Sławny kompleks piramid w Gizie, o rzut kamieniem od współczesnego Kairu, obejmuje łącznie dziewięć takich starożytnych konstrukcji. Piramidy budowano jednak także w innych miejscach Egiptu. Większość z nich powstała zresztą… poza dzisiejszymi granicami tego kraju.
Już w XIX stuleciu próbowano oszacować łączną liczbę piramid, jakie wznieśli starożytni Egipcjanie. Pierwsza nowoczesna lista, przygotowana z pewnym naukowym rygorem, wyszła spod ręki pruskiego egiptologa Karla Richarda Lepsiusa w 1842 roku. Znalazło się na niej łącznie 67 obiektów.
Reklama
Już wtedy zdawano sobie sprawę z tego, że w rzeczywistości piramid musiało powstać znacznie więcej.
Zaginiona piramida numer 29
O tym, jak trudno je zliczyć i odnaleźć doskonale świadczy przypadek piramidy położonej w rejonie Sakkary, którą Lepsius oznaczył numerem 29.
Ta tak zwana „bezgłowa piramida” została zlokalizowana przez pioniera egiptologii, potem jednak przysypały ją piaski pustyni. Ponownie udało się ją odnaleźć dopiero w 2008 roku!
Pierwsza i ostatnia piramida w Egipcie
Grobowce dla faraonów i ich małżonek w kształcie ostrosłupów, a więc piramid, wznoszono od XXVII wieku p.n.e.
Najstarsza, zbudowana dla króla Dżosera, ma blisko 4700 lat. Najmłodsza, przynajmniej z tych znajdujących się na obszarze dzisiejszego Egiptu, powstała prawdopodobnie z myślą o faraonie Ahmose. Konstrukcja tej ostatniej znanej piramidy, zlokalizowanej w Abydos, została ukończona około roku 1525 p.n.e.
Reklama
Ile piramid odnaleziono w Egipcie?
Liczbę piramid trudno oszacować, bo budowa wielu z nich nie została ukończona, najczęściej z powodu przedwczesnej śmierci zleceniodawcy. Poza tym niezliczone piramidy wciąż mogą znajdować się pod powierzchnią pustyni.
Większość publikacji z ostatnich dekad podaje, że łącznie jest znanych przynajmniej 118 egipskich piramid. Niekiedy przytacza się też wyższą liczbę – 138. Pierwszy z szacunków przytacza chociażby ceniony amerykański egiptolog Mark Lehner na kartach książki The Complete Pyramids.
Polski autor, Szymon Zdziebłowski, pisze mniej konkretnie: „Do tej pory znanych jest w Egipcie ponad sto piramid lub miejsc, w których niegdyś się znajdowały albo planowano je wykonać. Czasem widoczne są jedynie porzucone place budowy w postaci wielkich dziur wykutych w ziemi.”
I to chyba właśnie z takim, tylko ogólnym, szacunkiem należałoby się zgodzić. Cały czas bowiem są odkrywane… nowe piramidy. Na ostatnią natrafiono w 2017 roku w Daszur.
Reklama
Egipskie piramidy poza Egiptem. Zapomniane konstrukcje z obszaru Sudanu
O skomponowanie pełnej listy jest trudno także z tego względu, że zwyczaj budowania egipskich piramid wyszedł poza granice kraju nad Nilem.
Po upadku Nowego Państwa około 1077 roku p.n.e. na nową potęgę w regionie wyrosło Królestwo Kusz, położone dalej na południe, na obszarze dzisiejszego Sudanu. Jego władcy stopniowo podbili cały Egipt i przejęli tam władzę jako tak zwana XXV dynastia.
Panowanie dynastii kuszyckiej trwało mniej niż stulecie, ale wywarło trwałe skutki: za jego sprawą piramidy, których od dawna nie wznoszono już w samym Egipcie, zaczęły być budowane na południu. Pierwsza powstała około roku 751 p.n.e. dla króla El Kurru. Ostatnie wznoszono nawet do roku 300 n.e.
Piramidy nubijskie. Ile ich wzniesiono?
Piramidy nubijskie były wyraźnie mniejsze od tych, które budowano dla faraonów z czasów Starego i Średniego Państwa. Jak podaje Fathi Habashi z Laval University mierzyły co do zasady od 6 do 30 metrów.
Reklama
Zbudowano ich za to imponująco wiele – dzisiaj wiadomo na pewno o ponad 200, a według niektórych szacunków nawet 250.
Tak więc tych „egipskich”, przynajmniej pod względem formy i stylu, piramid z południa jest dwa razy więcej niż piramid z samego Egiptu.
Wybrana bibliografia
- Brier B., The Other Pyramids, „Aschaeology”, t. 55 (2002).
- Habashi F., The Pyramids of Egypt, „De Re Metallica”, t. 24 (2015).
- Lehner M., The Complete Pyramids, Thames&Hudson 2008.
- Zdziebłowski S., Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności, Wydawnictwo Poznańskie 2023.
