Najazdy wikingów na Irlandię rozpoczęły się w tym samym okresie co na terenie Brytanii, a więc pod koniec VIII wieku. Tylko w ciągu nieco ponad trzech dekad odnotowano aż 25 ataków na Zieloną Wyspę. Droga ze Skandynawii do Irlandii była dłuższa niż do Brytanii, ale szanse sukcesu okazywały się tu znacznie większe. Powody są dość oczywiste dla badaczy tematu.
Pierwszy udokumentowany łupieżczy atak wikingów na Zielonej Wyspie nastąpił w 795 roku, kiedy to Skandynawowie spustoszyli Rechru (wyspę Rathlin), co odnotowane zostało w Rocznikach Ulsteru.
Reklama
Ten sam zapis wspomina o spustoszeniu „Scí” przez „pogan” – jest to interpretowane jako atak wikingów na zamieszkaną przez ludność gaelickiego pochodzenia wyspę Skye, aczkolwiek Clare Downham uważa, iż oryginał Roczników Ulsteru mógł zawierać słowo „scri” lub „scrin”, oznaczające w języku staroirlandzkim świątynię lub kaplicę – w takim przypadku chodzi najprawdopodobniej o splądrowanie sanktuarium na wyspie Rathlin.
Kilka lat później po raz pierwszy zaatakowany został klasztor na wyspie Iona, w sumie wikingowie złupili go trzykrotnie (w 806 roku zabijając 68 zakonników), a w 807 roku spustoszyli Inishmurray u północno-zachodniego wybrzeża Irlandii.
Tragiczne lata. Wczesne dekady najazdów wikingów na Irlandię
Do 830 roku irlandzkie roczniki odnotowały łącznie 25 ataków Skandynawów. Celem najeźdźców były często klasztory i ośrodki religijne, zapewniające bogate łupy, które jednocześnie nie stawiały poważniejszego oporu – przykładem jest odnotowany w Rocznikach Inisfallen atak na Bangor z 823 roku, kiedy to „uczeni i biskupi” zostali zabici, a relikwie św. Kongala, żyjącego w VI wieku założyciela klasztoru w Bangor, zrabowane.
Rok 832 był szczególnie tragiczny dla klasztoru w Armagh – główny ośrodek irlandzkiego chrześcijaństwa został wtedy zaatakowany i spostoszony aż trzykrotnie w ciągu miesiąca. W 836 roku ofiarą najeźdźców padł klasztor Clonmore położony na terenie królestwa Leinster.
Reklama
Wikingowie zaatakowali także królestwo południowych Uí Néill, uprowadzając wielu ludzi w niewolę. W kolejnym roku Irlandię dotknęły dalsze najazdy, tym razem został złupiony położony na wyspie klasztor Inis Cealtra.
Szczególnie niszczycielski był atak dwóch wikińskich flot, które popłyneły w górę rzek Boyne (60 okrętów) i Liffey, każda z nich z ok. 1500 wojowników na pokładach. Najeźdźcy pokonali wojska południowych Uí Néill i spustoszyli wschodnią Irlandię.
Nie wszystkie spośród wczesnych wikińskich najazdów kończyły się jednak sukcesami – we wpisie z 811 roku Roczniki Ulsteru odnotowują „masakrę pogan”, do której doszło w królestwie Ulaid.
Dochodziło także do regularnych bitew pomiędzy Skandynawami a wojskami lokalnych irlandzkich dynastii – w 836 roku wikingowie najpierw złupili Connachtę, a później rozbili wojska dynastii Déis Tuaisceirt z północnego Munster.
Turgeis, legendarny wódz wikingów w Irlandii
Pierwsze wikińskie najazdy na Irlandię przeprowadzali głównie Norwegowie. Znajduje to potwierdzenie w znaleziskach wczesnośredniowiecznych irlandzkich dzieł sztuki odnajdywanych na terenie Norwegii, które trafiały tam jako łupy z wypraw (jednocześnie irlandzkich artefaktów brakuje w Danii – wikingowie z tego kraju atakowali przede wszystkim Brytanię).
Wyróżniającym się wodzem norweskich wikingów we wczesnym okresie najazdów na Irlandię był Turgeis, który dowodził znacznej wielkości flotą, a do jego wojsk oportunistycznie dołączyła też pewna liczba Irlandczyków.
Reklama
To właśnie Turgeisowi przypisywane jest wzniesienie umocnień (longphorts) chroniących najważniejsze miejsca lądowań wikingów w Irlandii – Anagassan, Dublin, Wexford, Waterford, Cork i Limerick9. W 841 roku Norwegowie założyli także obozy warowne w Narrow Water (koło Carlingford) oraz Linn Duachaill (obecne hrabstwo Louth), a sam Turgeis za swoją siedzibę miał obrać umocnioną bazę w Dublinie.
Niektórzy historycy wątpią jednak w historyczność tej postaci, uznając ją za archetyp wikinga wymyślony przez późnośredniowiecznych autorów i powtarzany w XVIII-wiecznych tekstach.
Z łupieżczą działalnością norweskich wikingów w IX wieku wiąże się kilka datowanych na to stulecie skarbów monet odnalezionych na terenie Irlandii, najprawdopodobniej ukrytych bądź utraconych przez grupy Skandynawów.
Łupy z tych i późniejszych najazdów odnajdywane są także w pochówkach z IX i X wieku na terenie Norwegii, w których niejednokrotnie występują przedmioty z metalu (m.in. relikwiarze i kielichy) irlandzkiego pochodzenia. Pojawiają się one także w osadach handlowych, co świadczy o cyrkulacji zdobyczy z Zielonej Wyspy w obrębie Skandynawii.
Reklama
Przyczyny sukcesu najeźdźców z Północy
Tak znaczne i szybkie sukcesy wikingów były możliwe między innymi dzięki politycznej fragmentacji Irlandii oraz rywalizacji królewskich dynastii nawet w obrębie poszczególnych królestw, która utrudniała zorganizowany opór przeciwko skandynawskim najeźdźcom.
Dzięki możliwości zimowania na terenie Irlandii wikingowie atakowali także zimą – wspomniany już atak na Clonmore z 836 roku nastąpił w wigilię Bożego Narodzenia.
Jak udało się zahamować postępy wikingów na zielonej wyspie?
Pod koniec lat 40. IX wieku irlandzki opór zaczął się jednak konsolidować, m.in. za sprawą Máela Sechnailla I (Malachiasza I), energicznego władcy południowych Uí Néill, a od 846 roku arcykróla Irlandii.
W 845 roku schwytał on i utopił Turgeisa, a w 848 roku zadał ciężką klęskę wikingom z Dublina w bitwie pod Skreen, gdzie poległo 700 Skandynawów. Jeszcze większe zwycięstwo odniósł w tym samym roku Tigernach, król z dynastii Brega, w krwawej bitwie w lesie Dísert Do-Chonna, podczas której poległo 1200 wikingów.
Reklama
W 845 roku król północnych Uí Néill i arcykról Irlandii Niall Caille pokonał najeźdźców w bitwie na terenie obecnego hrabstwa Donegal. Te i inne sukcesy Irlandczyków były możliwe najprawdopodobniej dzięki częstszej współpracy poszczególnych królestw przeciwko wspólnemu wrogowi oraz przejęciu niektórych elementów skandynawskiego uzbrojenia, które nie były wcześniej stosowane na Zielonej Wyspie.
Niektórzy spośród wikingów mogli być też zatrudniani jako najemnicy bądź zawierali sojusze z irlandzkimi władcami. Czynniki te sprawiły, że terytorialna ekspansja wikingów na terenie Irlandii została zatrzymana (jakkolwiek Bart Jaski ocenia, iż w przeciwieństwie do działań duńskich wikingów w Brytanii, podbijanie dużych obszarów Irlandii nie było celem działających tam Skandynawów, którzy preferowali zajmowanie niewielkich terenów jako baz wypadowych do dalszych najazdów).
Źródło
Powyższy tekst stanowi fragment książki Cezarego Namirskiego pt. Clontarf 1014. Ukazała się ona w kultowej serii Historyczne Bitwy wydawnictwa Bellona w 2023 roku.
