5 największych wynalazków średniowiecza. Bez tych odkryć nie byłoby współczesnego świata

Epoka zacofania i stagnacji? Nic z tych rzeczy. W rzekomych „ciemnych wiekach” dokonano setek przełomowych odkryć. Niektóre z tych innowacji na zawsze zmieniły dzieje świata.

Na ostatnim miejscu – Proch strzelniczy

Broń palna kojarzy się z epoką nowożytną. Wynalazek, który do dzisiaj kreuje obraz wojskowości pochodzi jednak ze średniowiecza. Proch, odkryty w Chinach, dotarł do Europy najprawdopodobniej w XIV stuleciu. Z roku 1326 pochodzi angielski traktat naukowy, w którym zamieszczono najstarszą rycinę armaty. W tym samym roku dokonano też zakupu metalowych dział i pocisków na potrzeby obrony Florencji.

Reklama

W ciągu kilku dekad działa stały się nieodłącznym elementem sztuki wojennej. Już w latach 60. XIV wieku we Włoszech zaczęto też eksperymentować z ręczną bronią palną.

W roku 1410, tym samym w którym stoczono bitwę pod Grunwaldem, książę Burgundii dysponował podobno czterema tysiącami arkebuzów. A w połowie XV wieku broni palnej używano w każdej armii na kontynencie.

Miejsce czwarte – Nowoczesne rolnictwo

Według popularnej hipotezy, którą zaproponował profesor Lynn White, około roku tysięcznego Europę ogarnęła gospodarcza rewolucja. Zdaniem nagradzanego badacza z Princeton to wtedy doszło do radykalnych przemian, które popchnęły kontynent ku nowoczesności. Na ich skutek obszar morza śródziemnego stracił prymat, a w siłę zaczęły rosnąć kraje północnej Europy. Przyszłe globalne mocarstwa. White uważał, że postęp wynikał ściśle z innowacji w rolnictwie.

Reklama

Właśnie około roku tysięcznego upowszechnił się nowy sposób uprawy ziemi – tak zwana trójpolówka. System ten zwiększył uzyskiwane plony o trzydzieści procent i znacząco ograniczył ryzyko głodu. Co więcej na przełomie tysiącleci wprowadzono nowe formy uprzęży oraz ciężkie pługi, pozwalające uprawiać pola, które wcześniej były bezwartościowe.

W rzeczywistości rewolucja była bardziej rozciągnięta w czasie i trudniejsza, niż wyobrażał sobie White. Nie ulega jednak wątpliwości, że rolnicze innowacje zupełnie zmieniły obraz życia. I pozwoliły Europie zacząć się bogacić.

Miejsce trzecie – Okulary

Starożytność znała szkło, ale dopiero w średniowieczu dokonano innowacji, które pozwoliły uczynić z niego jeden z najważniejszych materiałów znanych człowiekowi. Najpóźniej w XIII wieku podjęto produkcję szklanych luster.

Za ich sprawą Europejczycy mogli po raz pierwszy zobaczyć swoje w pełni wyraźne odbicia. Zmieniło się podejście do tożsamości i indywidualizmu. Człowiek wreszcie wiedział co ma na myśli, gdy mówi „ja”.

Innowacje w produkcji przeźroczystych szyb okiennych wpłynęły na budownictwo, a technika produkcji witraży – na sztukę. Za sprawą ulepszonego szkła rozwijały się medycyna i technika.

Chyba największe znaczenie miał jednak wynalazek okularów. Pierwsze zrobiono prawdopodobnie około roku 1280. A trzy dekady później, jak podaje Norman Davies, własną parę nosił nawet niemiecki cesarz Henryk VII. Dzięki okularom krótkowzroczność, będąca nieodłącznym efektem obcowania z księgami, przestała hamować rozwój nauki.

Znaczenie tego wynalazku doceni każdy, kto dzisiaj nosi okulary bądź soczewki kontaktowe. A więc nawet półtora miliarda osób na świecie.

Reklama

Miejsce drugie – Mechaniczny zegar

U zarania średniowiecza nie istniały precyzyjne narzędzia pozwalające odmierzać dłuższe odcinki czasu. Były wprawdzie zegary wodne i słoneczne, ale na przykład klepsydry pojawiły się dopiero w tych ponoć ciemnych wiekach.

Nic dziwnego, że do upływu czasu podchodzono z o wiele większą swobodą niż dzisiaj. Istnieją średniowieczne teksty tłumaczące, że godzina to po prostu czas potrzebny do przejścia pieszo trzech mil w lecie bądź dwóch – zimą. Ewentualnie był to czas równy temu, którego było trzeba na przeczytanie sześciu biblijnych psalmów.

Większa dokładność wymagała zegarów mechanicznych. Projektowano je już w wieku XIII, ale pierwsze próby, o których można z całą pewnością powiedzieć, że przyniosły skutek, to dopiero stulecie czternaste.

Wybitny mediewista Jacques Le Goff podkreślał, że zegary zmieniły samą ideę czasu. Pozwalały odmierzać godziny pracy i na nowo zorganizowały życie miast. Fakt, że dzisiaj wszyscy za czymś pędzimy i że w XXI wieku liczy się każda minuta, to niewątpliwe dziedzictwo średniowiecza.

Reklama

Miejsce pierwsze – Prasa drukarska

Średniowieczne księgi były towarem luksusowym i trudno dostępnym. W sytuacji, gdy każdy tekst wymagał ręcznego przepisywania, wiedza rozprzestrzeniała się w żółwim tempie, a te same dzieła istniały w dziesiątkach wersji: różniących się szczegółami lub wypełnionych niezamierzonymi błędami skrybów. Dopiero druk sprawił, że informacja mogła dotrzeć do każdego. I to w tej samej formie, w jakiej powstała.

Około 1450 roku w Moguncji rozpoczęła działalność pierwsza drukarnia książek, zorganizowana przez Johanna Gutenberga. I zdaniem niektórych historyków właśnie w tamtej chwili dobiegło końca średniowiecze.

To tylko niektóre z kluczowych wynalazków tej epoki. Lista równie dobrze mogłaby zawierać ich nie pięć ale i pięćdziesiąt. Które twoim zdaniem niesłusznie pominąłem? I jaka innowacja powinna zająć pierwsze miejsce?

Przeczytaj też o tym, co oznaczał płacz w średniowieczu. Będziesz zaskoczony.

Reklama

Bibliografia

1. Davies N., Europa. Rozprawa historyka z historia, Znak 2010.
2. Medieval Science, Technology and Medicine. An Encyclopedia, red. T. Glick, S.J. Livesey, F. Wallis, Routledge 2005.
3. Wallis M., Dzieje zwierciadła, WAiF 1973.
4. Wigelsworth J.R., Science and Technology in Medieval European Life, Greenwood 2006.
5. White L., Medieval Technology and Social Change, Clarendon Press 1962.