Panuje opinia, że szlachcianki cieszyły się w nowożytnej Polsce wyjątkowo korzystną pozycją, której mogły (a nawet musiały) zazdrościć im nobilitowane panie z zagranicy. Mężowie traktowali je po partnersku, zdawali się na ich rady, mówili o nich:...
Pierwszą linię natarcia kawaleryjskiego za czasów Zygmunta Augusta stanowili najciężej uzbrojeni kopijnicy, w pełnych zbrojach i z kopiami rycerskimi typu zachodniego, niedrążonymi w środku. Dopiero za nimi podążali jeźdźcy w typowym rynsztunku...
Na Wawelu istnieje budynek nazywany Kuchniami Królewskimi. Znajduje się w najbardziej reprezentacyjnym punkcie wzgórza: na zamku górnym, w bezpośrednim sąsiedztwie wnętrz, w których niegdyś mieszkali królowie. Łatwo go rozpoznać, ponieważ jest...
Przez większość średniowiecza przedstawiciele elit nie mieli jeszcze tych wszystkich cech, które dzisiaj nieodłącznie kojarzą się z rycerstwem czy szlachectwem. Typowy polski „miles”, a więc właśnie rycerz, z roku 1100, 1200 albo nawet 1250 nie...
Na początku XV wieku Zakon Krzyżacki znalazł się u szczytu swej potęgi. Niewiele ponad stulecie później jego państwo nad Bałtykiem przestało jednak istnieć. Sławna bitwa pod Grunwaldem była tylko pierwszym krokiem na drodze do złamania siły zakonu...
W ogólnej wyobraźni polska husaria jawi się jako formacja jednolita, uporządkowana, uzbrojona i wyposażona na taką samą modłę, a poza tym dalece niezmienna. W rzeczywistości jednak żołnierze elitarnej ciężkiej jazdy nie otrzymywali rynsztunku z...
Rozpoczęte w 1648 roku powstanie Chmielnickiego było największym wystąpieniem zbrojnym Kozaków przeciwko Rzeczpospolitej. Mając świadomość zagrożenia hetman wielki koronny Mikołaj Potocki starał się zdusić je już w zarodku, zlekceważył jednak...
Wbrew popularnej legendzie zamek królewski na Wawelu nie stracił swojego wyjątkowego statusu w jednym konkretnym momencie. Nie było tak, że Zygmunt III Waza, w następstwie niszczycielskiego pożaru, zdecydował o przeniesieniu stolicy do Warszawy. W...
O polskich chłopach pańszczyźnianych z minionych stuleci pisze się często tak, jakby wszyscy żyli w podobnych warunkach, mieli zbliżone obowiązki, prawa i możliwości. Słowem: jakby stanowili jedną masę. Tak jednak wcale nie było.
W chwili swojej koronacji Elżbieta I Tudor miała nieco ponad 25 lat. Zastąpiwszy na tronie swą przyrodnią siostrę, Marię, nowa królowa zupełnie zmieniła kurs angielskiej polityki. Zamiast szukać sojuszu z Hiszpanią postawiła na niezależność. Jej...
W szeregach dawnej polskiej szlachty panowały dość ścisłe reguły w kwestii tego, jak powinien wyglądać przedstawiciel najwyższego stanu. Oczekiwano, że szlachcic czy też ziemianin będzie mieć ciało niezniszczone harówką, ale też, że będzie dbać o...
Czy przestępczość oraz przemoc wśród szlachty była zjawiskiem rzadkim i nietypowym, czy wprost przeciwnie – zupełnie powszechnym? Do niedawna na takie pytanie brakowało jednoznacznej odpowiedzi, a temat budził w nauce spore kontrowersje. Przytaczano...
Historia Kozaków nierozerwalnie związana jest z wyprawami łupieżczymi i wojną. Mimo że w pierwszych dekadach XVII wieku na Dzikich Polach żyło ich jedynie kilkadziesiąt tysięcy, to stanowili siłę militarną, z którą musiały liczyć się zarówno...
Los króla Ludwika XVI w obliczu wielkiej rewolucji francuskiej nie był wcale przesądzony. Początkowo tylko najwięksi radykałowie wzywali do tego, by nie poprzestawać na usunięciu monarchy z życia publicznego, ale też usunąć go z życia w ogóle. Aby...
Życie na angielskim dworze królewskim było wielką grą, w której gesty i symbole miały często nawet większe znaczenie od otwartych deklaracji, albo czynów. Każdy członek otoczenia Elżbiety I Tudor, nie bez powodu nazywanej także Elżbietą Wielką...
Historykom zdarza się pisać, że jeszcze w wieku XIV, za czasów Kazimierza Wielkiego, w państwie Piastów panowała „idylliczna” równowaga stanów, którą później zachwiały i wreszcie zburzyły nieposkromione aspiracje szlachty. To wizja prosta, a przez...
Nie da się w pełni zrozumieć upadku Rzeczypospolitej Obojga Narodów bez zrozumienia sposobu, w jaki polskie elity szlacheckie postrzegały swój kraj i rzeczywistość. Dlaczego ziemianie zignorowali wszystkie znaki ostrzegawcze i do ostatniej chwili...
Za twórcę pierwszej Siczy Zaporoskiej przyjęło się uważać Dymitra Bajdę Wiśniowieckiego. Starosta czerkieski i słynny awanturnik, który wspólnie z Kozakami wyprawiał się na Turcję miał ją zbudować już w latach 50. XVI wieku. Czy jednak wzniesiona...
Przywódcy Kościoła rzymskiego sprzed pięciu, sześciu czy siedmiu wieków wydawali zawrotne kwoty na dzieła sztuki, zbytkowne ceremonie, liczny dwór i życie w luksusie. Zwyczajne dochody kurii rzymskiej nie mogły wystarczyć do pokrycia potrzeb...
Żaden polski król wcześniej nie pokusił się o taką inwestycję. Budowa pierwszego stałego mostu na Wiśle w Warszawie zajęła aż pięć lat i kosztowała prawdziwą fortunę. Efekty prac były jednak imponujące. Konstrukcja długa na ponad 500 metrów oraz...
Panuje mit, zgodnie z którym sytuacja polskich szlachcianek była lepsza niż kobiet z warstwy uprzywilejowanej w jakimkolwiek innym kraju Europy. W rzeczywistości ziemiańskie panny i damy z Węgier, Francji czy Anglii miały pozycję nawet lepszą od...
Wojny z połowy XVII stulecia – konflikt z Rosją, powstanie Chmielnickiego, a przede wszystkim niszczycielski potop szwedzki – sprawiły, że populacja Rzeczpospolitej zmniejszyła się o 25-30%. W niektórych regionach ubyła nawet połowa ludności. Nie...
Polska szlachta nie wzięła się znikąd. Stare rody zyskały swoją formalną rangę dzięki łasce królów i książąt, zapewniających im szczególne przywileje. W XVII wieku pamięć o tym, że przodkowie ziemian niegdyś byli równi chłopom już jednak zanikało...
Utrzymanie prywatnego wojska było jednym z symboli niezwykłego bogactwa najzamożniejszych magnatów w Rzeczpospolitej. Można się spotkać z opinią, że już w pierwszej połowie XVII wieku kresowe „królewięta” posiadały bardzo liczne prywatne armie. Ale...
W powszechnej opinii główną przyczyną wybuchu rewolucji francuskiej był absolutystyczny model rządów, jaki wprowadzono nad Sekwaną. Poza tym kluczowe znaczenie miała mieć dyskryminacja burżuazji – zamożnej warstwy miejskiej, która wprawdzie...
Na początku epoki nowożytnej, w XVI stuleciu, nie było jeszcze całkiem jasne co właściwie oznacza polskie szlachectwo. Dopiero kolejne dekady miały ugruntować przekonanie, zgodnie z którym szlachecka „cnota” stanowiła kategorię dziedziczną i...
Katedra na Wawelu była stałą nekropolią królewską odkąd w roku 1333 pogrzebano tu Władysława Łokietka. Utarty mit, zgodnie z którym w świątyni Wacława i Stanisława złożono kości niemal wszystkich późniejszych władców kraju, wymaga jednak pewnej...
Przed uderzeniem we wrogie szeregi husarze byli nieraz narażeni na zmasowany ostrzał z łuków z użyciem tysięcy lub nawet dziesiątek tysięcy pocisków. W bitwie pod Newlem, stoczonej w 1562 roku, 1700 żołnierzy polskiej husarii natarło na moskiewski...
Przez pierwsze stulecia polskiej historii przedstawiciele elit nie używali jeszcze nazwisk. Moda na nie zaczęła rozpowszechniać się wśród szlachty dopiero na przełomie średniowiecza oraz czasów nowożytnych. To wówczas, zwłaszcza w pierwszej połowie...
Kozacy zaporoscy nie są raczej kojarzeni ze szturmowaniem twierdz czy zdobywaniem miast. Jednak w trakcie licznych wypadów łupieskich oraz wypraw wojennych niejednokrotnie przychodziło im atakować umocnienia przeciwnika. Oto jak prezentowała się...
