W sierpniu 1916 roku 70-letni Henryk Sienkiewicz wyjechał do szwajcarskiego Vevey. W cieniu Alp zamierzał podreperować mocno już niedomagające zdrowie. Kilkumiesięczny pobył w uzdrowisku niewiele jednak pomógł. W nocy z 14 na 15 listopada przyszło najgorsze.
Czternastego listopada [1916 roku] grupa przedstawicieli endecji postanowiła odwiedzić autora Trylogii [w hotelu Du Lac] i skłonić go do złożenia podpisu pod sporządzonym protestem [przeciwko Aktowi 5 listopada, o którym przeczytacie więcej w tym artykule], ale Sienkiewicz odmówił.
Reklama
„Stary dureń”
Nie znamy wprawdzie przyczyny owej odmowy, możemy się jedynie domyślać, że uczynił tak, chcąc zachować polityczną neutralność jako osoba stojąca na czele Szwajcarskiego Komitetu Generalnego [Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce].
Niewykluczone jednak, że jak chcą niektórzy badacze, uznał Akt 5 listopada za pierwsze oficjalne uznanie niepodległości Polski, które może mieć kluczowe znaczenie w późniejszych międzynarodowych negocjacjach. Do przedstawicieli endecji jednak żaden z jego argumentów nie docierał i uparcie domagali się od niego podpisu.
W końcu Sienkiewicz, wyczerpany i zmęczony, po prostu wyprosił ich za drzwi. Wysłannicy nie kryli swego niezadowolenia, a jeden z nich, wychodząc z pokoju, rzucił pod adresem pisarza: „Stary dureń!”.
List do córki i ostatnie słowa
Tego samego dnia, ochłonąwszy po wizycie polityków, Sienkiewicz zasiadł za biurkiem, by skreślić list do Dzini. Wyraził w nim nadzieję, że zobaczy się z nią na święta Bożego Narodzenia, ale nie było mu to dane. W nocy z 14 na 15 listopada poczuł się bardzo źle, a nad ranem dostał ataku serca.
Wielkie historie co kilka dni w twojej skrzynce! Wpisz swój adres e-mail, by otrzymywać newsletter. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.
Przerażona [trzecia żona Sienkiewicza] Marytka czym prędzej wysłała depeszę do przebywającego wówczas w Lozannie syna pisarza. Henryk Józef zdążył przyjechać wieczorem i u boku umierającego ojca zastał kapłana z ostatnimi sakramentami i zrozpaczoną Marię Sienkiewiczową.
Zanim umarł, zdążył jeszcze powiedzieć z wielkim żalem: „Ja już wolnej Polski nie zobaczę…”. Informację o śmierci Henryka Sienkiewicza pierwszy podał Osuchowski, który wziął również na swoje barki organizację ceremonii pogrzebowej, a smutna wieść lotem błyskawicy obiegła cały świat.
Reklama
Pierwszy pogrzeb
Trumnę z ciałem pisarza wystawiono w specjalnie na ten cel przygotowanej sali hotelu Du Lac, gdzie spędził ostatni okres swego życia i gdzie umarł. Wszyscy, którzy czuli taką potrzebę, mogli więc oddać hołd zmarłemu.
W nocy z 18 na 19 listopada przeniesiono trumnę do katolickiego kościoła Notre Dame przy Rue des Chenevières 4 w Vevey. W odświętnie udekorowanym na tę smutną okazję kościele 22 listopada odbyło się uroczyste nabożeństwo żałobne.
Na uroczystości nie zabrakło Polaków mieszkających w Szwajcarii i nawet najbardziej skłóceni spośród nich z okazji pogrzebu wielkiego pisarza zapomnieli o sporach.
Okazało się, iż Sienkiewicz godził nie tylko swoich rodaków: w kościelnych ławach zgodnie obok siebie zasiedli delegaci wszystkich państw walczących w nadal trwającej wojnie… Henryka Sienkiewicza pochowano w podziemiach kościoła, ale nie było to ostatnie miejsce jego spoczynku.
Naprawdę ostatnie pożegnanie
Osiem lat później upomniała się o niego niepodległa ojczyzna. Prochy pisarza sprowadzono do Warszawy i 27 października 1924 roku złożono w podziemiach warszawskiej katedry św. Jana, tej, którą jako młodziutki gimnazjalista uznał za najpiękniejszą świątynię na świecie.
Tak się złożyło, że pisarz spoczął tuż obok pierwszego prezydenta Drugiej Rzeczypospolitej, Gabriela Narutowicza, zamordowanego dwa lata wcześniej w zamachu.
Odrodzonej Polsce daleko było bowiem do tej, którą przed laty wymarzył sobie przyjaciel Sienkiewicza, Stanisław Witkiewicz, głęboko przekonany, iż odrodzone państwo będzie:
od pierwszego dnia swego powstania w sprzeczności z dzisiejszymi państwami, z dzisiejszymi ustrojami społecznymi i tylko po ich zupełnym przeobrażeniu osiągnie swój cel niezależnego bytu, ponieważ tylko wtenczas zapanuje sprawiedliwość w ludzkości i wszystkie ludy będą wolne.
Reklama
Ponowny pogrzeb „pokrzepiciela serc” Polaków stał się wielką manifestacją patriotyczną, tłumy odwiedzały jego grób w podziemiach katedry. A po piętnastu latach kolejne pokolenie wychowane na „Trylogii” chwyciło za broń, by tak jak uczył Sienkiewicz, walczyć o wolność ojczyzny.
Przeczytaj również o dzieciństwie Edwarda Stachury. Nic dziwnego, że nie chciał o nim opowiadać
Źródło
Artykuł stanowi fragment książki Iwony Kienzler pod tytułem Henryk Sienkiewicz. Dandys i celebryta. Ukazała się ona nakładem wydawnictwa Bellona.
Życie prywatne wielkiego pisarza
Tytuł, lead i śródtytuły pochodzą od redakcji. Tekst został poddany obróbce redakcyjnej w celu wprowadzenia większej liczby akapitów.
3 komentarze