Około 600 roku p.n.e. starożytny Rzym już istniał, ale był tylko niewiele znaczącą osadą, otoczoną przez silniejszych sąsiadów. Nikt nie zaprzątał sobie nim głowy w kontekście wielkiej rywalizacji o ziemię i szlaki handlowe w zachodniej części Morza Śródziemnego. Ze starożytnymi Grekami konkurowali wówczas jeszcze nie Rzymianie, lecz Etruskowie, zupełnie słusznie nazywani „panami morza”.
W VII wieku p.n.e. zdobycze terytorialne starożytnych Fenicjan, Greków i Etrusków w zachodniej części Morza Śródziemnego były już w zasadzie utrwalone. Jednak ludy te toczyły ciągłe wojny, zmierzające do poszerzenia swojego stanu posiadania kosztem sąsiadów. Celowali w tym zwłaszcza Grecy przejawiający najbardziej ekspansywne dążenia.
Reklama
Skromność materiału źródłowego odnoszącego się do tamtych czasów pozwala nam na zrekonstruowanie tylko nielicznych epizodów toczących się batalii.
Na przełomie VII i VI wieku p.n.e. Etruskowie zdobyli hegemonię na Morzu Tyrreńskim [pomiędzy Korsyką i Sardynią a Półwyspem Apenińskim]. W greckich źródłach opisujących tamte czasy Etrusków określa się słowem thalassokratores, czyli panujący na morzu. Potwierdzają tę informację znaleziska archeologiczne wraków statków pochodzących z tamtej epoki.
Pierwsze znane starcie starożytnych Greków z Etruskami
W VI wieku p.n.e. dochodzi do pierwszych znanych nam walk o panowanie na morzu między Etruskami i Grekami. Wiąże się to z próbami zakładania kolonii przez Greków w zachodniej części basenu Morza Śródziemnego, zwłaszcza na terenie współczesnej Francji oraz Sardynii i Korsyki.
Około 580 roku p.n.e. doszło do wojny Etrusków z Grekami z Wysp Liparyjskich. Wiemy tylko, że Etruskowie w tych walkach mieli przewagę ilościową w okrętach i że ponieśli duże straty w trakcie bitwy.
Reklama
„Kadmejskie zwycięstwo” starożytnych Greków
Konflikt przybrał na sile, kiedy w zachodniej części basenu Morza Śródziemnego pojawili się kolonizatorzy z Fokai, greckiego miasta położonego w Azji Mniejszej.
Założyli oni najpierw Marsylię około 600 roku p.n.e., a następnie około 565 roku p.n.e. Alalię (Alerię) na Korsyce, czyli w centrum wpływów etruskich. Z faktem tym ci ostatni nie zamierzali się godzić.
Póki mieszkańcy Alalii żyli w zgodzie ze swoimi sąsiadami, nie spotkali się z kontrakcją Etrusków. Sytuacja jednak zmieniła się po pewnym czasie, możliwe, że po osiedleniu się ostatniej fali kolonizatorów, przybyłych po podbiciu ich ojczyzny przez Persów w 546 roku p.n.e.
Fokajczycy, zapewne rozzuchwaleni dopływem nowych sił, zaczęli napadać i łupić mieszkańców Korsyki. W odwecie połączona flota Etrusków (złożona w większej części z okrętów wystawionych przez Carae) i Kartagińczyków zaatakowała w 540 roku p.n.e. Greków w pobliżu miasta Alalia.
Licząca 60 okrętów flota Fokajczyków według słów Herodota odniosła „kadmejskie zwycięstwo”, tj. ponieśli oni tak znaczne straty, że ich zwycięstwo bardziej przypominało klęskę, nad dwa razy liczniejszą flotą koalicjantów.
Prawdopodobnie Fokajczycy utrzymali pole bitwy i zadali znaczne straty Etruskom i Kartagińczykom, w wyniku czego koalicjanci się wycofali. Jednak większość współczesnych badaczy uważa, wbrew temu, co pisze Herodot, że koalicjanci odnieśli zwycięstwo. Opierają się przy tym na fakcie, że w efekcie bitwy została zatrzymana ekspansja Fokajczyków i Grecy opuścili Alalię.
Reklama
Schyłek potęgi Etrusków
Jednakże jednocześnie bitwa ta mimo zwycięstwa Etrusków zapoczątkowała zmierzch ich potęgi. W 525 roku p.n.e. doszło do wojny między etruską Kampanią a miastami greckimi Zatoki Neapolitańskiej.
Arystodemos z Kume właśnie pod tym miastem zadał Kampańczykom klęskę. Wkrótce po zniszczeniu w 510 roku p.n.e. sojusznika Etrusków miasta Sybaris, leżącego w południowej Italii, Grekom udało się przejąć pełną kontrolę nad Cieśniną Mesyńską.
Mimo to jeszcze w latach 493–492 p.n.e. Etruskowie atakowali Wyspy Liparyjskie i Cieśninę Mesyńską, próbując ponownie zdobyć kontrolę nad tym szlakiem wodnym. Możliwe zresztą, że częściowo im się to udało.
Mniej więcej w tym samym czasie Etruskowie stracili wpływy w Rzymie i wkrótce potem w Lacjum. W 474 roku p.n.e. Etruskowie zorganizowali wielką wyprawę morską w celu opanowania Kume.
Reklama
Przełomowa bitwa morska pod Kume (Kyme)
W pobliżu tego miasta doszło do jednej z największych bitew morskich starożytności.
Niestety, na jej temat znajdujemy w źródłach jedynie lakoniczne wzmianki. Z tego też powodu nie można odtworzyć przebiegu bitwy ani dokonać rekonstrukcji sił użytych w jej trakcie. Wiadomo tylko, że z odsieczą Kume pośpieszył tyran Syrakuz Hieron na czele swojej floty.
Flota grecka odniosła w tej bitwie druzgocące zwycięstwo. W jego wyniku Etruskowie stracili hegemonię w Italii; liczne podległe im ludy, głównie ze środkowej Italii, starały się odtąd zrzucić ich dominację.
Źródło
Powyższy tekst stanowi fragment książki Daniela Gazdy pt. Weje 405-396 p.n.e. Ukazała się ona w 2023 roku w ramach kultowej serii Historyczne Bitwy wydawnictwa Bellona.
