Ludzie, którzy mają okazję po raz pierwszy, albo przynajmniej pierwszy w dorosłym życiu, odwiedzić zamek na Wawelu, bardzo różnie oceniają to doświadczenie. Oczywiście nie brakuje tych, którzy są po prostu zachwyceni. W końcu Wawel to nie zwyczajny...
Na początku 1848 roku przez Europę przetoczyła się fala wystąpień rewolucyjnych, które zyskały miano Wiosny Ludów. Nie ominęła ona również, rządzonych przez Hohenzollernów Prus. O tym, jak wyglądała sytuacja w Berlinie pisze w swojej książce...
W 1766 roku zmarła Małgorzata Hanczugowa – nie całkiem zwykła, ale też na pewno nie bardzo bogata wdowa z wioski pod Poznaniem. Jak na realia polskiej, nawet wielkopolskiej wsi, kobieta ta żyła całkiem dostatnio i wygodnie. Przede wszystkim zaś...
Józef Poniatowski przeszedł do polskiej legendy jako bohaterski generał, naczelny wódz wojsk Księstwa Warszawskiego, marszałek Francji i zaufany współpracownik Napoleona Bonaparte. Zanim jednak Francuzi zaczęli robić swoje porządki nad Wisłą, ten...
Związek małżeński Karola Marksa i jego żony Jenny trwał ponad 38 lat. Zanim para wzięła ślub przez siedem lat pozostawała narzeczeństwem. Nie wszystkim krewnym baronówny podobał się jednak pomysł, aby wiązała się ona z przejawiającym radykalne...
O historii państwa polskiego opowiada się zwykle tak, jakby jednocześnie była to też historia Polaków, konkretnego narodu, który właściwie od zawsze miał zamieszkiwać nad Wisłą. To jednak nie tylko uproszczenie, ale nawet nadużycie.
Nikt wcześniej nie podjął się czegoś na podobną skalę. W pomiary przez kilkadziesiąt lat były zaangażowane setki osób jednocześnie. Nic dziwnego, że rozpoczęte na początku XIX wieku działania bywają nazywane największym przedsięwzięciem naukowym...
W XIX wieku Łódź, z maleńkiego miasteczka ekspresowo przekształciła się w jedną z największych metropolii w Imperium Rosyjskim. Przed pierwszą wojną światową zamieszkiwało ją pół miliona ludzi. W ogóle jednak nie przygotowano dla nich koniecznych...
Latem 1845 roku europejskie uprawy ziemniaków zaczęła dziesiątkować zaraza. W błyskawicznym tempie rozprzestrzeniła się ona na znacznym obszarze Starego Kontynentu powodując ogromną klęskę głodu. Niedożywienie oraz choroby zebrały szczególnie...
W wieku XVIII i na początku stulecia XIX, u szczytu wyzysku, obciążenia pańszczyźniane składane na barki polskich chłopów były tak wielkie, że na ogół nie mieli oni szans poradzić sobie z nimi sami i z pomocą dzieci. Jeśli ktoś zaorywał choćby nieco...
Brytyjczycy pokładali wielkie nadzieje w rozpoczętej 1 lipca 1916 roku bitwie nad Sommą. Przygotowania do zakrojonego na szeroką skalę uderzenie trwały wiele miesięcy. Jednak już pierwsze godziny ofensywy pokazały, że rezultat starcia będzie...
Dopiero w dwudziestoleciu międzywojennym na polskich wsiach upowszechniła się pierwsza, najprostsza forma łazienki. Nie było to jeszcze w żadnym razie osobne pomieszczenie przeznaczone do utrzymywania higieny, ale tylko kącik, zwykle dalece...
Karol Marks przyszedł na świat 5 maja 1818 roku w zamożnej rodzinie trewirskiego prawnika. Mimo że posiadał liczne rodzeństwo to niczego mu nie brakowało. Gdy jednak wyjechał na studia wykazał się niezwykłą rozrzutnością. O tym, jak wyglądała...
W 1800 roku Łódź zamieszkiwano tylko jakieś czterysta osób. W 1900 – trzysta tysięcy. W ekspresowym tempie niepozorna osada stała się potężnym miastem, szóstym największym ośrodkiem całego Imperium Rosyjskiego. Aż do początków XXI wieku była też...
W latach 20. XX wieku, z inicjatywy ministra spraw wewnętrznych Felicjana Sławoja Składkowskiego władze zaczęły stanowczo przymuszać mieszkańców polskiej wsi do budowy przydomowych wychodków. Były to na dobrą sprawę pierwsze toalety polskich chłopów...
Podczas trwającej ponad cztery lata I wojny światowej zginęło lub zmarło blisko 900 tysięcy brytyjskich żołnierzy, a niemal 1,7 miliona zostało rannych. Wykorzystanie na masową skalę broni maszynowej oraz nowoczesnej artylerii sprawiło, że straty...
Pracy w zagrodzie chłopskiej zawsze było aż po pachy. Córki pomagały matkom w przy lnie i przędzeniu, pieliły warzywa, zamiatały oraz uprzątały izbę. Chłopcy, odkąd tylko byli w stanie dźwigać cepy, obowiązkowo brali udział w młocce, oddzielaniu...
Wincenty Witos jak mało kto znał mentalność galicyjskich chłopów. Sam w końcu był synem biednego rolnika spod Tarnowa. Słynny działacz ludowy i trzykrotny premier II Rzeczpospolitej miał bardzo krytyczne zdanie na temat dawnych włościan ze swej...
Na polskiej wsi higiena w dzisiejszym rozumieniu jeszcze do niedawna była zjawiskiem niemal niespotykanym. Chłopi na co dzień płukali twarz i przecierali ręce, ale niewiele poza tym. Pełne kąpiele były prawie niespotykane. Zjawisko miało oczywiście...
Po wybuchu powstania styczniowego na łamach należącej do braci Dostojewskich rosyjskiej gazety „Wriemia” ukazał się artykuł Fatalna kwestia (ros. Rokowoj wopros) Nikołaja Strachowa. Autor zastanawiał się nad przyczynami polskiego buntu przeciwko...
Pierwsi polscy etnografowie oraz zamożni chłopscy pamiętnikarze podkreślali, że na galicyjskiej wsi relacje między bogatymi kmieciami, a pracującymi u nich parobkami były „przyjacielskie” czy wręcz „familijne”. Zapewne nie brakowało takich...
Kołtun przez stulecia należał do najczęstszych, najbardziej powszechnych przypadłości, jakie trapiły polskich chłopów. Pod tą nazwą kryła się kępa zlepionych, brudnych i skrajnie zatłuszczonych włosów, które stopniowo, po wielu miesiącach...
Wśród głośnych pisarzy i poetów carskiej Rosji postawą dość typową był wyraźny sprzeciw wobec Polski oraz polskiej tożsamości. W takim nurcie lokował się także Fiodor Dostojewski – sławny autor Zbrodni i kary oraz Braci Karamazow. Co konkretnie...
Aleksander Gierymski zaliczany jest do najważniejszych przedstawicieli realizmu w polskim malarstwie drugiej połowy XIX wieku. Wśród dzieł artysty znalazło się również kilka pokazujących niedolę zwykłych mieszkańców Warszawy przełomu lat 70. i 80...
Typowe domy polskich chłopów z XVIII czy XIX stulecia miały kilka niemal powszechnych cech. Prawie bez wyjątku stawiono je z drewna, nie zaś murowano. Były kryte strzechą, a tylko z rzadka gontem. Do tego dochodziło trzecie obowiązkowe rozwiązanie...
Zarówno w XIX stuleciu, jak i jeszcze w latach międzywojnia w niemal każdej chacie polskich chłopów była kołyska. Właściwie zaś kolebka – by użyć starszego i istotnie wiejskiego określenia na mebel przeznaczony dla najmłodszego dziecka w...
Druga połowa XIX wieku przyniosła szybki wzrost ludności Galicji. Na wsi wiązało się to z coraz większym rozdrobnieniem gospodarstw, które nie były w stanie wyżywić wielodzietnych rodzin. Dzieci biednych chłopów musiały w tej sytuacji szukać zajęcia...
Na dawnej wsi niewielu ludzi zaznawało starości. Nic dziwnego – chociażby w zaborze rosyjskim średnia przewidywana długość życia człowieka w chwili narodzin wynosiła w roku 1880… zaledwie 28 lat! Dla porównania, Niemcy żyli wówczas przeciętnie o 10...
Przez stulecia polscy chłopi radzili sobie w domach najczęściej bez jakichkolwiek świec czy lamp. Te pierwsze zapalano co najwyżej przy łożu ciężko chorego domownika, albo w obliczu burzy, aby poświęcone odpędzały pioruny. Światło zapewniały jednak...
Wigilia Bożego Narodzenia stanowiła dla galicyjskich chłopów jeden z najważniejszych dni w roku. Wiązało się z nią wiele obyczajów, które miały rzekomo wpływać na to, co będzie się działo przez kolejne 12 miesięcy. Oto jak wyglądały wigilijne...
Reklama
Historyk, pisarz i publicysta, redaktor naczelny WielkiejHISTORII. Autor książek takich, jak Pańszczyzna. Prawdziwa historia polskiego niewolnictwa, Wawel. Biografia, Warcholstwo czy Cywilizacja Słowian. Jego najnowsza książka to Życie w chłopskiej chacie (2024). Strona autora: KamilJanicki.pl.
Historyk, specjalista od dziejów przedwojennej Polski. Współzałożyciel portalu WielkaHISTORIA.pl. Autor kilkuset artykułów popularnonaukowych. Współautor książek Przedwojenna Polska w liczbach, Okupowana Polska w liczbach oraz Wielka Księga Armii Krajowej.