Największa pandemia w historii zachodniego świata zabiła nawet 60% ludności Europy. Były jednak dziedziny, w których spustoszenie uczynione w połowie XIV stulecia przez Czarną Śmierć przyniosło korzyści. A także ludzie, którzy dzięki dziejowej katastrofie pomnożyli swoje wpływy i majątki.
W początkach XIV stulecia Europa zmagała się z ogromnym przeludnieniem i nawracającymi katastrofami demograficznymi, wywołanymi przez głód. Był to też okres regresu ekonomicznego, zwłaszcza w najbardziej rozwiniętych regionach kontynentu.
Reklama
Epidemia czarnej śmierci, która dotarła do Starego Świata w 1347 roku, rozprzestrzeniała się w warunkach już trwającego, głębokiego kryzysu. I wielu historyków gospodarki uważa, że choć była bezprecedensowo niszczycielska, to miała pozytywne, długofalowe skutki.
Pozytywne skutki czarnej śmierci
W sytuacji, gdy populacja wielu krajów skurczyła się nawet o 50–60%, problem braku ziemi i pracy – dotąd wywołujący na przykład wielką migrację Niemców na ziemie polskie – przestał istnieć.
Po tym jak udało się opanować anarchię i przywrócić autorytet władzy, handel rozkwitł w stopniu, jakiego nie notowano od wielu dekad.
Odbudowa chrześcijańskiego świata dawała okazję do pomnażania majątków i wpływów, choć oczywiście tylko tym rodzinom, które przetrwały epidemię. Trudno o lepszy przykład niż aktywni we Florencji Medyceusze.
Reklama
Była to dość zamożna, ustosunkowana rodzina, od dawna zajmująca się handlem i usługami finansowymi. Dopiero jednak epidemia czarnej śmierci umożliwiła Medyceuszom dotarcie na sam szczyt.
Rodzina bez perspektyw?
Mary Hollingsworth – autorka świeżo wydanej, najdokładniejszej w języku polskim monografii tej wybitnej włoskiej rodziny – wyjaśnia, że początek XIV wieku nie był dobrym okresem dla Medyceuszy.
Krach finansowy, do którego doszło w Italii kilkanaście lat przez epidemią, skłonił właściwie całą rodzinę do wycofania się z handlu i spekulacji. Za wyjątkiem dwóch członków, familia skupiła swoją uwagę wyłącznie na bezpiecznych inwestycjach w ziemię i nieruchomości.
Medyceusze postępowali tak samo, jak inne umiarkowanie majętne rodziny we Florencji. Przed Czarną Śmiercią należeli nawet nie do kilku pierwszorzędnych familii, ale do… kilkuset. Gdyby nie niewyobrażalna katastrofa, zapewne pozostaliby na poboczu wielkiej historii. A dzisiaj miano Medyceuszy nie budziłoby zainteresowania nawet wśród mediewistów.
Reklama
Droga do potęgi. Czarna śmierć i Medyceusze
Stało się inaczej, bo Medyceusze mieli ogromne szczęście. 1348 rok przyniósł kupieckiej republice „trzy miesiące horroru”. Tyle czasu wystarczyło, by zaraza zabrała połowę mieszkańców Florencji. W wielu zamożnych rodzinach straty były wprost porażające. Przykładowo wpływowy prawnik Donato Velluti relacjonował, że zmarły dwie trzecie jego męskich krewnych. Medyceuszy epidemia jednak oszczędziła.
„Zarazę przeżyło czterech kuzynów, którzy mieli odegrać niezwykle ważną rolę w historii rodziny: Vieri di Cambio, Salvestro di Alamanno, Foligno di Conte i Bicci di Chiarissimo” – pisze Mary Hollingsworth na kartach książki Medyceusze. Tajemna historia dynastii. – „Los oszczędził także ich najbliższych krewnych, z wyjątkiem żony Salvestra i brata Foligna. Spośród dwudziestu dziewięciu mężczyzn ich pokolenia dwudziestu trzech pozostało przy życiu”.
Gdy konkurenci zniknęli lub ponieśli straty, z których nie byli w stanie się pozbierać, Medyceusze z miejsca dołączyli do politycznej elity miasta.
Przetrwało ich tak wielu, że co rusz byli wybierani na kluczowe stanowiska. W latach 1343-1378 aż 19 razy trafiali też w szeregi Signorii, rady rządzącej florencką republiką. Jak podaje Mary Hollingsworth tylko jedna rodzina miała tam liczniejszą reprezentację.
Reklama
Za pozycją polityczną szły nowe możliwości i coraz większe dochody. A że koniunktura w zdziesiątkowanej Italii znów sprzyjała biznesowi, Medyceusze wkrótce założyli nowy bank. Ten najsławniejszy w dziejach późnego średniowiecza, najzamożniejszy i najbardziej wpływowy.
Bibliografia
- Herlihy David, The Black Death and the Transformation of the West, Harvard University Press 1997.
- Hollingsworth Mary, Medyceusze. Tajemna historia dynastii, Bellona 2021.
Fascynująca historia jednej z najważniejszych dynastii w dziejach Europy
