W ramach Planu Marshalla od 1948 do 1952 roku Amerykanie wpompowali w europejską gospodarkę miliardy dolarów. Jakie były rzeczywiste skutki pomocy? Kto najbardziej skorzystał na Planie Marshalla?
Plan Marshalla (…) miał doprowadzić do szybkiej, solidnej odbudowy Europy poprzez jednostronną ekonomiczną interwencję Stanów Zjednoczonych. Pod każdym rozsądnym względem taka odbudowa faktycznie nastąpiła.
Reklama
60-procentowy wzrost wydajności
Od 1947 do połowy 1952 roku, kiedy oficjalnie zakończyło się przekazywanie pomocy Marshalla, wydajność produkcyjna w krajach objętych planem wzrosła o 60 procent (dla porównania, od stycznia 2003 do stycznia 2008 roku, w latach poprzedzających kryzys finansowy, wskaźnik produkcji przemysłowej EU-27 wzrósł o 15 procent).
Istniały duże wahania — wzrost sięgał od 24 procent w Szwecji do 241 procent w Niemczech zachodnich — ale zyski generalnie były znaczne i powszechne. (…)
Do jakiego stopnia jednak odbudowę pociągnął sam plan Marshalla? Pomoc może poprawić warunki życia w kraju również wtedy, kiedy zostaje pochłonięta, nie poprawiając zdolności kraju do zaspokojenia swoich potrzeb. Dlatego powinno się zadać pytanie, czy gospodarki Europy Zachodniej rzeczywiście poradziły sobie lepiej, niż gdyby nie miały wsparcia ze strony planu.
Warto na początek rozważyć sytuację, którą zastali planiści Marshalla. W 1945 roku produkcja przemysłowa osiągała zaledwie 34–46 procent przedwojennego poziomu w krajach Beneluksu i Francji oraz 20 procent w Niemczech i we Włoszech.
<strong>Przeczytaj też:</strong> Zbrodniarz współodpowiedzialny za Katyń i zniszczenie Polski. Dlaczego zachodni politycy tak go podziwiali?Jednak tylko niewielką część tego spadku można było przypisać bombardowaniom i przenosinom zakładów produkcyjnych. Większość wynikała z braku możliwości sprowadzenia surowców, żywności i towarów. Uszkodzenia infrastruktury transportowej (dróg, mostów, kolei i portów) były ogromne.
Wielkość amerykańskiej pomocy w ramach Planu Marshalla
Kiedy od połowy 1945 do końca 1946 roku infrastruktura przeszła naprawy, odbudowa mocno uszyła. Surowa zima z przełomu 1946 i 1947 roku oraz tragicznie ubogie w jej następstwie zbiory przyniosły Europie zapaść; brak żywności, paliwa i surowców przemysłowych odbił się na łańcuchu produkcji.
Reklama
Kryzys jednak był czasowy. Produkcja przemysłowa i rolna podniosła się pod koniec 1947 roku i dalej wzrastała w 1948 roku, kiedy zaczęły napływać fundusze Marshalla.
Od 1948 do 1952 roku (cztery lata i kwartał) Stany Zjednoczone przekazały 13,2 miliarda dolarów do szesnastu krajów objętych planem Marshalla. Biorąc pod uwagę poziom inflacji z tych lat, w sumie było to 14,3 miliarda dolarów (według przelicznika z 1952 roku). Pomoc skoncentrowała się głównie w pierwszej fazie: w 1948 roku przekazano 31 procent, w 1949 roku 30 procent, w 1950 roku 20 procent, w 1951 roku 12 procent i 8 procent w 1952 roku.
Które państwa zyskały najwięcej na Palenia Marshalla?
Największymi odbiorcami były Zjednoczone Królestwo (3,2 miliarda dolarów, dziś 32 miliardy dolarów), Francja (2,7 miliarda dolarów, dziś 27 miliardów), Włochy (1,5 miliarda dolarów, dziś 15 miliardów) i Niemcy zachodnie (1,4 miliarda dolarów, dziś 14 miliardów dolarów).
Austria i Norwegia otrzymały najwięcej w przeliczeniu na osobę (po 130 dolarów, czyli 1300 dolarów według dzisiejszych wartości). Dostawy stanowiły średnio 2,6 procent ówczesnej produkcji kraju biorcy. Według współczesnych wartości łącznie w ramach planu Marshalla przekazano 130 miliardów dolarów.
Wielkie historie co kilka dni w twojej skrzynce! Wpisz swój adres e-mail, by otrzymywać newsletter. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.
Gdyby jednak przeliczyć tę pomoc proporcjonalnie do PKB Stanów Zjednoczonych (1,1 procent) od 2012 do 2016 roku, wyniosłaby grubo ponad 800 miliardów dolarów. Całkowita liczba byłaby jeszcze wyższa, dyby doliczyć do niej wartość wsparcia militarnego i innego, spoza planu Marshalla.
Zważywszy jednak na fakt, że odbudowa Europy była już w toku, kiedy zaczęła napływać pomoc, oszacowanie wyników planu jest dużym wyzwaniem. Wiadomo, że wzrost gospodarczy był generalnie wyższy w krajach, które otrzymały pomoc większą w stosunku do swojego PKB.
Wpływ Planu Marshalla na europejską gospodarkę
Aby wyodrębnić i wskazać konkretny wpływ pomocy na wzrost, ekonomiści przeprowadzili statystyczne symulacje, wykorzystując dane historyczne i porównując rzeczywisty wzrost kursów po 1948 roku z szacowanymi wartościami w przypadku braku pomocy.
Najczęściej przytaczane szacunki sugerują, że plan Marshalla wywarł bardzo pozytywny skutek, i to nawet po zbadaniu innych czynników, które mogły się przyczynić do wzrostu.
Reklama
We Francji, Niemczech, Danii i krajach Beneluksu wzrost wydajności w latach 1948–1949 przypisywany skutkom planu Marshalla ocenia się na wyższy o 2 do 5 punktów procentowych, niż gdyby planu nie realizowano. W Austrii wzrost był wyższy o 7 punktów procentowych. Wzrost ten reprezentuje niezwykły poziom zwrotu pomocy amerykańskiej: 100 procent lub więcej.
Źródło:
Tekst stanowi fragment książki Benna Steila pod tytułem Plan Marshalla. Postawić świat na nogi. Ukazała się ona w Polsce nakładem Wydawnictwa Literackiego.
Polecamy
Tytuł, lead i śródtytuły pochodzą od redakcji. W celu zachowania jednolitości tekstu usunięto przypisy, znajdujące się w wersji książkowej. Tekst został poddany obróbce redakcyjnej w celu wprowadzenia większej liczby akapitów.
