosne oczekiwanie nie dozna rozczarowania

Już wiosną 1940 roku wprowadzono obowiązkowe limity robotników rolnych dla każdego z powiatów Generalnego Gubernatorstwa. W odezwie z 24 kwietnia Hans Frank grzmiał:

Reklama

Celem zapewnienia ładu i porządku zarządzam obowiązkowo, że mieszkańcy Generalnego Gubernatorstwa stawić się mają obecnie na wezwanie urzędów pracy i wójtów do robót w Niemczech.

Ten obowiązek dotyczy w pierwszym rzędzie mężczyzn i kobiet, którzy urodzili się w latach 1915 i 1924. Niewykonanie tego zarządzenia pociągnie za sobą surowe kary i wszyscy, którzy się od tego obowiązku uchylali, będą policyjnie ścigani.

Wielkie historie co kilka dni w twojej skrzynce! Wpisz swój adres e-mail, by otrzymywać newsletter. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.

Jeszcze dziś zgłoś się do robót rolnych

Jak wnika z tej ulotki „miłościwie” panujące władze III Rzeszy nieustannie myślały o tym, jak zadbać o dobro Polaków. Jak było naprawdę, możemy się przekonać dzięki okólnikowi kierownika Wydziału Pracy w urzędzie Generalnego Gubernatorstwa Maksa Frauendorfera. 26 kwietnia 1940 roku pisał do wójtów:

Sołtysi nie mogą mieć żadnych wątpliwości, że dostawy [robotników przymusowych] muszą być wykonane i że w przeciwnym razie poniosą konsekwencje nie tylko oni sami, lecz także cała miejscowość. (…)

Reklama

Tak jak dotychczas, również w przyszłości będą występować przypadki sabotaży, wstrętu do pracy, ogólnego braku chęci do pracy i odmowy jej wykonania.

We wszystkich tych przypadkach należy bezzwłocznie złożyć doniesienie we właściwej jednostce policyjnej, aby winni mogli być natychmiast uwięzieni i odpowiednio ukarani.

Ci są pobawieni trosk o codzienny chleb

Tymczasem w ulotkach propagandowych nie straszno lecz wskazywano na benefity płynące z wyjazdu na roboty do Niemiec.

Same uśmiechnięte twarze

Niemieccy propagandyści zadbali o to, aby na wszystkich materiałach zachęcających do emigracji zarobkowej ludzie mieli uśmiech od ucha do ucha. Rzeczywistość prezentowała się jednak diametralni inaczej.

Reklama

Nie tylko jedzenie, ale i edukacja

Nie tylko pieniądze i wyżywienie miały być zachętą dla Polaków. Nęcono również szansą na zapoznanie się z najnowszymi metodami uprawy ziemi.

Pracujemy dla Europy

Próbowano też uderzać w górnolotne tony o pracy dla Europy. Rzecz jasna tej Europy, którą sobie wymarzyli naziści.

Zgłaszajcie się natychmiast i bez zwłoki

Ach, ci dzielni niemieccy żołnierze. Jak nic takie plakaty sprawiały, że nasi pradziadkowie i dziadkowie pędzili, aby się zgłosić „natychmiast i bez zwłoki” do pracy w Rzeszy.

Listy twoich rodaków nie kłamią

Na koniec zaś koronny dowód na to, że polskim robotnikom rolnym w Niemczech było, jak u Pana Boga za piecem. W końcu listy nie mogły kłamać. No chyba, że napisano je pod przymusem lub zrobił to jakiś niemiecki propagandysta. Ale kto by się tam przejmował takimi detalami.

Przeczytaj również o tym dlaczego latem 1945 roku tak wielu krakowian stawiło się na wezwanie Niemców do budowy umocnień chroniących przed nacierającą Armią Czerwoną

Reklama

Bibliografia

• Niemieckie materiały propagandowe z lat 1940-1944 ze zbiorów Biblioteki Narodowej.
• Polscy robotnicy przymusowi w III Rzeszy, red. Włodzimierz Bonusiak, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego 2005.