Po zniesieniu pańszczyzny galicyjska wieś borykała się z szeregiem problemów. Nędza, głód i postępujące rozdrobnienie gospodarstw były codziennością milionów chłopów z zaboru austriackiego. Fatalny wpływ na życie poddanych Franciszka Józefa miały...
Ilekroć mówi się o polskich powstaniach narodowych, powraca pewien zasadniczy wątek. Twierdzi się, że właściwie każdy przegrany zryw mógłby potoczyć się zupełnie inaczej, gdyby tylko masy chłopskie, składające się na jakieś 75% całej ludności...
Prowadzona pod koniec XIX i na początku XX wieku prężna rozbudowa sieci kolejowej na Dalekim Wschodzie carskiej Rosji stanowiła dla wielu okazję do zbicia ogromnych fortun. Jednym z ludzi, którzy dorobili się gigantycznych pieniędzy na dostawach...
O rozbiorach opowiada się zawsze jako o wielkiej katastrofie, nie tylko dla państwa ale i dla elit, które dotąd nim rządziły. Obraz wcale nie jest jednak tak jednoznaczny, o czym doskonale świadczy rozmowa Mirosława Maciorowskiego z profesorem...
Toczona od 8 lutego 1904 roku na Dalekim Wschodzie wojna rosyjsko-japońska boleśnie obnażyła słabość imperium Romanowów. Carska armia ponosiła jedną porażkę za drugą, a podpisany 5 września 1905 roku pokój w Portsmouth jasno pokazał, że to Tokio...
Wiosną 1861 r. po ogrodzie Saskim spacerowały tłumy kobiet od stóp do głów w czerni, łącznie z kwiatami na kapeluszach. Obok biegały dzieci w czarno-białych ubrankach, trzymające lalki w czarnych sukienkach i obręcze do zabaw okręcone czarnymi i...
„Potwór potężny, tajemniczy, patrzący podejrzliwie otworami strzelnic, zionący paszczami armat” – pisał Artur Oppman o Cytadeli Warszawskiej, przez Rosjan zwanej Aleksandrowską.
Rozpoczęta w 1891 roku budowa Kolei Transsyberyjskiej była przedsięwzięciem jakiego świat wcześniej nie widział. Aby połączyć Moskwę z Władywostokiem położono ponad 9 tysięcy kilometrów torów. A w trwające 25 lat prace zaangażowanych było aż 400...
W dawnych wiejskich domach używano przedmiotów, po które dzisiaj już w ogóle się nie sięga. Na przykład w niemal każdej chacie chłopskiej bezpośrednio przy wejściu wisiał niepozorny, ale też niezwykle przydatny kawałek drewna o charakterystycznym...
Dla dawnych polskich chłopów ślub to była przede wszystkim transakcja. Decyzji niemal nigdy nie podejmowali jednak młodzi. Pertraktacje nie były zaś ani proste… ani jednoznaczne.
Nędza Galicji w cyfrach – wydana w 1888 roku i wielokrotnie wznawiana, dziś uznawana za jedną z najważniejszych publikacji o tematyce ekonomicznej i społecznej końca xix wieku – zyskała sławę niemal natychmiast. W ciągu zaledwie dwóch tygodni...
Według popularnego i ciągle powtarzanego mitu w rejonie Łowicza żyli przed rozbiorami jedni z najbogatszych, najlepiej traktowanych i najbardziej samodzielnych chłopów w całej Polsce. Ich wyjątkowa sytuacja miał wynikać z tego, że byli...
W ponurym, przepełnionym pracą ponad siły, pełnym wyrzeczeń i tragedii świecie polskich chłopów nie było wiele miejsca na optymizm. Mieszkańcy dawnej wsi przede wszystkim się bali: nie tylko sił natury, głodu i świeckiego pana, ale też pana w...
W dzisiejszych czasach jest rzeczą absolutnie oczywistą, że przywódca mocarstwa musi na bieżąco otrzymywać wiadomości nie tylko o stanie kraju, ale i o każdym ważnym zdarzeniu na arenie międzynarodowej. Dawniej jednak pozyskiwanie aktualnych i...
Na galicyjskiej wsi głód był codziennością. W sytuacji, gdy blisko połowa gospodarstw miała mniej niż dwa hektary ziemi uprawnej miliony chłopów stale niedojadały. Dla wielu ubogich włościan jedyną okazją, aby najeść się do syta była praca u...
Ciąża i poród wiązały się na dawnej polskiej wsi z ogromnym zatrzęsieniem przesądów i zabobonnych praktyk. Obawiano się zarówno wrogich guseł, jak i zwłaszcza prowokowania losu poprzez niewłaściwe zachowanie. Polscy chłopi oczekiwali, że ich żony...
Dzisiaj aż trudno to sobie wyobrazić, ale jeszcze na przełomie XVIII i XIX wieku ogromna część, a zapewne nawet większość chat wiejskich w Polsce, w ogóle nie miała kominów wyprowadzonych ponad strzechę. Nad nalepą (a więc cokołem z gliny służącym...
Na dawnej polskiej wsi panowało powszechne przeświadczenie, że odpowiedzialność za to, by dziecko urodziło się żywe, silne i zdrowe, spoczywa tylko na matce. Ona, przez nieostrożność, ignorowanie starych nakazów, złe instynkty czy choćby błądzące...
150 lat temu Galicja była jednym z najbiedniejszych regionów Europy. Nędza, która dotykała miliony chłopów w zaborze austriackim odcisnęła również wyraźne piętno na wzroście mieszkańców polskich wsi znajdujących się pod panowaniem Franciszka Józefa...
Olga Boznańska większość swojego dorosłego życia spędziła w Paryżu. nad Sekwaną wynajmowała pracownię, ale poza tym była również współwłaścicielką rodzinnej kamienicy przy ulicy Wolskiej 21 (dziś Piłsudskiego) w Krakowie. Na przełomie XIX i XX wieku...
Spotkanie z Marią Konopnicką całkowicie odmieniło życie malarki Marii Dulębianki. Chociaż późniejsza autorka Roty była starsza o 16 lat, kobiety szybko połączyła silna więź i przez dwadzieścia lat były niemal nierozłączne. Nie brakuje jednak opinii...
Olga Boznańska zapisała się w historii sztuki jako jedna z najważniejszych polskich artystek przełomu XIX i XX wieku. Od 1898 roku na stałe mieszkała w Paryżu, gdzie jej pracownia obrosła prawdziwą legendą. Z czasem jednak dziennikarze znad Wisły, z...
Dawna wieś znała wyłącznie porody domowe. I wyłącznie takie w asyście członków społeczności, bez pomocy fachowych akuszerek czy lekarzy, przybyłych spoza gromady. Do rozwiązania dochodziło na ogół w izbie. W niektórych regionach pozwalano, by mąż...
W XIX-wiecznej Europie były to jedne z nielicznych miejsc publicznych, w których kobiety mogły swobodnie spędzać czas, bez szwanku dla reputacji i własnego bezpieczeństwa. Nie ograniczano tam w żaden sposób ich praw i traktowano dokładnie tak samo...
Sianokosy – zaraz obok żniw – były okresem najintensywniejszych prac polowych na dawnej wsi. W sytuacji, gdy chłopi nie dysponowali maszynami zgromadzenie paszy dla bydła na zimę mogło zajmować nawet całe tygodnie. O tym, jak wyglądało koszenie...
Wejście do tradycyjnej chaty chłopskiej – takiej sprzed ponad 100 czy nawet 200 lat – nie było przedsięwzięciem łatwym. U schyłku XIX wieku bardzo obrazowo pisał o tym architekt osiadły w Krakowie, Maciej Moraczewski.
Arthur Evans był jednym z najważniejszych archeologów przełomu XIX i XX wieku. To właśnie on podczas długoletnich wykopalisk prowadzonych w Knossos odkrył pozostałości kultury minojskiej, która kwitła na Krecie przez dwa milenia aż do około 1100...
Higiena osobista w dzisiejszym rozumieniu była niemal nieznana polskim chłopom sprzed 100 czy 150 lat. Nie mieli oni łazienek, a pełną kąpiel brali w najlepszym razie co kilka miesięcy. O ile jednak nie szorowali ciał, to jednak… robili to ze swoimi...
Polscy chłopi sprzed czy 100 czy 200 lat podchodzili do śmierci bez strachu, a zwykle i bez wielkiej rozpaczy. Była przecież i częsta i oczekiwana. W obliczu zgonu bliskiej osoby należało jednak wiedzieć jak należy się natychmiast zachować. I dla...
Życie galicyjskich chłopów z przełomu XIX i XX wieku diametralnie różniło się od realiów panujących na współczesnej wsi. Młodszym pokoleniom trudno nawet wyobrazić sobie, jak wyglądała codzienność ówczesnych włościan. Te unikatowe zdjęcia stanowią...
