W ponurym, przepełnionym pracą ponad siły, pełnym wyrzeczeń i tragedii świecie polskich chłopów nie było wiele miejsca na optymizm. Mieszkańcy dawnej wsi przede wszystkim się bali: nie tylko sił natury, głodu i świeckiego pana, ale też pana w...
W dzisiejszych czasach jest rzeczą absolutnie oczywistą, że przywódca mocarstwa musi na bieżąco otrzymywać wiadomości nie tylko o stanie kraju, ale i o każdym ważnym zdarzeniu na arenie międzynarodowej. Dawniej jednak pozyskiwanie aktualnych i...
Na galicyjskiej wsi głód był codziennością. W sytuacji, gdy blisko połowa gospodarstw miała mniej niż dwa hektary ziemi uprawnej miliony chłopów stale niedojadały. Dla wielu ubogich włościan jedyną okazją, aby najeść się do syta była praca u...
Ciąża i poród wiązały się na dawnej polskiej wsi z ogromnym zatrzęsieniem przesądów i zabobonnych praktyk. Obawiano się zarówno wrogich guseł, jak i zwłaszcza prowokowania losu poprzez niewłaściwe zachowanie. Polscy chłopi oczekiwali, że ich żony...
Dzisiaj aż trudno to sobie wyobrazić, ale jeszcze na przełomie XVIII i XIX wieku ogromna część, a zapewne nawet większość chat wiejskich w Polsce, w ogóle nie miała kominów wyprowadzonych ponad strzechę. Nad nalepą (a więc cokołem z gliny służącym...
Na dawnej polskiej wsi panowało powszechne przeświadczenie, że odpowiedzialność za to, by dziecko urodziło się żywe, silne i zdrowe, spoczywa tylko na matce. Ona, przez nieostrożność, ignorowanie starych nakazów, złe instynkty czy choćby błądzące...
150 lat temu Galicja była jednym z najbiedniejszych regionów Europy. Nędza, która dotykała miliony chłopów w zaborze austriackim odcisnęła również wyraźne piętno na wzroście mieszkańców polskich wsi znajdujących się pod panowaniem Franciszka Józefa...
Olga Boznańska większość swojego dorosłego życia spędziła w Paryżu. nad Sekwaną wynajmowała pracownię, ale poza tym była również współwłaścicielką rodzinnej kamienicy przy ulicy Wolskiej 21 (dziś Piłsudskiego) w Krakowie. Na przełomie XIX i XX wieku...
Spotkanie z Marią Konopnicką całkowicie odmieniło życie malarki Marii Dulębianki. Chociaż późniejsza autorka Roty była starsza o 16 lat, kobiety szybko połączyła silna więź i przez dwadzieścia lat były niemal nierozłączne. Nie brakuje jednak opinii...
Olga Boznańska zapisała się w historii sztuki jako jedna z najważniejszych polskich artystek przełomu XIX i XX wieku. Od 1898 roku na stałe mieszkała w Paryżu, gdzie jej pracownia obrosła prawdziwą legendą. Z czasem jednak dziennikarze znad Wisły, z...
Dawna wieś znała wyłącznie porody domowe. I wyłącznie takie w asyście członków społeczności, bez pomocy fachowych akuszerek czy lekarzy, przybyłych spoza gromady. Do rozwiązania dochodziło na ogół w izbie. W niektórych regionach pozwalano, by mąż...
W XIX-wiecznej Europie były to jedne z nielicznych miejsc publicznych, w których kobiety mogły swobodnie spędzać czas, bez szwanku dla reputacji i własnego bezpieczeństwa. Nie ograniczano tam w żaden sposób ich praw i traktowano dokładnie tak samo...
Sianokosy – zaraz obok żniw – były okresem najintensywniejszych prac polowych na dawnej wsi. W sytuacji, gdy chłopi nie dysponowali maszynami zgromadzenie paszy dla bydła na zimę mogło zajmować nawet całe tygodnie. O tym, jak wyglądało koszenie...
Wejście do tradycyjnej chaty chłopskiej – takiej sprzed ponad 100 czy nawet 200 lat – nie było przedsięwzięciem łatwym. U schyłku XIX wieku bardzo obrazowo pisał o tym architekt osiadły w Krakowie, Maciej Moraczewski.
Arthur Evans był jednym z najważniejszych archeologów przełomu XIX i XX wieku. To właśnie on podczas długoletnich wykopalisk prowadzonych w Knossos odkrył pozostałości kultury minojskiej, która kwitła na Krecie przez dwa milenia aż do około 1100...
Higiena osobista w dzisiejszym rozumieniu była niemal nieznana polskim chłopom sprzed 100 czy 150 lat. Nie mieli oni łazienek, a pełną kąpiel brali w najlepszym razie co kilka miesięcy. O ile jednak nie szorowali ciał, to jednak… robili to ze swoimi...
Polscy chłopi sprzed czy 100 czy 200 lat podchodzili do śmierci bez strachu, a zwykle i bez wielkiej rozpaczy. Była przecież i częsta i oczekiwana. W obliczu zgonu bliskiej osoby należało jednak wiedzieć jak należy się natychmiast zachować. I dla...
Życie galicyjskich chłopów z przełomu XIX i XX wieku diametralnie różniło się od realiów panujących na współczesnej wsi. Młodszym pokoleniom trudno nawet wyobrazić sobie, jak wyglądała codzienność ówczesnych włościan. Te unikatowe zdjęcia stanowią...
Obcinanie paznokci ma historię liczącą wiele tysięcy lat. Już w Starym Testamencie, w Księdze Powtórzonego Prawa, pochodzącej być może z VII wieku p.n.e., instruowano, że jeśli mężczyzna postanowi poślubić niewolnicę, kobieta ta jest zobowiązana...
Szczoteczki do zębów w dzisiejszym kształcie – a przynajmniej kształcie bardzo bliskim współczesnemu – były sprzedawane na dużą skalę od XIX wieku. Obyczaj by faktycznie myć nimi zęby rozpowszechniał się jednak powoli, zwłaszcza poza...
W innym artykule opowiadałem o tym jakie przedmioty miały największą wartość w wiejskim domostwie z XVIII lub XIX stulecia. Na ogół na samym szczycie listy znajdowała się pościel. Z niej zaś rzeczą najcenniejszą była pierzyna. Skąd jednak brała się...
Są dobre powody by sądzić, że jeszcze w połowie XIX wieku w większości wiejskich domostw w ogóle nie było stołów. Jeśli zaś taki sprzęt wstawiano do izby, to nie jako zwyczajny, codzienny mebel.
Jeszcze w XIX stuleciu wiejskie chaty miały zwykle tylko pojedyncze, a poza tym bardzo małe okienka. Te mierzyły najwyżej jakieś 50 centymetrów szerokości i może 60 wysokości, zawsze też były jednoskrzydłowe. Umieszczano je w samej izbie, głównym...
Był to najpilniej ukrywany sekret życia prywatnego Karola Marksa. Kiedy córki współautora Manifestu komunistycznego poznały prawdę skrzętnie ją zatuszowały. Dopiero 100 lat później wyszła na jaw.
Ludzie, którzy mają okazję po raz pierwszy, albo przynajmniej pierwszy w dorosłym życiu, odwiedzić zamek na Wawelu, bardzo różnie oceniają to doświadczenie. Oczywiście nie brakuje tych, którzy są po prostu zachwyceni. W końcu Wawel to nie zwyczajny...
Na początku 1848 roku przez Europę przetoczyła się fala wystąpień rewolucyjnych, które zyskały miano Wiosny Ludów. Nie ominęła ona również, rządzonych przez Hohenzollernów Prus. O tym, jak wyglądała sytuacja w Berlinie pisze w swojej książce...
W 1766 roku zmarła Małgorzata Hanczugowa – nie całkiem zwykła, ale też na pewno nie bardzo bogata wdowa z wioski pod Poznaniem. Jak na realia polskiej, nawet wielkopolskiej wsi, kobieta ta żyła całkiem dostatnio i wygodnie. Przede wszystkim zaś...
Józef Poniatowski przeszedł do polskiej legendy jako bohaterski generał, naczelny wódz wojsk Księstwa Warszawskiego, marszałek Francji i zaufany współpracownik Napoleona Bonaparte. Zanim jednak Francuzi zaczęli robić swoje porządki nad Wisłą, ten...
Związek małżeński Karola Marksa i jego żony Jenny trwał ponad 38 lat. Zanim para wzięła ślub przez siedem lat pozostawała narzeczeństwem. Nie wszystkim krewnym baronówny podobał się jednak pomysł, aby wiązała się ona z przejawiającym radykalne...
O historii państwa polskiego opowiada się zwykle tak, jakby jednocześnie była to też historia Polaków, konkretnego narodu, który właściwie od zawsze miał zamieszkiwać nad Wisłą. To jednak nie tylko uproszczenie, ale nawet nadużycie.
