Już żyjący w I wieku p.n.e. rzymski historyk Diodor Sycylijski nie mógł uwierzyć, że Wielka Piramida w Gizie została wzniesiona ludzką ręką. Nie potrafił bowiem znaleźć żadnych śladów tego, jak transportowano na wyższe poziomy struktury kamienne bloki. Obecnie również nie brakuje niedowiarków, którzy twierdzą, że Egipcjanie nie byliby w stanie samodzielnie wznieść jednego z siedmiu antycznych cudów świata. Nie używali przecież nawet w większym stopniu koła, a tym samym nie mogli się posługiwać efektywnie choćby żurawiami.
Dla archeologów geneza piramidy Cheopsa (Chufu) nie jest tematem kontrowersji. Wiele szczegółów pozostaje oczywiście nierozstrzygniętych, ogółem jednak przyjmuje się powszechnie, że przy budowie Wielkiej Piramidy – podobnie jak w toku prac nad innymi grobowcami faraonów – używano ramp. Jak wyjaśnia doktor Szymon Zdziebłowski w książce Wielka Piramida:
Reklama
To głównie dzięki nim transportowano większe i mniejsze bloki nawet na duże wysokości. Czym były rampy? W skrócie: monumentalnymi nasypami o mniejszym lub większym nachyleniu wykonanymi z różnych elementów: gruzu, cegieł mułowych, kamieni.
I tak, mamy pozostałości ramp z wielu miejsc i rozmaitego typu inwestycji faraońskich na terenie Egiptu, również takie zlokalizowane tuż przy piramidach, a w dwóch przypadkach – nawet jeszcze na piramidzie. Tak jest w przypadku niedokończonej piramidy Sechemcheta (…) [, który] był przodkiem Cheopsa.
Jako że budowę grobowca Sechemcheta przerwano najprawdopodobniej dosłownie z dnia na dzień, rampy nie podległy rozbiórce. Główna została usypana przy zachodniej ścianie piramidy. Właśnie z tamtej strony znajdowały się bowiem kamieniołomy, gdzie wydobywano bloki używane w trakcie budowy. Przy pozostałych bokach również znajdowały się mniejsze nasypy.
Rampy przy piramidzie w Sinki
Zgodnie z tym, co pisze Szymon Zdziebłowski bardzo wiele cennych informacji na temat ramp dostarcza nam – również nieukończona – niewielka piramida w Sinki w Środkowym Egipcie.
Była to budowla powstała jeszcze przed rządami Cheopsa. Ani w niej, ani pod nią nie ma tuneli – archeolodzy sądzą, że piramida symbolizowała władzę królewską na egipskiej prowincji. (…)
Reklama
Do naszych czasów zachowały się cztery rampy wiodące na cztery ściany piramidy. Mają po kilkanaście metrów długości i ich kąt nachylenia wynosi od 12 do 15 stopni.
Ich krawędzie były wykonane z cegieł mułowych, a środek rampy wypełniono rumoszem skalnym i gruzem – cegły mułowe nie były tak samo wytrzymałe na nacisk ciężkich bloków jak kamień.
Archeolodzy odkryli resztki kilku ramp również w Meidum, gdzie wzniesiono piramidę dla ojca Cheopsa, faraona Snofru. Podobnie, jak we wcześniejszych przypadkach „w środku były wypełnione gruzem, a obramowane cegłami mułowymi”.
Rampy przy piramidzie Cheopsa
Sceptycy podnoszą jednak, że przy niskim kącie nachylenia rampy używane podczas budowy Wielkiej Piramidy musiałyby osiągać wręcz kolosalne rozmiary. Do ich wzniesienia potrzeba by zaś ogromnych ilości materiału skalnego.
Reklama
Zachowane źródła pokazują jednak, że dla starożytnych Egipcjan olbrzymie rampy nie były niczym nadzwyczajnym. Jeden z zachowanych papirusów powstałych kilkaset lat po wzniesieniu piramidy Cheopsa zawiera na przykład informację o rampie mającej aż 400 metrów długości i 30 wysokości. Jak pisze autor książki Wielka Piramida:
Z powodu wielu pozostałości ramp, które zachowały się do naszych czasów, można wnioskować, że nie było jednego ulubionego typu. Zmieniano ich wymiary i położenie względem wznoszonych ścian w zależności od potrzeb i planowanej wielkości budowli. Rampy wcale nie musiały mieć postaci jednego monumentalnego nasypu. Trwa dyskusja, która opcja była najlepsza w przypadku piramidy Cheopsa.
Czy raczej była to rampa spiralna, rozpoczynająca się w jednym z naroży, obiegająca piramidę dookoła, a może częściowo rampa wchodziła w rdzeń piramidy? Możliwości jest co najmniej kilka. Nie można wykluczyć, że połączono dwa albo trzy rodzaje ramp w jeden przemyślany system nasypów.
Bardzo prawdopodobne, że główna rampa miała kilkaset metrów i miała 2/3 objętości samej Wielkiej Piramidy! To nią transportowano na plac budowy głazy z położonych w pobliżu kamieniołomów. Sięgała ona około połowy wysokości piramidy. „Potem budowniczowie zastosowali spiralną rampę, która obiegała ściany piramidy, wznosząc się na jej kolejne, wyższe poziomy”.
Reklama
Co stało się z rampami w Gizie?
Chociaż sama rampa nie przetrwała do naszych czasów, to archeolodzy odkryli wiele poszlak wskazujących na jej istnienie. I tak w 1995 roku nieopodal południowo-zachodniego narożnika Wielkiej Piramidy odkopano „fragmenty wykonanego z nieobrobionych kamieni muru, który biegł w kierunku piramidy”. Egiptolodzy przypuszczają, że mogła to być ściana oporowa rampy „po której transportowano bloki na szczyt piramidy”.
Z kolei w 2004 roku podczas wykopalisk na północy zachód od grobowca słynnego faraona archeolodzy trafili na „wielometrowe hałdy gruzu i starożytnych śmieci: fragmenty lin różnej grubości, drewna, tkanin, narzędzi kamiennych”.
Zdaniem doktorów Marka Lehnera i Zahiego Hawassa, którzy uchodzą obecnie za najbardziej cenionych ekspertów zajmujących się piramidą Cheopsa, są to właśnie pozostałości rampy, którą po zakończeniu budowy rozebrano, a gruz rozsypano w różnych miejscach płaskowyżu. Na północ od grobowca znajdował się zaś duży uskok skalny, który idealnie nadawał się do zasypania gruzem. Jak trafnie podsumowuje Szymon Zdziebłowski:
Nie powinno dziwić, że po wielu tysiącach lat po rampie Cheopsa zachowało się tyle co nic. Wokół działali przecież później architekci wznoszący piramidę Chefrena i Mykerinosa.
Oni również potrzebowali budulca do ramp. Kto wie, czy nie wykorzystali częściowo gruzu z rampy Cheopsa? Poza tym w kolejnych dziesięcioleciach w miejscu, gdzie znajdowały się kamieniołomy i wiodący z nich ku piramidzie nasyp, wykonywano grobowce dla wielmożów służących na dworach kolejnych faraonów.
Bibliografia
- Szymon Zdziebłowski, Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności, Wydawnictwo Poznańskie 2023.
