Wikingowie zaczęli atakować Wyspy Brytyjskie pod koniec VIII wieku. Przez ponad 250 lat mieszkańcy Albionu musieli zmagać się z kolejnymi najazdami skandynawskich wojowników. O tym jak wyglądały początki inwazji oraz kim byli pierwsi łupieżcy z północy pisze Cezary Namirski w książce pt. Fulford-Stamford Bridge 1066.
Za pierwszy atak Skandynawów na wschodnie wybrzeża Brytanii powszechnie uważa się splądrowanie klasztoru na wyspie Lindisfarne w Northumbrii (obecnie Northumberland) w 793 roku.
Reklama
Częste ale nieregularne najazdy
Jednak wikingowie mogli ujrzeć angielskie brzegi już wcześniej – świadczy o tym wzmianka w Kronice anglosaskiej o ataku trzech duńskich okrętów na południowe wybrzeża obecnego hrabstwa Dorset (część królestwa Wesseksu) w trakcie panowania Beortryka.
Beortryk rządził królestwem Wesseksu w latach 786–802, wobec czego możliwe jest, że incydent z udziałem Skandynawów miał miejsce jeszcze przed atakiem na Lindisfarne. Anonimowy autor Kroniki anglosaskiej uznaje to wydarzenie za pierwszą obecność duńskich wikingów w Anglii – „były to pierwsze okręty Duńczyków, które przybiły do angielskiego lądu”.
Najazdy wikingów były w kolejnych latach częste, choć nieregularne. W 794 roku ofiarą najeźdźców padł klasztor Jarrow u ujścia rzeki Tyne (ówczesne królestwo Nor- thumbrii), a w 795 roku Skandynawowie po raz pierwszy zaatakowali Irlandię – w Rocznikach Ulsteru odnotowano „spalenie Rechru [obecna wyspa Rathlin – przyp. aut.] przez pogan”.
Kolejny atak miał miejsce na północ od obecnego Dublina w 798 roku, a w 807 roku wikingowie zdobyli położone u wybrzeża królestwa Connachty (za- chodnia Irlandia) Inishmurray. Wojownicy z północy nie oszczędzili też wybrzeży Szkocji, atakując trzykrotnie (lata 795, 802 i 806) klasztor na wyspie Iona (Hebrydy).
Reklama
Okrucieństwa i świętokradztwa
Najeźdźcy dość szybko napotkali zorganizowany opór – Kronika anglosaska wspomina już pod datą 794 o zabiciu niektórych skandynawskich dowódców u ujścia rzeki Tyne. Roczniki Ulsteru wspominają o „masakrze pogan w Ulaid [północno-wschodnia Irlandia – przyp. aut.]” w 811 roku oraz o dotkliwych stratach, jakie ponieśli oni w 812 roku.
Mimo to najazdy nadal trwały – w 822 roku wikingowie zaatakowali Cork, w 824 roku ich ofiarą padł klasztor w Skellig (południowo-zachodnia Irlandia), a w 835 roku przypuścili silny atak na wyspę Sheppey (królestwo Kent).
Echem w świecie chrześcijańskim odbiło się nie tylko okrucieństwo najeźdźców, ale też popełniane przez nich świętokradztwa, gdyż celem napadów często były klasztory. Na przykład klasztor w Armagh, najważniejszy ośrodek monastyczny w Irlandii, w 832 roku został splądrowany aż trzykrotnie w ciągu miesiąca.
Wielkie historie co kilka dni w twojej skrzynce! Wpisz swój adres e-mail, by otrzymywać newsletter. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.
Dwa kolejne lata przyniosły całą serię ataków na klasztory irlandzkie, a także coraz częstsze ekspedycje skandynawskie w głąb lądu, co każe przypuszczać, że działania mieszkańców Irlandii przeciwko Skandynawom były najczęściej spóźnione.
Kim byli najeźdźcy?
Tak nagłe i gwałtowne zjawisko jak ataki wikingów na Europę Zachodnią zmusza do zadania pytań o tożsamość najeźdźców. Jak widzimy, w wielu przypadkach opisy wczesnych najazdów Skandynawów określają ich po prostu jako „pogan”.
Reklama
Mediewista Henry Royston Loyn ma być może rację, sugerując, że większość spośród pierwszych wikingów pustoszących wybrzeża Wysp Brytyjskich była Norwegami (mimo że wspomniana już wzmianka z Kroniki anglosaskiej, dotycząca ataku z trzech okrętów na południowy Wessex, wyraźnie mówi o Duńczykach).
Pogląd o norweskim pochodzeniu pierwszych wikińskich najeźdźców podziela również Simon Keynes. Najazdy duńskich wikingów przybrały na sile w latach trzydziestych IX wieku i wkrótce stały się zagrożeniem dla stabilności anglosaskich królestw.
Upadek potęgi Mercji
W pierwszej połowie IX wieku doszło też do poważnych zmian na scenach politycznej i militarnej w anglosaskiej Anglii. Zbudowana przez króla Offę potęga Mercji została złamana w 825 roku w bitwie pod Ellandun (obecne Wiltshire, południowa Anglia) – władający królestwem Wesseksu Egbert pobił wojska władcy Mercji Beornwulfa, co przyniosło wkrótce katastrofalne skutki dla tego ostatniego.
Pozostające w zależności od Mercji królestwa Susseksu i Esseksu poparły zwycięskiego Egberta, a w królestwie Anglii Wschodniej wybuchło powstanie. W trakcie prób jego stłumienia Beornwulf zginął, taki sam los spotkał w 827 roku jego następcę. W 829 roku pogrążona w chaosie Mercja nie mogła się oprzeć najazdowi rosnącego w siłę Egberta, który zdołał nawet na krótko wypędzić króla Wiglafa.
Reklama
Jak informuje Kronika anglosaska, ten zdołał jednak odzyskać tron. Pod koniec swojego panowania król Weseksu musiał się także zmagać z wikingami. Skandynawowie sprzymierzyli się z walczącymi o niezależność Brytami z Kornwalii, ale w 838 roku zostali pokonani przez armię Wesseksu pod Hingston Down.
Tym samym Egbert na rok przed śmiercią ostatecznie uzależnił Kornwalię od Wesseksu, choć nie zdecydował się na jej całkowity podbój – być może ze względu na obawy przed potencjałem militarnym Kornwalijczyków i Skandynawów. Nie udało mu się, co prawda, uzyskać całkowitej kontroli nad Mercją, ale jego panowanie niewątpliwie zmieniło układ sił w anglosaskiej Anglii, oddając południowo-wschodnie królestwa w strefę wpływów Wesseksu.
„Największa rzeź pogan”
Po śmierci Egberta w 839 roku władzę przejął jego syn Ethelwulf, który musiał się zmagać z licznymi najazdami Skandynawów – w latach 850 i 854 Duńczycy zimowali na wyspach u wybrzeży królestwa Kent, idąc zatem o krok dalej w stosunku do szybkich i nagłych ataków z przełomu VIII i IX wieku.
Ethelwulfowi udało się jednak odnieść spory sukces militarny – w 851 roku wraz ze swoim synem Ethelbaldem pokonał najeźdźców pod Acleah, którą to bitwę Kronika anglosaska opisała jako „największą rzeź pogan, o jakiej słyszano do dzisiejsze-go dnia”. Kontrowersje dotyczą daty tego starcia, gdyż Prudencjusz z Troyes podaje w Annales Bertiniani rok 850, który N.P. Brooks uznała za bardziej wiarygodną.
W 851 roku Duńczycy zdobyli jednak Canterbury, a pojedyncze sukcesy Anglosasów nie były w stanie odsunąć skandynawskiego zagrożenia na dłuższą metę. Poza działaniami militarnymi Ethelwulf podjął też próbę ustabilizowania sytuacji politycznej w swoim królestwie poprzez jego podział – wschodnia część (w tym przyłączone już do Wesseksu Essex, Sussex i Kent) przypadła najstarszemu synowi Ethelbaldowi, podczas gdy zachodnia (m.in. tereny obecnych Wiltshire, Dorset i Hampshire) pozostała przy Ethelwulfie.
Walki w drugiej połowie IX wieku
Alfred, trzeci syn króla, został wysłany do Rzymu, gdzie bardzo przychylnie przyjął go w 853 roku papież Leon IV. Poprawie uległy także stosunki z Mercją, gdyż Ethelwulf wydał swoją córkę Ethelswith za jej króla Burgreda. Po śmierci Ethelwulfa w 858 roku tron Wesseksu objął jego syn Ethelbald mimo zaangażowania w spisek przeciwko ojcu w trakcie pielgrzymki tego ostatniego do Rzymu.
To panowanie trwało zaledwie dwa lata, a po jego śmierci na tronie zasiadł młodszy brat Ethelbert, który już wcześniej rządził w Kent. Istotnym momentem jego rządów było odparcie znacznego najazdu wikingów, którzy w 860 roku zostali pokonani pod Winchester przez anglosaskie siły z Hampshire i Berkshire.
Było to jednak zaledwie preludium do problemów, jakie czekały młodszych braci Ethelberta po jego śmierci w 865 roku – za panowania Ethelreda I (865–871) zagrożenie ze strony wikingów stało się większe niż kiedykolwiek wcześniej.
Reklama
Źródło
Powyższy tekst stanowi fragment książki Cezarego Namirskiego pt. Fulford-Stamford Bridge 1066 Ukazała się ona nakładem wydawnictwa Bellona w 2021 roku.
Jedna z najkrwawszych bitew w historii Anglii
Ilustracja tytułowa: Najazd wikingów na obrazie Ferdinanda Leeke’a (domena publiczna).
Tytuł, lead oraz śródtytuły pochodzą od redakcji. Tekst został poddany podstawowej obróbce korektorskiej.
